Alergia na roztocze kurzu domowego u dzieci - objawy leczenie zapobieganie

Alergia na roztocza kurzu domowego to choroba, z którą boryka się co trzeci Polak. Problem dotyczy zarówno niemowląt i starsze dzieci, jak i dorosłych. Według specjalistów uczulenie na roztocza najczęściej ujawnia się w dzieciństwie.

Istotą alergii jest nieprawidłowa, nadmierna, nieadekwatna odpowiedź układu odpornościowego na kontakt z alergenem, które nie są szkodliwe dla osób zdrowych. U ludzi uczulonych wywołują objawy chorobowe. Ilustruje to sama nazwa choroby, która wywodzi się od greckich słów allos i ergon, co jest tłumaczone jako állos - inny, cudzy, érgon - czyn, działanie, czyli zmieniony, odbiegający od normy sposób reagowania.

Trzeba dodać, że w kurzu domowym mogą znajdować się także inne alergeny, takie jak pyłki roślin, sierść zwierząt, odchody i fragmenty ciał karaluchów czy zarodniki pleśni.

Za alergię na roztocza kurzu domowego odpowiadają roztocza, które produkują około 30 białek o właściwościach uczulających. Najbardziej alergizują drobinki kału i obecne w odchodach roztoczy w nich białka Der p 1, Der f 1, które silnie alergizują. Całe pajęczaki, fragmenty ich ciał czy wylinki mają mniejsze właściwości uczulające.

- Do tej pory ustalono istnienie kilkudziesięciu substancji wytwarzanych przez roztocze, mających charakter antygenów. Najsilniejszy potencjał uczulający mają alergeny odkryte w drobinach kału roztoczy, oznakowane symbolami Der p 1, Der f 1, które są prawdopodobnie zwykłymi enzymami trawiennymi tych stawonogów.[3]

Ponieważ do pojawienia się uciążliwych objawów alergii w największym stopniu przyczyniają się odchody pajęczaków, funkcjonuje termin alergia na odchody roztoczy kurzu domowego.

Według danych Polskiego Towarzystwa Alergologicznego roztocza kurzu domowego są najczęstszą przyczyną chorób alergicznych. Znanych jest około 46 tysięcy gatunków roztoczy. Najszerzej rozprzestrzenione oraz najlepiej poznane pod względem szkodliwości medycznej są roztocze Dermatophagoides pteronyssinus i Dermatophagoides farinae.

- Pojedynczy osobnik potrafi wydzielić do 20 drobinek kału na dzień, co daje nam liczbę prawie 2 tysięcy w trakcie 3 miesięcy życia roztocza, jest to masa kału 200-krotnie przewyższająca masę jego ciała. [3]

Czym dokładnie są roztocza?

Roztocza to mikroskopijne, niewidoczne gołym okiem pajęczaki. Ich ciała osiągają między 0,1 - 0,5 mm długości. Jak wyglądają? Osobniki dorosłe mają osiem odnóży i przezroczyste ciało. Nie posiadają oczu ani skrzydeł. Widziane pod powiększeniem nieco przypominają pająki.

Roztocza kurzu domowego żyją w mieszkaniach - w miejscach, które zapewniają im schronienie, pokarm oraz odpowiednią wilgotność: w poduszkach, pluszakach, obiciach mebli, kocach, pościeli, materacach czy dywanach i innych miejscach, w których łatwo gromadzi się kurz.

Pajęczaki niezwykle łatwo rozwijają się w ciepłym środowisku o dużej wilgotności. Ponieważ ich głównym pokarmem jest złuszczony ludzki nabłonek, to jest jeden ze składników kurzu (także naskórek zwierzęcy oraz zarodniki grzybów), jak można się domyślać, ich ulubionym miejscem są sypialnie. Ciepłe powietrze, duża wilgotność i łuszczący się naskórek sprzyjają rozwojowi mikroorganizmów na materacach i w pościeli.

