Jak chronić słuch dziecka i dlaczego to tak ważne

Słuch jest zmysłem, który dostarcza informacji o otaczającym świecie, pozwala na komunikowanie się z innymi, unikanie niebezpieczeństw, nawiązywanie relacji i budowanie więzi, także relaksowanie się. Wpływa więc na szerokie rozumiane zdrowie, samopoczucie i funkcjonowanie. Jest bardzo ważny.

Jak rozpoznajemy różne dźwięki, takie jak mowa, muzyka czy hałas? Pozwalają na to uszy, które odbierają dźwięki. Te są przekształcane w sygnały nerwowe i przekazywane do mózgu.

Niedostrzeżona bądź nieleczona utrata słuchu może prowadzić do wielu problemów na różnych poziomach i aspektach życia. Ma to związek z tym, że poprawne działanie aparatu słuchowego jest niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka oraz jego sprawnego oraz komfortowego funkcjonowania. Dlatego tak istotne jest chronienie słuchu dziecka.

Wszelkie problemy związane ze słuchem u dzieci, szczególnie tych najmłodszych, skutkują spowolnieniem rozwoju: ubytki słuchu utrudniają nabywanie nowych umiejętności i wiedzy, szczególnie w zakresie kompetencji językowych. Dodatkowo prowadzą one do trudności w nawiązywaniu kontaktów i budowaniu relacji. [2]

Pogorszenie czy uszkodzenie słuchu ma negatywny wpływ na życie. Patologia wynikająca z narażenia na głośny hałas, zwana ubytkiem słuchu wywołanym hałasem, jest przedmiotem szczególnej troski współczesnych dzieci. Dlaczego?

Po pierwsze w przeciwieństwie do innych form ubytku słuchu, zmianom słuchu wywołanym hałasem można zapobiec. Po drugie utrata słuchu wywołana hałasem jest narastająca, co oznacza, że postępuje stopniowo w czasie. U jego podstaw leży nadmierne, powtarzające się wystawienie na hałas. Głośne dźwięki, które mogą uszkodzić różne struktury i mechanizmy w uchu wewnętrznym. Gdy do tego dojdzie, jest to nieodwracalne.

Komórki słuchowe są zlokalizowane w uchu wewnętrznym, w różnych częściach ślimaka. Komórka słuchowa cechuje się tym, że jest dostrojona do konkretnej częstotliwości - wysokiej, średniej, niskiej. Oznacza to, że nie ma komórki, która odbiera wszystkie częstotliwości równocześnie. Hałas jest szczególnie groźnym czynnikiem, ponieważ uszkadza w pierwszej kolejności te komórki, które odbierają wysokie częstotliwości.

Światowa Organizacja Zdrowia alarmuje, że obecnie ponad miliard młodych ludzi na całym świecie jest narażonych na utratę słuchu z powodu niebezpiecznych praktyk słuchowych. Około 15% dzieci w wieku szkolnym w Stanach Zjednoczonych ma ubytek słuchu w jednym lub obu uszach. Z związku z nadmiernym zagrożeniem dla dzieci hałasem powagę kwestii dostrzegła także Amerykańska Akademia Pediatrii (AAP).

Z kolei specjaliści z Amerykańskiego Towarzystwa Otolaryngologicznego ostrzegają, że długotrwała ekspozycja na działanie hałasu o głośności przekraczającej wartość 85 dB może prowadzić do uszkodzeń słuchu. Uwaga! Im głośniejszy hałas, tym skutki jego szkodliwego działania pojawiają się szybciej.

Jak chronić słuch dzieci przed nadmiernym hałasem? Przede wszystkim trzeba sobie zdawać sprawę z zagrożeń.

Do pogorszenia i utraty słuchu prowadzi przed wszystkim powszechne stosowanie technologii audio i innych inteligentnych urządzeń. Poważne zagrożenie dla słuchu dziecka stanowią przede wszystkim nieodpowiednio używane słuchawki douszne i nauszne oraz słuchanie głośnej muzyki i odbieranie różnych innych donośnych dźwięków (bajki, filmy, gry komputerowe i video).

Inne zagrożenia dla słuchu to spędzanie czasu w towarzystwie hałaśliwych zabawek dla najmłodszych dzieci oraz bardzo gwarne spotkania towarzyskie i imprezy masowe, takie jak na przykład koncerty.

Słuchawki i urządzenia elektroniczne

Słuchawki, ale także tablety i smartfony oraz inne sprzęty elektroniczne, takie jak konsole do gier czy urządzenia do karaoke, mogą osiągać niebezpiecznie wysoki poziom dźwięku. Dlatego tak ważne jest, aby używać ich bezpiecznie. Na co zwrócić uwagę?

Monitoruj głośność, ale i ucz dziecko bezpiecznego słuchania

Ogólną zasadą jest ustawienie głośności urządzeń na połowę lub mniej skali i robienie przerw w słuchaniu co godzinę, zwłaszcza w przypadku korzystania ze słuchawek dousznych. Czy wiesz, że już kilka minut ciszy pomaga uszom zregenerować się?

