Nadwrażliwość słuchowa u dzieci: objawy, przyczyny, leczenie

Nadwrażliwość słuchowa to pojęcie oznaczające zaburzenia przetwarzania słuchowego. Objawia się podwyższoną wrażliwością na dźwięki, które nie wywołują negatywnych reakcji u normalnie słyszących osób. To wiąże się nie tylko z obniżeniem jakości funkcjonowania, ale i komplikacjami związanymi z życiem społecznym czy przyswajaniem informacji z zewnątrz. Zdecydowanie utrudnia codzienne funkcjonowanie

Na podstawie badań przyjęto, że nadwrażliwość słuchowa występuje u osób, u których próg dyskomfortowego słyszenia jest niższy niż 90–100 dBHL (odpowiada to np. głośności suszarki do włosów), przy tolerancja spada często poniżej progu głośności wynoszącego 60 decybeli (to natężenie dźwięku odpowiadające rozmowie).

- Z definicji nadwrażliwość słuchowa to nieprzyjemne odczucia, czasem graniczące z bólem, związane ze słyszeniem dźwięków, które nie są dokuczliwe dla osób z normą słuchową. Zazwyczaj poczucie dyskomfortu pojawia się przy dźwięku o poziomie natężenia powyżej 90–100 dB.

Nadwrażliwość słuchowa oznacza dyskomfort, a nawet ból, które są związane z odbieraniem dźwięków z otoczenia, które u innych nie wywołują nieprzyjemnych doznań. Jak rozpoznać nadwrażliwość słuchową u dziecka?

Zaburzenie można podejrzewać, gdy młody człowiek:

• źle reaguje nawet na stosunkowo ciche dźwięki, takie jak szum wody, szmery, skrzypienie drzwi, szczekanie psa, plusk wody, szelest albo nawet szmery. Zdarza się, że układ słuchowy dziecka nie potrafi odfiltrować nieistotnych dźwięków,

• jest zaniepokojony lub poddenerwowany słysząc odgłosy np. urządzeń domowych, 

• bardzo szybko wychwytuje ciche dźwięki,

• zatyka uszy, gdy słyszy głośniejsze dźwięki, taki jak np. sygnał karetki,

• niechętnie chodzi na zajęcia grupowe czy do przedszkola z uwagi na hałas, odczuwa niechęć do zabaw i rozmów z innymi dziećmi,

• jest drażliwy i pobudzony w miejscu, w którym dociera do niego wiele bodźców dźwiękowych. Manifestuje niechęć związaną z przebywaniem w miejscach publicznych,

• próbuje zagłuszyć dźwięki hałasując lub krzycząc, w reakcji na dźwięki (tak głośne, jak i ciche) pojawia się płacz lub krzyk,

• mówi, że bolą go uszy,

• ucieka z głośnego miejsca lub zatyka uszy, by odizolować się od źródeł dźwięku,

• ma problem z wyciszeniem się i zasypianiem,

• zgłasza szumy uszne,

• często jest zmęczony, przebodźcowany. Nadwrażliwy układ słuchowy szybko się męczy i łatwo o poczucie wyczerpania czy przeładowanie sensoryczne,

• ma problem z zapamiętywaniem usłyszanych informacji, kłopoty z koncentracją i problemy z nauką.

Nadwrażliwość słuchowa. Kiedy dźwięk jest problemem u dzieci?

Nadwrażliwość słuchowa u dziecka jest problemem, gdy wywołuje silne i uciążliwe objawy. Te powodują, że dziecko jest niespokojne, nerwowe, pobudzone, a nawet agresywne (ataki złości nieadekwatne do sytuacji).

Biorąc pod uwagę przyczynę zaburzenia, wyróżnia się:

• nadwrażliwość słuchową obwodową, związaną z brakiem odruchu z mięśnia strzemiączkowego. Ponieważ jest to naturalny mechanizm, który chroni ucho wewnętrzne przed zbyt głośnymi dźwiękami, gdy zawodzi, do ślimaka dociera więcej energii akustycznej niż zwykle. To może wywoływać większee odczuwanie głośności danego dźwięku,

• nadwrażliwość słuchową centralną, związaną z zaburzeniami poziomu 5-hydroksytryptaminy (5-HT), czyli serotoniny w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN).

