Szczepionka przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego

Szczepionka przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego chroni przed najbardziej onkogennymi typami patogenu. Wirus HPV (Human Papillomavirus) to ludzki wirus brodawczaka. Wyróżnia się ponad 100 typów HPV chorobotwórczych dla człowieka. Choć nie wszystkie są onkogenne, zakażenie wirusem HPV może nieść za sobą poważne konsekwencje zdrowotne.

Wysoko onkogenne typy HPV to 16 i 18. To one wywołują zmiany przedrakowe szyjki macicy i raka szyjki macicy (są odpowiedzialne w 70% przypadków za rozwój raka szyjki macicy).

Zakażenia HPV mogą prowadzić do raka odbytu, przestrzeni ustno-gardłowej, pochwy, sromu, prącia. Typy 6 i 11 HPV są łagodniejsze i prowadzą do powstawania kłykcin kończystych, zwanych brodawkami płciowymi. Jeżeli zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego nastąpiło przez naskórek, rozwijają się zmiany skórne. Są to brodawki wirusowe, znane też jako kurzajki.

Niektóre typy wirusa HPV mogą wywołać raka szyjki macicy. Dowiedziono, że jest on niemal stuprocentowo związany z zakażeniem wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). W krajach, które wprowadziły szczepienia przeciw HPV, liczba zakażeń spadła nawet do 90%. Szczepiąc się, kobieta zmniejsza o 70% ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy.

Rak szyjki macicy to drugi pod względem częstości nowotwór złośliwy wśród kobiet. Uważa się, że wszystkie przypadki choroby są poprzedzone przewlekłą infekcją HPV. Każdego roku na raka szyjki macicy umiera 230 000 kobiet. W Polsce notuje się około 3 000 zachorowań rocznie. Połowa kobiet chorujących na raka szyki macicy umiera.

Do zakażenia wirusem HPV dochodzi drogą płciową, najczęściej w początkowym okresie po rozpoczęciu aktywności seksualnej. Przypuszcza się, że nawet około 50 procent populacji ludzkiej w ciągu swojego życia przechodzi zakażenie HPV. U 80-90 procent z nich infekcja mija samoistnie, u pozostałych przechodzi w postać przewlekłą, która znacznie zwiększa ryzyko raka szyjki macicy. Nowotwór rozwija się u kilku procent z nich.

Przed zakażeniem HPV może uchronić szczepionka. Szczepienie jest najskuteczniejsze, jeśli nastąpi przed potencjalnym narażeniem na zakażenie HPV, do którego dochodzi głównie drogą kontaktów seksualnych.

- Szczepionka chroniącą przed wirusem HPV powinna być podawana dziewczynkom jeszcze przed rozpoczęciem współżycia, żeby uchronić je przed tym zakażeniem. Jest ona zarówno skuteczna jak i bezpieczna - twierdzi dyrektor IARC Elisabete Weiderpass. źródło

Szczepienie przeciw HPV jest wskazane dla dziewcząt i młodych kobiet oraz chłopców i młodych mężczyzn. Szczepionkę podaje się głównie dziewczynkom w wieku 12-13 lat. Zdaniem ekspertów szczepienie wówczas jest najbardziej efektywne.

Szczepionka wymierzona w wirus brodawczaka ludzkiego jest skuteczna tylko u osób, które nie są zakażone wirusami HPV, których antygeny znajdują się w szczepionce. To dlatego zaszczepić można:

• bez wykonania badań każdą nastolatkę przed inicjacją seksualną,
• po przebadaniu: kobietę, która jest już po inicjacji oraz mężczyzn, aby zapobiec zakażeniu ich wirusem HPV, a tym samym zmniejszyć prawdopodobieństwo zachorowania na raka prącia, kłykciny kończyste, a ich partnerki seksualne na raka szyjki macicy i kłykciny kończyste.

Szczepionki zwalczające wirusa HPV zawierają wirusopodobne cząstki otrzymane drogą rekombinacji genetycznej. Ich działanie polega na zaaplikowaniu nano cząsteczki wirusa.

Dostępne są trzy szczepionki przeciw HPV:

• 2-walentana, skierowana przeciwko typom 16 i 18 wirusa,
• 4-walentna, HPV-4 przeciwko typom 6, 11, 16, 18,
• 9-walentna, HPV-9, przeciwko typom: 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 i 58.