Modeluj dobre nawyki słuchania

Ostrzegaj dziecko przed szkodliwymi skutkami wielokrotnego narażania się na wysoki poziom hałasu w ciągu swojego życia, ale i modeluj dobre nawyki słuchania.

Bardzo ważne jest, aby dorośli byli dobrymi wzorami do naśladowania, także jeśli chodzi o bezpieczne słuchanie muzyki czy dźwięków filmów.

Kup dziecku odpowiednie słuchawki

Trzeba korzystać ze słuchawek dobrej jakości. Dobrym pomysłem są modele, które pomagają w regulacji głośności. Na przykład takie, które mają redukcję szumów zapobiegają sytuacjom, gdy dzieci zwiększają głośność po to, by zagłuszyć hałas z zewnątrz.

Warte uwagi są również produkty, które są ograniczają maksymalną moc wyjściową dźwięku przy niższej głośności niż typowa. Kupując słuchawki dla dziecka, warto zwrócić uwagę na ich dopasowanie.

Hałaśliwe otoczenie i wydarzenia

Najprostszym sposobem na ochronę dziecka przed nadmiernymi dźwiękami w codziennym życiu jest unikanie hałaśliwych miejsc. Nie zawsze jest to jednak możliwe czy pożądane. Zdarza się przecież, że dziecko jest uczestnikiem różnych wydarzeń, takich jak imprezy masowe: koncerty, pokazy, urodziny, obchody jubileuszowe, festyny, wesela czy mecze. Co możesz zrobić, by chronić słuch dziecka?

Zwracaj uwagę na poziom hałasu

Pamiętaj, aby zwracać uwagę na poziom hałasu. Możesz na przykład pobrać aplikację do pomiaru poziomu dźwięku. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca, aby poziom hałasu w dzień nie przekraczał 50 decybeli. 

Problemy ze słuchem to już choroba cywilizacyjna. Żyjemy na co dzień otoczeni hałasem, nie dbamy o higienę słuchu. Nawet hałas na poziomie 80 decybeli, czyli porównywalny do ruchu ulicznego, może być groźny, jeśli przebywamy w nim kilka godzin, a co dopiero hałas dzwonka w szkołach [100–110 dB], czy koncertu rockowego [110–120 dB]. [4] Przypomnijmy, że dopuszczalny poziom hałasu na teranie zabudowanym w porze dziennej wynosi 60 dB, w porze nocnej 50 dB (wg Dyrektywy 2002/49 WE).[4]

Zachowuj bezpieczną odległość od źródeł hałasu

Zachowaj bezpieczną odległość od źródeł hałasu. Nie pozwalaj dzieciom stać w pobliżu głośników lub innych źródeł hałasu. Staraj się stać co najmniej 150 metrów od źródeł hałasu, takich jak głośnik lub scena.

Wyjdź z imprezy czy pomieszczenia, jeśli hałas jest na tyle duży, że powoduje dyskomfort. Jeśli dziecko narzeka na głośność, zakrywa uszy lub czuje się niekomfortowo, rozważ to zdecydowanie. Słuch malucha jest też bardziej wrażliwy niż dorosłego i głośne dźwięki mogą stać się po prostu przykre i nieprzyjemne.

Pamiętaj, że dzwonienie i ból to oznaki, że uszy potrzebują przerwy.

Stosuj ochronę słuchu

Stosuj ochronę słuchu. Zabieraj ze sobą zatyczki do uszu, które zapewniają dobrą ochronę, gdy istnieje ryzyko głośnego hałasu. Małe dzieci zamiast zatyczek do uszu powinny nosić dobrze dopasowane nauszniki, ponieważ zatyczki do uszu mogą powodować ryzyko zadławienia.

Słuchawki ochronne (nazywane nausznikami) pomagają chronić słuch dziecka przed szkodliwym hałasem. Nie generują dźwięku, nie mają wejścia na kabel ani funkcji bluetooth (słuchawki ochronne chronią słuch, ale nie służą do słuchana muzyki).

Stosowanie słuchawek wygłuszających jest nieocenione zwłaszcza w przypadku dzieci autystycznych, zmagających się z ADHD oraz bardzo wrażliwych na bodźce zewnętrzne (np. WWO). Słuchawki wyciszające nie tylko pomagają one zmniejszyć ryzyko utraty słuchu wywołanej hałasem, ale i zmniejszają natężenie hałasu, pomagają się wyciszyć, zmniejszają rozdrażnienie i zwiększają koncentrację.

Kiedy warto mieć ze sobą słuchawki wygłuszające dla dzieci? Przydadzą się w wielu okolicznościach, nie tylko podczas imprez, ale i podróży samolotem czy remontu.