Niedobór serotoniny może wywoływać nadwrażliwość na bodźce z zewnątrz oraz objawy psychosomatyczne, które są skutkiem niewłaściwego funkcjonowania układu limbicznego w mózgu.

• nadwrażliwość słuchową mieszaną (obwodowo-centralną), występującą w uszkodzeniu ślimaka (przy niedosłuchach ślimakowych, gdzie częstym objawem klinicznym jest zjawisko wyrównania głośności).

Przyczyny powstawania nadmiernej wrażliwości słuchu są bardzo różne. Według specjalistów odpowiadać za nie mogą takie czynniki jak:

• wady budowy narządu słuchu,
• zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego,
• zaburzenia sensoryczne,

• zaburzenia funkcjonowania serotoniny w ośrodkowym układzie nerwowym człowieka (nadwrażliwość centralna),
• zakłócenia obwodowej części narządu słuchu powodujące niepoprawne procesy zachodzące w drogach słuchowych,

• reakcje alergiczne organizmu na leki lub toksyny. .

W grupie ryzyka znajdują się także dzieci, które:

• mają trudności z uspokajaniem, snem, jedzeniem,
• są nadpobudliwe, nadmiernie ruchliwe, z osłabioną koncentracją uwagi,
• wycofane czy unikające kontaktu,

• są wcześniakami,
• są WWO (dzieci wysoko wrażliwe) lub high need baby,

• zmagaja się z takimi chorobami jak borelioza, astma, wirusowe infekcje ucha wewnętrznego, ale również depresja i nerwica,
• rozpoznano u nich autyzm lub ADHD,
• przeszły urazy głowy.

- Nadwrażliwość słuchowa występuje u dzieci ze zdrowym narządem słuchu, często także wskazuje na problem w obwodowej części układu słuchowego. Zaburzenie w jej funkcjonowaniu sprawiają, że uaktywnia się mechanizm kompensacyjny: przygłuszone dźwięki są wyrównane podwyższonym natężeniem innych.

Jak zbadać nadwrażliwość na dźwięki? Do jakiego lekarza się udać, gdy pojawiają się pytania, wątpliwości i problemy związane z wyjątkowo czułym słuchem dziecka?

W przypadku najmłodszych pacjentów szczególnie ważna jest obserwacja reakcji i zachowania. Ma to związek z tym, że trudniej zdiagnozować objawy nadwrażliwości na dźwięk u dzieci niż osób dorosłych. Dzieje się tak z dwóch powodów.

Po pierwsze małe dzieci, na przykład niemowlęta, nie potrafią powiedzieć, że coś wywołuje u nich dyskomfort czy ból. Z kolei dzieci, które umieją się komunikować, objawy nadwrażliwości słuchowej uznają za normalne. Nie znają niedokuczliwych, przyjemnych doświadczeń powiązanych z dźwiękami.

W przypadku zaobserwowania symptomów wskazujących na nadwrażliwość słuchową należy skonsultować się z laryngologiem. Lekarz przeprowadza badanie przedmiotowe i podmiotowe (wywiad lekarski i badanie fizykalne). Ustali, jakie odgłosy są szczególnie uciążliwe, określi się poziom niekomfortowego słyszenia (UCL) oraz wykona audiometrię tonalną (PTA).

W przypadku zaburzeń słyszenia wywołanych przez nieprawidłowości w układzie nerwowym konieczne może być wykonanie dodatkowych badań. Wskazana jest konsultacja z neurologiem.

Jak leczyć nadwrażliwość słuchową?

Leczenie nadwrażliwości słuchowej może być realizowane wieloma metodami. Sposób terapii zależy od wieku dziecka, przyczyny zaburzenia oraz jego nasilenia, również potrzeb i innych indywidualnych czynników.

U większości pacjentów z nadwrażliwością słuchową nie stosuje się leczenia farmakologicznego i suplementacji. Jedynie w wypadku osób z nadwrażliwością centralną. Wówczas celem leczenia jest wyrównanie poziomu serotoniny.

Jak długo trwa terapia nadwrażliwości słuchowej? Zwykleokoło roku, choć jej długość to sprawa indywidualna. Dobra wiadomość jest taka, że pierwsze efekty terapii można zauważyć już po kilku miesiącach.