Wszystkie chronią przed najbardziej onkogennymi typami wirusa, czyli typem 16 i 18, przy czym:

Szczepionka 2-walentna, choć zapewnia skuteczność w zapobieganiu zmianom przedrakowym wywołanym przez HPV 16 i 18, nie zapewnia ochrony przed typami wirusa 6 i 11 powodującymi kłykciny kończyste. Szczepionka ta przeznaczona jest dla pacjentów powyżej 10. roku życia. Jest dostępna na rynku od 2007 roku (Cervarix firmy GlaxoSmithKline).

Szczepionka 4-walentna (HPV-4) wywołuje odporność na zakażenie wirusami HPV typu 6, 11, 16 oraz 18. Pierwsza szczepionka została zarejestrowana w USA w 2006 roku przez amerykańską firmę Merck & Co. pod nazwą Gardasil. W Polsce pojawiła się w listopadzie 2006 jako Silgard.

Szczepionka 9-walentna (HPV-9) jest skierowana przeciwko dwóm typom HPV małego ryzyka (6 i 11) oraz siedmiu typom dużego ryzyka (16, 18, 31, 33, 45, 52 i 58) onkogennego. Jest zarejestrowana i dostępna od prawie 3 lat w większości krajów na świecie.

Aby wytworzyć odpowiedni poziom przeciwciał szczepionka przeciw HPV musi zostać ona podana trzykrotnie. Podaje się je domięśniowo (w mięsień naramienny) w trzech dawkach (np. Silgard: 0-2-6 miesiąc, Cervarix 0-1-6 miesiąc).

Według Krajowego Rejestru Nowotworów w Polsce w 2010 r. na raka a szyjki macicy zachorowało 3 tys. kobiet, a 1,7 tys. zmarło. Tymczasem dane pochodzące z krajów o wysokim dochodzie na jednego mieszkańca pokazały, że szeroki dostęp do szczepień doprowadził do zmniejszenia zakażeń HPV wśród dziewcząt w wieku 15-19 lat o aż 83%.

Kraje, które nie wprowadziły szczepień obowiązkowych przeciwko HPV powinny jak najszybciej to zrobić - zaleca Światowa Organizacja Zdrowia (WHO). Dlaczego? Po 10 latach programów szczepień przeciw HPV, kraje prowadzące szczepienia odnotowały 90% redukcję infekcji wirusem HPV typu 6, 11, 16 i 18 oraz 90% zmniejszenie zachorowalności na brodawki narządów płciowych. Ponadto aż o 85% zmniejszyła się liczba patologii wysokiego stopnia szyjki macicy.

Szczepionki przeciw HPV są bezpieczne i dobrze tolerowane. Występuje niewiele działań niepożądanych, takich jak: ból w miejscu wstrzyknięcia, zaczerwienienie, świąd, obrzęk, zmęczenie, ból głowy i mięśni.

Szczepienia przeciw HPV nie podaje się szczepionki: dziewczętom poniżej 9 lat, kobietom w ciąży, osobom z uczuleniem na którykolwiek składnik szczepionki. Brak danych na temat stosowania szczepionki u osób z obniżoną odpornością.

Szczepionki przeciwko HPV można kupić w aptekach, niestety są drogie. Jedna dawka kosztuje 450-650 zł, a zastrzyk trzeba powtórzyć trzykrotnie.

W Polsce dostępne są dwie szczepionki – dwuwalentna Cervarix i dziewięciowalentna Gardasil, która zastąpiła czterowalentną Gardasil. Obie wytwarzają przeciwciała, które zwalczają te dwa najgroźniejsze typy wirusów: 16 i 18, a Gardasil dodatkowo typy  (6, 11, 31, 33, 45, 52, 58).

Szczepionka Cervarix refundowana jest w Polsce od 1 listopada 2021 r. Refundacja, zgodnie z obwieszczeniem Ministra Zdrowia, dotyczy osób od ukończenia 9. roku życia.  

Powszechny program bezpłatnych szczepień przeciw HPV jest skierowany do dziewcząt i chłopców w wieku 12 i 13 lat. W roku 2023 ze szczepień mogą skorzystać dzieci urodzone w 2010 i 2011 r. Szczepienia przeciw HPV dla dziewcząt i chłopców w wieku 12 i 13 lat podawane są w dwóch dawkach. Odstęp między tymi dawkami wynosi od 6 do 12 miesięcy.

Aby zapisać dziecko na szczepienie przeciw HPV wystarczy umówić wizytę:

• w przychodni Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ),
• przez infolinię 989 (7 dni w tygodniu od godz. 7:00 do 20:00),
• przez Internetowe Konto Pacjenta (IKP).