Roztocza - jak się ich pozbyć?

Zapobieganie i zwalczanie roztoczy kurzu domowego:

Jak w każdej alergii, ważniejsze jest zapobieganie niż leczenie. Przede wszystkim należy wprowadzić warunki, w których roztocza będą się wolniej rozmnażały i nie będą miały co jeść.

Osoby uczulone powinny się pozbyć tapicerowanych mebli, sztucznych kwiatów, ciężkich zasłon. Następnie należy zredukować istniejącą już populację roztoczy i zmniejszyć stężenie ich odchodów. Wreszcie, należy się liczyć z tym, że roztoczy się całkiem nie pozbędziemy, a więc należy systematycznie działać, by do nas nie wróciły w ilościach, które będą szkodzić.

Łóżko i pościel - roztocza jak się ich pozbyć?

Zwłaszcza materace i pościel stanowią główne miejsca, gdzie roztocza mieszkają, a ponadto spędzamy tam prawie 1/3 naszego życia. Poza tym nasza skóra i układ oddechowy mają najbliższy kontakt  z materacem, poduszką i kołdrą. Należy zatem zrobić wszystko, ażeby pozbawić roztocza ich pożywienia, a z drugiej strony pozbawić nas kontaktu z roztoczami i ich odchodami.

Materac, poduszka i kołdra powinny być otoczone specjalną powłoczką. Pokrowiec najlepiej założyć na świeżo kupione materac, kołdrę, poduszkę, ale można też użyć starszych - najlepiej byłoby je wcześniej przeprać lub oczyścić odkurzaczem. Pokrowce co jakiś czas zdjąć i przeprać, a materac (kołdrę, poduszkę) przeprać lub odkurzyć. Materac co miesiąc odwracać.

Prać pościel, kołdry, koce i poduszki w wysokiej temperaturze - co najmniej 60°C, przy czym może być konieczne użycie specjalnej pralki o dużej pojemności. Jeśli częste pranie kołdry i poduszki jest to niemożliwe, można też zamrozić je w zamrażarce, ale to tylko zabija roztocza a nie usuwa ich odchodów. Wietrzenie i działanie promieni słonecznych też pomagają pozbyć się roztoczy.

Prześcieradło i powłoczki prać tak samo w wysokiej temperaturze - co najmniej 60°C i suszyć w suszarce na gorąco, prasować, wietrzyć. Najważniejsze jest robienie tego dokładnie i regularnie.

Pościel pierzasto-puchowa: zdania są podzielone. Z punktu widzenia roztoczy podobno lepsze jest pierze (roztocza mniej chętnie w nim żerują). Z kolei, można być uczulonym na puch i pierze niezależnie od uczulenia na roztocza. Ponadto pościel syntetyczna daje się prać na 60-95°C, a pierzasta nie. Można również kupić pościel przeciwalergiczną!

Dywany i wykładziny a roztocza kurzu domowego

Najlepiej się ich pozbyć całkiem. W przypadku silnej alergii (astmy), zaleca się pokrycie podłogi linoleum - także w sypialni. Podłoga, a także w miarę możności ściany i meble powinny być regularnie zmywane. Częste sprzątanie i mycie podłóg gorąca para zapobiega rozwojowi roztoczy kurzu domowego.

Jeśli się dywanu czy wykładziny pozbyć nie da, należy je odkurzać. Niestety, nie może to być zwykły odkurzacz z papierową torbą i bez filtra, ponieważ przez taki roztocza i ich odchody przelecą bez kłopotu i tylko się rozpylą po pokoju. Odkurzacz powinien dobrze filtrować bardzo drobne cząsteczki [nie znam polskiego rynku odkurzaczy, więc nie mogę zasugerować żadnych modeli]. Sugerowane własności odkurzacza:

1. bez-torbowy: np. działający na zasadzie cyklonu; lub z torbą o podwójnej grubości;

2. wysokiej jakości filtr anty-bakteryjny (HEPA, ULPA);

3. filtry elektrostatyczne.

Nigdzie w literaturze i w internecie nie znalazłem zachęt do kupowania odkurzaczy z filtrem wodnym, a takie są w Polsce najpopularniejsze. Istnieją dowody na to, że powietrze przechodząc przez filtr wodny tworzy aerozol i w ten sposób rozpyla roztocza i ich odchody po pokoju. Używając alergenów ze skóry kota (podobnych do alergenów roztoczy) pokazano bez wątpliwości (w 1993r.), że odkurzacz z filtrem wodnym jest pod tym względem o wiele gorszy nawet niż zwykły odkurzacz. Jeśli odkurzacz ma dodatkowo filtr HEPA, to sprawa może być trochę lepsza. Więcej o odkurzaczach (z torbami) można znaleźć w internecie (pozycja 4.).

Czyszczenie dywanów parą: zdania są podzielone. Para zabija roztocza, ale nie wchodzi głęboko i nie usuwa ich odchodów i resztek, a za to podwyższa wilgotność powietrza sprzyjając rekolonizacji.  Stosowana rozsądnie na pewno nie zaszkodzi.

Bez względu na rodzaj odkurzacza, należy pamiętać o tym, że w czasie odkurzania wzbija się chmura kurzu, a więc po pierwsze odkurzać nie powinna osoba uczulona, po drugie nie powinna ona opróżniać odkurzacza.

Sypialnię należy odkurzać codziennie, jeżdżąc po tym samym kawałku dywanu kilkakrotnie. Cały dom odkurzać należy przynajmniej raz na tydzień.

Misie i pluszaki a roztocza kurzu domowego

W pluszowych zabawkach znajdziecie mnóstwo niewidzialnych szkodników. Pluszowy miś jest jednym z najważniejszych źródeł, szczególnie jeśli idzie do łóżka z dzieckiem. Najlepiej misiowi zakazać wstępu do łóżka, niestety.