- Roztocze domowe ma nieograniczone zasoby pokarmowe, gdyż naskórek człowieka złuszczony w ciągu jednego dnia może wyżywić wiele tysięcy roztoczy przez parę miesięcy. [3]

Ponieważ alergeny produkowane przez roztocza unoszą się wraz z kurzem i są wdychane, główne objawy alergii dotyczą głównie układu oddechowego. To:

• katar sienny, alergiczny nieżyt nosa, wodnisty katar, napady kichania, świąd nosa, uczucie blokady (zatkania) nosa, osłabienie węchu,
• duszności, suchy kaszel, odchrząkiwanie wydzieliny spływającej po tylnej ścianie gardła, ucisk w klatce piersiowej, spływanie wydzieliny po gardle, swędzenie gardła, napady świszczącego oddechu (to symptom rozwijającej się astmy),

ale również:

• pieczenie, zaczerwienienie i łzawienie oczu,
• wysypka, grudki, pęcherzyki, pokrzywka alergiczna, sączące się ranki na skórze, wypryski atopowe czy zaczerwienie skóry, nadmierna suchość skóry i silne swędzenie.

To jednak nie wszystko. Może pojawić się zmęczenie i senność, także bóle głowy oraz zaburzenia koncentracji i snu.

Typowe dla alergii na roztocza jest to, że objawy alergii nasilają się w trakcie sprzątania, ścielenia łóżka czy rano, po przebudzeniu. Ponadto niektórzy uczuleni na roztocza mają alergię pokarmową na krewetki, skorupiaki i ślimaki. Przyczyną jest podobna budowa alergenów (to tzw. reakcja krzyżowa).

- Kurz domowy jest bardzo często koncentratem drobin kału roztoczy i co najgorsze – otoczone śluzem kuleczki odchodów roztoczy są wszędobylskie – mogą wraz z kurzem przylepić się do bardzo wielu przedmiotów, z jakimi styka się alergik. Drobiny te unosząc się z kurzem są wdychane i u ludzi wrażliwych powodują natychmiastową – atopową reakcję alergiczną – zapalenie błon śluzowych nosa (rhinitis), spojówek (conjunctivitis), wyprysk atopowy (eczema atopicum), a często także atopową astmę oskrzelową (asthma bronchiale). [3]

W sytuacji, gdy alergia nie jest leczona, wskutek długotrwałego drażnienia dróg oddechowych i przewlekłego utrzymującego się w nich stanu zapalnego wywołanego reakcją alergiczną, rozwinąć się astma oskrzelowa.

Kiedy alergia na roztocza kurzu domowego jest najbardziej dokuczliwa?

Roztocza należą do alergenów aktywnych przez cały rok, a im wyższe stężenie alergenów w powietrzu, tym łatwiej dochodzi do rozwoju alergii.

Warto wiedzieć, że roztocza domowe najbardziej aktywne są w okresie letnim, jednak zwykle najbardziej uciążliwe są jesienią i zimą. Dlaczego? Liczebność roztoczy kurzu domowego w mieszkaniu zależy od pory roku. Najwięcej jest ich od maja do sierpnia. Zimą populacja wielokrotnie się zmniejsza. Wówczas alergia daje o sobie znać z uwagi na rzadkie wietrzenie mieszkań i jego wysuszenie przez ciepło płynące z kaloryferów. Ponadto więcej czasu spędzamy wówczas w zamkniętych, niewietrzonych pomieszczeniach.

- Pomimo że w okresie zimowym populacja roztoczy wewnątrz mieszkań zmniejsza się, to z uwagi na nagromadzenie alergenów roztoczy w kurzu domowym oraz zmniejszoną wentylację powietrza w okresie jesienno-zimowym najsilniejsze objawy kliniczne występują właśnie w tym okresie. [1]

Rozpoznanie w przypadku alergii zajmuje się zarówno pediatra i lekarz rodzinny, jak i alergolog. Warto się do nich udać, gdy pojawiają się objawy uczulenia. Lekarz stawia diagnozę na podstawie wywiadu chorobowego, obserwacji objawów oraz badań alergologicznych.