Celem terapii nadwrażliwosci słuchowej jest stopniowe przystosowanie pacjenta, to akceptacji sygnałów dźwiękowych występujących w codziennym życiu. Wyróżnia się terapię dźwiękiem, terapię regulacji słuchowej, terapię generatorami szumów tzw. szerokopasmowych, terapię dźwiękiem podczas snu czy terapię poprzez stymulację układu przedsionkowego.

Dostępne są terapie stricte słuchowe (terapia Johansena IAS, terapia Tomatisa), skupiające się na oddziaływaniu na zmysł słuchu, także terapia integracji sensorycznej, która ma na celu zintegrowanie wszystkich zmysłów.

Indywidualna stymulacja słuchu Johansen IAS i terapia Tomatisa. Na czym polega?

Terapia Tomatisa stymuluje neurosensorycznie. Dziecko uczy się świadomego odbierania bodźców dźwiękowych. Z kolei Indywidualna Stymulacja Słuchowa (IAS) dr K. Johansena obejmuje treningi słuchowe oraz modyfikację otoczenia i regularną terapię integracji sensorycznej.

Na czym polega „odczulanie dźwiękowe”?

Jedną z najbardziej efektywnych, a zarazem najpopularniejszych terapii jest stopniowa ekspozycji dziecka na szum, czyli tak zwane odczulanie dźwiękowe. Na czym to polega metoda Tinnitus Retraining Therapy (TRT)?

TRT jest to terapia oparta na dźwięku, która używa generatorów szumu szerokopasmowego. Początkowo ustawia się częstotliwość na poziomie słyszalności. W miarę postępów, gdy młody człowiek przyzwyczaja się do danego poziomu głośności, wzmacnia się go.

Co istotne, generowany dźwięk jest głośniejszy, a i ma różne częstotliwości. Dzięki temu przesunięta zostaje granica możliwości małego pacjenta. Maluch, który nie tolerował głośnych dźwięków, powoli się z nimi oswaja.

Co mogę zrobić dla dziecka jako rodzic?

Ponieważ nadwrażliwość słuchowa wiąże się z obecnością wielu objawów utrudniających codzienne funkcjonowanie, rodzice powinni jak najszybciej podjąć terapię. To wpłynie na poprawę jakości codziennego funkcjonowania (terapia ma na celu załagodzenie objawów somatycznych oraz dyskomfort), ale i zapewni dziecku warunki do komfortowego życiu wśród dźwięków. Im wcześniej wykryta i zdiagnozowana zostanie nadwrażliwość słuchowa, tym lepiej.

Na co dzień dziecku można pomagać na różne sposoby, na przykład:

• włączając cichą muzykę instrumentalną podczas czynności wymagających skupienia,
• ostrzegać przed głośnymi dźwiękami, które zaraz się pojawią, na przykład włączeniem robota kuchennego czy odkurzacza,

• organizując "kryjówkę", w której dziecko może się schować, gdy czuje się zmęczone i przebodźcowane.
• pozwalając wyjść z pomieszczenia, gdzie jest głośno,
• szanując nadwrażliwość dziecka. Nie irytować się, gdy zatyka uszy bądź zgłasza dyskomfort wywołany przez głośne dźwięki,

• zachęcając dziecko do aktywności. Ruch wspiera przewodnictwo w układzie słuchowym, ponieważ ten sam nerw odpowiada za bodźce przedsionkowe tak z ruchu, jak i słuchowe,
• kupując słuchawki wyciszające czy zatyczki do uszu, po czym stosować je, gdy nie jest możliwe odizolowanie dziecka od uciążliwych dźwięków.

Jak pomóc dziecku w szkole?

Rodzic dziecka, które mierzy się z nadwrażliwością słuchową, powinien o tym porozmawiąć z wychowawcą. To umożliwi podjęcie różnych kroków. Jak pomóc dziecku w szkole? Są różne rozwiazania.

Na przykład dziecko z nadwrażliwością słuchową przerwy między lekcjami powinno spędzać w sali lekcyjnej, nie na korytarzu. Czasem konieczne jest umożliwienie korzystania ze słuchawek wygłuszających. Dobrze, by w klasie ławka dziecka była ustawiona tak, by docierało do niego jak najmniej bodźców słuchowych.