Jeśli jednak dziecko potrzebuje mieć blisko siebie pluszowego przyjaciela, to należy go co tydzień-dwa wsadzić do zamrażalnika na parę godzin. Ponieważ miś nie zawiera wody, szybko wraca do normy a niska temperatura pozwala pozbyć się roztoczy. Potem należy misia wyprać, ażeby wypłukać resztki roztoczy i ich odchody. Misiom, których się prać nie da, należy powiedzieć do widzenia.

Mikroskopijne pajęczaki w domu, samochodzie, pracy

Roztocza rozwijają się najlepiej w temperaturach 18-21°C i dużej wilgotności, należy więc unikać tworzenia takich warunków. Np. w Anglii w ostatnich latach zaobserwowano dramatyczny wzrost uczulenia na roztocza. Lekarze wiążą to z modą na wykładziny i dywany i zanikiem parkietów, a także powszechnością centralnego ogrzewania i szczelnych (plastikowych, PVC) okien.

Wietrzenie, szczególnie zimą w okresie grzewczym, ograniczanie ogrzewania sypialni, świeże powietrze, działanie promieni słonecznych, ogólne utrzymywanie czystości - wszystko to redukuje ilość roztoczy. Jeśli ktoś jest uczulony na roztocza, powinien starać się spać sam w sypialni, a jeśli dziecko musi spać z rodzeństwem, należy uniknąć spania na dolnym łóżku piętrowym.

Oprócz sypialni należy zadbać o miejsca w domu, w których najwięcej przebywamy - kanapa, fotel, wersalka, dywan, szczególnie przed telewizorem. Dywany - patrz wyżej. Kanapa - podobno najlepsza jest skórzana, a jeśli nie można na taką sobie pozwolić, to może wystarczą krzesła? W ostateczności trzeba ją porządnie czyścić, a pokój wietrzyć. Podobnie samochód, jeśli spędzamy w nim dużo czasu - najlepsze byłyby skórzane siedzenia, co jakiś czas zmywane, a samochód porządnie wietrzony.

Roztocza uwielbiają kurz, a więc należy się pozbyć z domu rzeczy kurz gromadzących, kotar, grubych zasłon (plastikowe rolety?), narzut, dużej ilości książek. I sprzątać jak najczęściej.

Długotrwała walka z alergizującymi roztoczami - czy warto?

Należy się liczyć z długą walką, a na rezultaty można czasem czekać bardzo długo. W naukowej literaturze lekarze nie są całkiem zgodni, czy jakiekolwiek działania jakie można podjąć w warunkach domowych są rzeczywiście skuteczne. Z drugiej strony, istnieje wiele dowodów na to, że częściowa eliminacja alergenu pomaga.

Przed przystąpieniem do zwalczania roztoczy, trzeba sobie zdać sprawę z tego, że walka z roztoczami będzie długa i prawdopodobnie kosztowna. Dlatego eksperci radzą, by najpierw stwierdzić, czy rzeczywiście roztocza są przyczyną alergii. Można to zrobić albo samemu (przez obserwację), albo przez testy skórne i RAST.

Literatura, którą czytałem ostrzega przed cudownymi środkami. Odkurzacz, który kosztuje tyle ile samochód ma sens w szpitalu, ale jeśli jest jedynym środkiem, którego się używa raz na pół roku, nie zmniejszy ilości roztoczy w dywanach. 

Nie ma przekonywujących dowodów na to, że środki chemiczne są skuteczne w stężeniach jakie można bezpiecznie stosować w domu. Przy dużych stężeniach - albo jeżeli dostaną się do oczu - mogą spowodować ślepotę. Podobnie, nie ma dowodów na to, że jonizatory, filtry powietrza i klimatyzacja dają rozsądne wyniki w kontroli roztoczy w domu.

Komentuje Katarzyna Jóśko, alergolog dziecięcy, Centrum Medyczne Damiana

Przy alergii na roztocza pomoże trzymanie się pewnych zasad – eliminacja lub ograniczenie materiałów, w których roztocza mają bezpieczne siedliska – jak dywany i wykładziny, grube zasłony, wszelkiego rodzaju tapicerki, częste zmienianie pościeli. Wskazane jest korzystanie z odkurzaczy z filtrem HEPA, sprzątanie powierzchni na mokro.

Eliminację roztoczy zapewnia dopiero temperatura prania co najmniej 60 st. C. Jeśli danego materiału, jak np. dziecięce pluszaki, nie można prać w wysokich temperaturach – pomocne będzie umieszczenie go w zamrażarce na kilka godzin, a następnie upranie. W sprzedaży są też specjalne roztoczobójcze środki do prania – możemy z nich skorzystać w przypadku delikatniejszych materiałów.

Teoria higieniczna, mówiąca o tym, że przy braku styczności z alergenami układ immunologiczny nie jest stymulowany, nie ma zastosowania do roztoczy, z tego względu, że nigdy całkowicie się ich nie pozbędziemy. Dlatego w przypadku alergii na te organizmy zalecane jest dbanie o czystość, częste pranie, stworzenie warunków w domu, w których roztocza nie będą mogły się nadmiernie rozmnażać.

Literatura

Pozycje z czasopism naukowych mogę podać na żądanie. Podaję też odnośniki do serii znakomitych książek po angielsku.

1. Dr Robert Younson, Coping successfully with hay fever, Sheldon 1995
2. Dr Robert Younson, Coping with eczema, Sheldon 1995
3. Dr Robert Younson, Living with asthma, Sheldon 1995

Przygotował A.Kleczkowski 4 grudnia 2001, aktualizacja 2018