Alergia na roztocza kurzu domowego - badania

Aby ustalić, jaki czynnik wywołuje alergię, należy wykonać różne badania. Najczęściej są to testy skórne i badania laboratoryjne z krwi.

Testy skórne

Do przeprowadzenia alergicznych testów skórnych wykorzystuje się rozcieńczone preparaty, które są nanoszone na skórę na przedramieniu lub plecach poprzez drobne nacięcia lub niewielkie nakłucia. Mogą być także wstrzykiwane pod skórę.

Niestety testy skórne nie zawsze są skuteczne. Czasem, pomimo alergii, ich wynik jest negatywny. Może mieć to związek z osłabieniem skórnej reakcji alergicznej.

Czasem, w bardziej skomplikowanych przypadkach, stosuje się tak zwane próby prowokacyjne. Te polegają na bezpośrednim podaniu alergenu do worka spojówkowego, oskrzeli lub nosa.

Badanie krwi

Jeśli chodzi o badania laboratoryjne z krwi, wykonuje się przede wszystkim test RAST określający poziom immunoglobuliny (przeciwciała IgE) skierowanej przeciw konkretnemu alergenowi.

IgE skierowanej przeciwko konkretnemu alergenowi roztoczowemu może świadczyć o obecności alergii.

Alergia jest chorobą, którą trzeba leczyć. Celem postępowania jest zarówno łagodzenie objawów alergii, jak i zapobieganie zaostrzeniom oraz powikłaniom.

W terapii alergii wykorzystuje się różne leki. To głównie:

• antyhistaminowe krople, syropy, tabletki, które zmniejszają wydzielanie histaminy. To substancja – najczęściej stosowana grupa leków. Ich mechanizm działania polega na blokowaniu histaminy, związku odpowiedzialnego za większość objawów alergii,

• kortykosterydy stosowane miejscowo w postaci donosowego spray'u,

• leki obkurczające naczynia krwionośne pod postacią kropli do nosa lub oczu (zwykle stosowane są w połączeniu z lekami antyhistaminowymi,

• kromony w postaci preparatów donosowych, dospojówkowych lub odoskrzelowych (co kilka dni, a nawet tygodni przed spodziewanym okresem wystąpienia alergii).

Duże znaczenie ma immunoterapia swoista, czyli odczulanie. Leczenie polega na podawaniu coraz mocniejszych dawek alergenu w postaci tak zwanych szczepionek odczulających w formie zastrzyków podskórnych (preparaty zawierają niskie stężenia alergenów roztoczy). Dostępne są również preparaty do podawania doustnego i podjęzykowego.

Leczenie odczulające obniża wrażliwość na alergeny. Celem terapii jest złagodzenie lub eliminacja objawów alergicznych.

W przypadku alergii na roztocza kurzu domowego bardzo ważna jest nie tylko farmakoterapia, ale i unikanie lub minimalizowanie narażenia na alergeny roztoczy. Wyeliminowanie roztoczy z mieszkania nie jest możliwe. Można jedynie starać się zmniejszyć ich liczebność. Co robić, a czego unikać?

Jakie są najlepsze sposoby na zlikwidowanie roztoczy domowych?

Bardzo ważne jest, by dbać o czystość pomieszczeń. Im mniejsza ilość kurzu, tym mniej roztoczy oraz alergizujących substancji. To przekłada się na mniejszą dokuczliwość alergii.

Kluczowe jest częste ścieranie kurzu – koniecznie na mokro. Wycieraj kurze wilgotnymi ściereczkami. To zapobiega wzbiciu się alergenów w powietrze podczas sprzątania. Polecane są także mopy oraz odkurzacze wodne lub z filtrem HEPA. Nie należy zamiatać na sucho czy używać miotełki do kurzu. Uwaga! Mieszkanie sprzątaj pod nieobecność alergika.

Można rozważyć stosowanie środków roztoczobójczych, tzw. akarycydów. Preparaty zabijające roztocza są przeznaczone do mycia podłóg i innych powierzchni, ale także prania pościeli oraz innych tekstyliów. Dostępny jest także neutralizator alergenów kurzu domowego, który rozpyla się w miejscach, w których roztocza są szczególnie aktywne.

