Szczepienie przeciwko ospie wietrznej

Szczepienie przeciwko ospie wietrznej jest ujęte w Programie szczepień ochronnych na 2019 rok zarówno jako szczepienie zalecane, jak i obowiązkowe. Dlaczego jest ważne? Ospa wietrzna jest uważana za chorobę niegroźną. Niestety jest także nieprzewidywalna, wiążą się z nią różne powikłania z koniecznością hospitalizacji. To także choroba bardzo rozpowszechniona, przez co trudno jej uniknąć. Najlepszym sposobem ochrony przed nią jest szczepienie ochronne.

Na ospę wietrzną najczęściej chorują dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, a także młodsze dzieci i dorośli, którzy na nią nie chorowali. Herpeswirus VZV (Varicella Zoster Virus), czyli wirus ospy wietrznej i półpaśca, który odpowiada za chorobę, jest bardzo zakaźny - choruje niemal każdy, kto miał z nim kontakt. Zakażenie jest powszechne. Szacuje się, że przed ukończeniem 9. roku życia na ospę zachoruje 80% dzieci.

Najczęstszym źródłem zakażenia jest bezpośredni kontakt z chorym lub droga kropelkowa, choć choroba szerzy się również przez kontakt z przedmiotami zanieczyszczonymi wydzielinami z dróg oddechowych chorej osoby. Chory jest źródłem zakażenia dla innych osób na 2 dni przed pojawieniem się wysypki i do czasu, kiedy wszystkie pęcherzyki zamienią się w strupki (zwykle do 6 dni po pojawieniu się wysypki).

Rocznie rejestruje się do 220 tysięcy zachorowań na ospę wietrzna, a nawet 1300 osób rocznie jest hospitalizowanych z powodu ciężkiego przebiegu choroby.

Ospa wietrzna – objawy, przebieg i powikłania

Ospa wietrzna jest ostrą chorobą przebiegającą z gorączką i charakterystyczną wysypką grudkowo-pęcherzykową na tułowiu, twarzy, owłosionej skórze głowy, kończynach, błonach śluzowych. Chorobie towarzyszy złe samopoczucie, bóle głowy i mięśni, powiększenie węzłów chłonnych. Jawny okres choroby to 10-14 dni.

Wirus odpowiada również za półpasiec, który manifestuje się nawet po latach, wskutek uaktywnienia się wirusów, które pozostają po przechorowaniu w zwojach nerwowych. Uśpiony wirus może wywołać zmiany na skórze wzdłuż przebiegu nerwów. Pojawiają się pęcherzyki charakterystyczne dla ospy wietrznej z towarzyszącym silnym nerwobólem.

U większości dzieci choroba ma łagodny przebieg, jednak u niektórych jej przebieg jest ciężki albo pojawiają się powikłania:

• zakażenie bakteryjne skóry i tkanek miękkich,
• zapalenie płuc,
• ostra małopłytkowość,
• objawy neurologiczne (zapalenie móżdżku, mózgu, czy opon mózgowo-rdzeniowych.

W większości przypadków ospa wietrzna przebiega łagodnie, jednak u 2-6% chorych mogą wystąpić groźne powikłania.

Dla kogo ospa wietrzna jest najbardziej niezbezpieczna?

Ospa wietrzna ma cięższy przebieg u młodzieży i dorosłych, jest także bardzo groźna dla kobiet w ciąży oraz chorych z upośledzoną odpornością (także dla osób przewlekle chorych). Wirus ospy jest niebezpieczny dla noworodków i niemowląt, ponieważ ich odporność jest jeszcze mała.

Ryzyko powikłań, a nawet zgonu u młodzieży i dorosłych jest 10–20 razy większe niż u dzieci.

Szczepionka przeciwko ospie wietrznej. Kiedy i jak szczepić?