Wyeliminuj głośne zabawki

Zabawki przeznaczone dla niemowląt i małych dzieci mogą być tak głośne, że nie tylko rozdrażniają, ale i mogą spowodować uszkodzenie słuchu, zwłaszcza gdy są trzymane blisko uszu (tak z uwagi na zainteresowanie, jak i niewielki zakres ramion). Na co zwrócić uwagę?

Posłuchaj zabawki przed zakupem

Posłuchaj zabawki przed zakupem. Zwróć uwagę na to, jak głośno brzmi i w razie potrzeby rozważ inną opcję. Jeżeli wydaje ci się za głośna, z pewnością będzie za głośna także dla dziecka. Maluchy nie lubią głośnych dźwięków. Do zabawy z dziećmi warto wybierać wybierać zabawki, których hałas nie przeszkadza.

Dopuszczalny poziom dźwięku w grających zabawkach w Polsce wynosi 80/85 decybeli, w zależności od rodzaju zabawki (zgodny z normą ISO). Czy wiesz, że niektóre mogą wywołać hałas rzędu 110 do 135 dB, co odpowiada dźwiękom wydawanym przez startujący samolot czy jadący samochód ciężarowy?

Kontroluj czas zabawy

Najlepiej, by dziecko bawiło się grającymi zabawkami nie dłużej niż 30-40 minut dziennie, aby nie przemęczać słuchu malucha i rodzica.

Zabawki ze słuchawkami można wykorzystywać maksymalnie do 2h dziennie, na poziomie 85 dBA, którego nie wolno przekraczać nawet jeśli całkowity czas zabawy wynosi mniej niż 12 minut dziennie. [2]

Unikaj kupowania zabawek, które są potencjalnie niebezpieczne

Unikaj kupowania zabawek, na których umieszczono ostrzeżenie, aby nie trzymać ich blisko uszu. Dzieci nie będą o tym pamiętać podczas zabawy.

Zawsze możesz dokonaj drobnej modyfikacji. Łatwym sposobem na zmniejszenie hałasu jest przyklejenie kawałka taśmy do głośnika. Inną opcją jest… wyjęcie baterii.

Sprawdzaj, czy zabawka ma stosowne atesty

Warto sprawdzać, czy kupowana zabawka jest bezpieczna, to jest czy posiada wszelkie niezbędne atesty, na przykład znak CE (Conformité Européenne). To deklaracja producenta, że produkt spełnia wymagania unijne. To pozwala domniemywać, że będzie bezpieczny. Nie kupuj nieoznakowanych zabawek!

Zabawki dźwiękowe - Wyniki badań laboratoryjnych

Mając na uwadze, że zbyt wysoki poziom wydawanego dźwięku może powodować uszkodzenie słuchu dziecka, w 11 wojewódzkich inspektoratów Inspekcji Handlowej w Białymstoku, Katowicach, Kielcach, Krakowie, Łodzi, Olsztynie, Opolu, Poznaniu, Rzeszowie, Warszawie i Wrocławiu od lipca do października 2023 r. sprawdziło oznakowanie 50 modeli instrumentów muzycznych, grzechotek, grających przytulanek, telefonów.

Łącznie 69 na 91 zabawek przeszło kontrolę pozytywnie. Niektóre wykryte nieprawidłowości stwarzały ryzyko uszkodzenia słuchu – dźwięk przekraczający aż 110 dB i zbyt wysoki poziom ciśnienia akustycznego emisji.

Na 50 modeli zabawek 7 miało nieprawidłowości. Był to zabawki perkusyjne ( przekroczony szczytowy poziomu dźwięku powyżej 110 dB przy braku ostrzeżenia przewidzianego dla tego rodzaju produktów, wytwarzających szczytowy poziom dźwięku (LpCpeak)) oraz 2 telefony (przekroczony poziom ciśnienia akustycznego emisji LpA: 1. model – najwyższy wynik badania LpA – 66,2 dB i 2. model – najwyższy wynik badania LpA – 77,9 dB). Raport IH i wykaz skontrolowanych zabawek dźwiękowych można znaleźć na stronie Wojewódzkiego Inspektoratu Inspekcji Handlowej w Poznaniu.

Jeżeli podejrzewasz u swojego dziecka ubytek słuchu, niezwłocznie idźcie do otolaryngologa lub audiologa (konieczne są badania słuchu).

Alarmującym sygnałem dla rodziców powinny być sytuacje, w których dziecko podgłaśnia oglądane bajki czy telewizor. Niepokojąca jest także konieczność kilkakrotnego powtórzenia polecenia, zanim dziecko zareaguje (niedosłuch może być odpowiedzią na pytanie, które zadaje sobie wielu rodziców: dlaczego ono nie słucha), zniekształcenia mowy, izolacja z grup rówieśniczych w żłobku, przedszkolu czy szkole, uboższe w słownictwo (także wyłącznie proste konstrukcje gramatyczne), odpowiedzi nieadekwatne do pytania.