Nie mniej istotne jest częste zmienianie pościeli, nie tylko poszewek, ale i wsadów. Dobrze, by można je było czyścić w temperaturze powyżej 60 stopni Celsjusza i prasować. Latem można je wietrzyć na słońcu, a zimą na mrozie. Dobrym pomysłem jest dezynfekcja parownicą.

Zapamiętaj! Pościel zmieniaj i pierz co tydzień w temperaturze powyżej 60°C. Poduszki i kołdrę pierz najlepiej co 4-12 tygodni. Raz w tygodniu odkurz łóżko i materac odkurzaczem.

Należy również unikać wełnianej i puchowej pościeli. Lepiej sprawdzi się ta wykonana z syntetycznych tworzyw. Dobrze jest zaopatrzyć się w specjalną pościel dla alergika (te są wykonane z tkanin barierowych, czyli o drobnej sieci oczek, które nie przepuszczają roztoczy i ich alergenów) lub pokrowce chroniące przed wnikaniem kurzu i roztoczy do wnętrza pościeli.

W mieszkaniu alergika powinno być jak najmniej mebli tapicerowanych, dywanów, firan i zasłon, koców i innych tekstyliów, które mogą być rezerwuarem roztoczy.

Przedmioty, na których łatwo osiada kurz, w tym książki i zabawki, warto przechowywać w pudełkach czy zamykanych szafkach. W przypadku pluszowych zabawek dobrą praktyką jest także - po zapakowaniu w folie - trzymanie ich przez kilka godzin w zamrażalniku.

W mieszkaniu alergika powinna panować optymalna temperatura i wilgotność powietrza. Warto także zadbać o jego czystość. Co to znaczy? Temperatura nie powinna wynosić więcej niż 20-21 stopni Celsjusza, a wilgotność nie więcej niż 50%. W jej utrzymaniu pomocne są nawilżacze bądź osuszacze powietrza, w zależności od potrzeb.

Do oczyszczania powietrza przydadzą się filtry, oczyszczacze czy jonizatory, a także lamki solne. Nie można także zapomnieć o częstym wietrzeniu mieszkania.

Kiedy roztocza mają najlepsze warunki do rozwoju?

Najlepsze warunki dla rozwoju roztoczy to temperatura powyżej 20 stopni C (20-25°C ) oraz wysoka wilgotność (60-80%). W temperaturze powyżej 55°C roztocza giną. Podobnie dzieje się w bardzo niskich temperaturach i przy niskiej wilgotności (30%).

- Optymalne warunki dla rozwoju roztoczy to, poza dostępnością właściwego pokarmu, odpowiednia wilgotność względna oraz temperatura powietrza. Mają one wpływ na tempo wzrostu populacji, płodność samic, przeżywalność zarówno w warunkach laboratoryjnych, jak też w środowisku naturalnym.[1]

Czy roztocza kurzu domowego gryzą?

Nie, roztocza nie gryzą.

Czym się żywią się roztocza kurzu domowego?

Roztocza kurzu domowego żywią się naskórkiem ludzkim i zwierzęcym obecnym w kurzu domowym oraz zarodnikami grzybów.

Czy roztocza kurzu domowego widoczne są gołym okiem?

Roztocza nie są widoczne gołym okiem. Nie dość, że ich wielkość nie przekracza 0,5 mm, to ich ciała są bezbarwne. Aby przekonać się jak wyglądają roztocza należy użyć mikroskopu. Nie można ich zobaczyć bez użycia specjalistycznych narzędzi optycznych.

Jak się pozbyć roztoczy kurzu domowego?

Aby pozbyć się roztoczy kurzu domowego, trzeba dbać o czystość mieszkania i zapobiegać gromadzeniu się kurzu. Pomóc w tym mogą opisane wyżej różne domowe sposoby radzenia sobie z alergią na roztocza.