Rumień zakaźny w ciąży

Rumień zakaźny, inaczej "piąta choroba" czy "zespół spoliczkowanego dziecka" to choroba wirusowa, którą wywołuje wirus B19 z rodziny parwowirusów (human parvovirus – hPV B19).

Dlaczego "piąta choroba"? Ponieważ rumień zakaźny został odkryty jako piąta choroba zakaźna przebiegająca z wysypką u dzieci (odra, płonica - in. szkarlatyna, różyczka, czwarta to choroba Dukesa, teraz raczej zaliczana jako wariant szkarlatyny).

Na rumień zakaźny najczęściej zapadają małe dzieci pomiędzy 2. a 12. rokiem życia, ale choroba może dotknąć także osoby dorosłe, w tym także kobiety w ciąży. Niestety w przypadku przyszłych mam wirus jest szczególnie niebezpieczny, ponieważ atakuje komórki jej układu krwiotwórczego, uszkadzając przy tym i niszcząc erytrocyty. Istnieje także ryzyko przeniesienia zakażenia na płód.

Są też dobre wiadomości: Mniej więcej połowa kobiet w ciąży ma trwałą, nabytą odporność na wirusa, a choroba – jeśli już zaatakuje - rzadko wywołuje niebezpieczne następstwa dla dziecka. U większości dzieci z potwierdzonym zakażeniem wewnątrzmacicznym nie stwierdza się powikłań, a ich rozwój jest prawidłowy.

Choroba szerzy się głównie drogą kropelkową. Na zakażenie są szczególnie narażone kobiety, które maja kontakt z małymi dziećmi w domu lub pracy. Drugą drogą, którą następuje zakażenie parwowirusem jest przetaczanie krwi. Wzmożone zakażenie parwowirusem b19 obserwuje się podczas okresowych epidemii (mniej więcej co 4 lata). Chorobę obserwujemy zwłaszcza w okresie późnozimowym lub wiosennym.

Parwowirus B-19 bywa niebezpieczny. Wywołuje nie tylko rumień zakaźny, ale też leukopenię, małopłytkowość, atropatię i niedokrwistość.

Od momentu zarażenia do pojawienia się objawów upływa od 4 dni do dwóch tygodni, a chory zaraża w tym czasie innych. Około 25% zakażeń przebiega bezobjawowo, w 50% przypadków objawy sa skąpe i charakteryzując się objawami przypominającymi zespół paragrypowy.

Rumień zakaźny objawowo może (z powodu wysypki) przypominać różyczkę lub być mylony z grypą (dlatego warto, by każda przyszła mama, która nie chorowała na różyczkę, zaszczepiła się na nią przed ciążą).

Choroba zaczyna się od rozbicia, ogólnego osłabienia, bólu głowy, gardła i mięśni. Po kilku dniach objawy „grypowe” ustępują, a po mniej więcej tygodniu pojawia się wysypka na policzkach (może przenieść się również na ręce, nogi i tułów). Często towarzyszy jej także stan podgorączkowy i powiększenie węzłów chłonnych.

Swędząca wysypka na twarzy i ciele utrzymuje się do 3 tygodni, po czym znika bez śladu. Charakterystyczne w niej jest to, że ma różne nasilenie – blednie co kilka dni, po czym znów zajmuje całą powierzchnię policzków, kończyn czy tułowia.

W ciąży chorobę jest trudniej zdiagnozować, ponieważ często jedynymi objawami zakażenia są bóle mięśni i stawów, co łatwo zbagatelizować i zrzucić na karb przeziębienia. Poza tym u kobiet w ciąży często jedynym objawem zakażenia jest tzw. poliartropatia, czyli stan zapalny stawów dłoni, nadgarstków i kolan.

Jeżeli organizm kobiety nie wytworzył odporności na wirusa, w ciąży może być on niebezpieczny dla płodu. Wirusy dostają się do organizmu dziecka przez łożysko i atakują komórki krwiotwórcze.

Ryzyko transmisji rumienia zakaźnego do płodu wzrasta wraz z rozwojem ciąży. W I trymestrze wynosi 14%, w II trymestrze 50%, a w III trymestrze ponad 60%.

Może to skutkować poronieniem, obrzękiem płodu, rzadko zapaleniem mięśnia sercowego, kardiomiopatiami, wadami wrodzonymi, a czasem prowadzi do obumarcia płodu.

Jesli rumień zakaźny dotyczy kobiet w ciąży, na krótko przed porodem, to przebieg może spowodować wrodzone zakażenie u noworodka.

Na szczęście u ponad 90% dzieci, które przebyły wewnątrzmaciczne rumień zakaźny nie widać powikłań. Rozwijają się prawidłowo, u niektórych tylko obserwuje się zaburzenia psychomotoryczne.

Jeżeli kobieta w ciąży miała kontakt z chorą osobą bądź ją u siebie podejrzewa, powinna jak najszybciej skontaktować się z lekarzem. Podejrzenie zakażenia w ciąży jest zawsze wskazaniem do przeprowadzenia badań.

W przypadku podejrzenia, że to rumień zakaźny, najlepiej jest przeprowadzić testy na obecność przeciwciał IgG i IgM:

• stwierdzenie obecności przeciwciał IgM może świadczyć o zakażeniu i jest wskazaniem do dalszych badań diagnostycznych w celu potwierdzenia choroby,
• obecność przeciwciał IgG i brak przeciwciał IgM oznacza nabytą wcześniej odporność i wyklucza świeże zakażenie.

Jeśli u kobiety przed 20. tygodniem ciąży zdiagnozuje się rumień zakaźny, dziecko musi być monitorowane aż do 30. tygodnia ciąży. Ciężarna co tydzień powinna wykonywać badanie USG, aby specjalista jak najwcześniej mógł stwierdzić zakażenie i leczyć dziecko. Jeśli w tym okresie nie stwierdzi się nieprawidłowości u płodu, ryzyko wystąpienia niekorzystnych następstw jest znikome.

Pojawienie się objawów obrzęku płodu stanowi wskazanie do hospitalizacji, a jeśli stwierdzono u malucha objawy niedokrwistości, może pomóc transfuzja wewnątrzmaciczna.

Nie ma leków, które można podać ciężarnej, by ochronić płód przed zakażeniem. Z pomocą przychodzą jedynie okłady i środki łagodzące swędzenie.

Zakażenie hPV B19 jest chorobą rzadko powodującą niekorzystne następstwa dla dziecka. Ryzyko ciężkich powikłań nie występuje po 21. tygodniu ciąży oraz po 12 tygodniach od stwierdzenia zakażenia.

Niestety nie istnieje szczepionka, która mogłaby zabezpieczyć kobiety w ciąży przed zarażeniem się rumieniem zakaźnym, dlatego jeśli nie chorowałaś na rumień, staraj się unikać zarażenia. Ponieważ najłatwiej zarazić się od dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, bądź ostrożna w kontaktach. Musisz szczególnie uważać, jeśli pracujesz przedszkolu lub szkole, albo masz starsze dzieci.