W Polsce dostępna jest jedna szczepionka przeciwko ospie wietrznej, która zawiera żywe wirusy - osłabione i zmodyfikowane tak, by nie wywoływać choroby, a jedynie stymulować odporność. Dostępna jest również szczepionka poczwórnie skojarzona przeciwko odrze, śwince, różyczce i ospie wietrznej. Szczepionkę podaje się w postaci zastrzyku podskórnego.

Szczepionka przeciwko ospie wietrznej zarejestrowana jest do stosowania od ukończenia 9. miesiąca życia. Zaleca się jednak, by szczepienie rozpocząć od 12. miesiąca życia, a najlepiej przeprowadzić je między 12. a 18. miesiącem życia dziecka. Zdrowym dzieciom szczepionkę przeciwko ospie wietrznej można podać podczas jednej wizyty razem ze szczepionką przeciwko odrze, śwince i różyczce.

Kompletne szczepienie obejmuje podanie 2 dawek w odstępie co najmniej 6 tygodni (optymalnie 3 miesiące). Jeżeli dziecko otrzymało jedną dawkę szczepionki, powinno otrzymać drugą dawkę, nawet jeżeli minęło więcej niż 3 miesiące.

Szczepionka przeciwko ospie wietrznej jest bardzo skuteczna. Jeśli dziecko pomimo zaszczepienie zachoruje, choroba ma znacznie łagodniejszy przebieg.

Jeśli dziecko nie było szczepione lub nie chorowało na ospę, ryzyko ciężkiej choroby można zmniejszyć o 90%, podając mu szczepionkę w ciągu 72 godzin po bliskim kontakcie z chorym na ospę. Choć w takiej sytuacji nie ma pewności, że dziecko nie zachoruje, na pewno choroba będzie przebiegała łagodniej.

NOP (niepożądane odczyny poszczepienne

Po szczepionce przeciwko ospie mogą się pojawić NOP, czyli niepożądane odczyny poszczepienne. Są to łagodne odczyny w miejscu wstrzyknięcia szczepionki, takie jak zaczerwienienie, obrzęk, bolesność, wysypka (kilka grudek może się pojawić 5–26 dni po szczepieniu) bądź przemijająca gorączka.

Rzadko po szczepieniu występuje poronna postać ospy wietrznej. Szczepienie zabezpiecza przed objawami i powikłaniami ospy wietrznej na całe życie.

Szczepienie przeciwko ospie wietrznej – zalecane i obowiązkowe

Szczepienie przeciwko ospie wietrznej jest zalecane wszystkim osobom, które nie chorowały na ospę wietrzną i nie zostały wcześniej zaszczepione w ramach szczepień obowiązkowych albo zalecanych oraz kobietom planującym zajście w ciążę, które nie chorowały wcześniej na ospę wietrzną).

W Polsce zgodnie z aktualnie obowiązującym Programem Szczepień Ochronnych szczepienie przeciwko ospie wietrznej jest obowiązkowe dla osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie (dzieci do ukończenia 12 roku życia: z upośledzeniem odporności, o wysokim ryzyku ciężkiego przebiegu choroby, z ostrą białaczką limfoblastyczną w okresie remisji, zakażone HIV, przed leczeniem immunosupresyjnym lub chemioterapią, oraz dzieci do ukończenia 12 roku życia z otoczenia tych osób określonych). Obowiązkowe i bezpłatne szczepienie przeciwko ospie wietrznej dotyczy również dzieci uczęszczających do żłobków i klubów dziecięcych, ale nie obejmuje dzieci w przedszkolach.

Które dzieci nie powinny być szczepione?

Szczepionek nie wolno podawać dzieciom z ciężkim upośledzeniem odporności oraz gdy występują uniwersalne przeciwwskazania do szczepień. Przeciwwskazaniem do szczepienia są chłoniaki i inne nowotwory z zajęciem szpiku czy układu chłonnego oraz ciąża.

Wsparcie merytoryczne:

www.mp.pl

www.szczepienia.pzh.gov.pl

www.zaszczepsiewiedza.pl

www.gis.gov.pl