Śmiertelność noworodków na świecie i w Polsce

Według doniesień specjalistów w ciągu ostatnich dwóch dekadach nastąpił olbrzymi postęp w zakresie przeżywalności dzieci. Niestety śmiertelność noworodków to wciąż bardzo ważna kwestia społeczna. Co roku umiera ponad 2,5 miliona maluchów. Na szczycie listy przyczyn śmierci plasują się komplikacje związane z przedwczesnymi porodami oraz komplikacje okołoporodowe. Co istotne wielu tragicznym sytuacjom można było zapobiec.

Śmiertelność noworodków na świecie

Śmiertelność noworodków, starszych dzieci i młodzieży znajduje się w centrum zainteresowania lekarzy i specjalistów, a także różnych organizacji, takich jak UNICEF, WHO, Bank Światowy czy ONZ. To wciąż duży problem i ważna kwestia społeczna.

Z raportu „Levels and Trends in Child Mortality 2019” wynika, że pomimo postępów w ciągu ostatnich dwóch dekad, w samym 2018 r. zmarło około 6,2 miliona dzieci i młodzieży w wieku poniżej 15 lat, głównie z przyczyn, których można było uniknąć.

Rozkład wieku śmiertelności dzieci i młodzieży pokazuje, że największe ryzyko śmierci występuje w okresie noworodkowym (pierwsze 28 dni życia). Dane dowodzą, że w pierwszym miesiącu życia zmarło 2,5 mln dzieci (47%). Około jednej trzeciej zgonów ma miejsce w pierwszym dniu życia, a prawie trzy czwarte – w pierwszym tygodniu.

W 2018 r. współczynnik umieralności noworodków oszacowano na 18 zgonów na 1000 urodzeń żywych urodzin na całym świecie. Jednocześnie z raportu wynika, że wskutek komplikacji okołoporodowych życie straciło ponad 290 tysięcy kobiet.

Według raportu na całym świecie najwięcej nowo narodzonych dzieci umiera w krajach najbiedniejszych. Regionem o najwyższym wskaźniku umieralności dzieci poniżej 5 lat na świecie pozostaje Afryka Subsaharyjska. Dzieje się tak, ponieważ w tym regionie kobiety w ciąży znacznie rzadziej otrzymują pomoc. Powodem jest ubóstwo, konflikty i słabo rozwinięte oraz niedostatecznie funkcjonujące  instytucje opieki zdrowotnej.

Gdyby globalne nierówności zostały zmniejszone, a wszystkie kraje osiągnęłyby poziom umieralności charakterystyczny dla krajów o wysokich dochodach, można byłoby uniknąć 87% zgonów wśród małych dzieci.

To jest nie do pomyślenia, żeby w XXI wieku warunki, w jakich kobieta rodzi swoje dzieci zagrażały jej życiu, a 7000 noworodków umierało każdego dnia, powiedział Tim Evans, Dyrektor Banku Światowego ds. Zdrowia, Wyżywienia i Populacji.

Przyczyny śmierci noworodków

Każdego roku odnotowuje się około 2,6 mln martwych urodzeń. Noworodki są najbardziej narażone na śmierć w pierwszym miesiącu życia, zwłaszcza jeśli urodzą się przedwcześnie lub z niską masą urodzeniową, mają wady wrodzone, zakażenia lub podczas porodu wystąpiły komplikacje.

Jakie są przyczyny śmieci noworodków? To:

• powikłania przy porodach przedwczesnych,
• komplikacje okołoporodowe, choroby i stany okresu okołoporodowego, czyli powstające w trakcie trwania ciąży matki i w okresie pierwszych 6 dni życia noworodka,
• wady rozwojowe wrodzone,
• sepsa,
• choroby nabyte.

Za większość zgonów niemowląt, które przeżyją pierwszy miesiąc, odpowiadają choroby zakaźne, takie jak na przykład zapalenie płuc czy biegunka. Wśród starszych dzieci główną przyczyną śmierci są wypadki drogowe, urazy i utonięcia.

Zgony matek są najczęściej spowodowane komplikacjami w ciąży i w trakcie porodu, takimi jak wysokie ciśnienie krwi, krwotok lub infekcje. Ryzyko śmierci zwiększa się także wskutek choroby przewlekłej u matki.

Jak zapobiegać wysokiej śmiertelności noworodków?

Kobiety i noworodki są najbardziej narażone na śmierć w trakcie porodu i tuż po nim. Większości zgonów noworodków można uniknąć poprzez:

• poprawę dostępu do opieki medycznej,
• poprawę dostępu do podstawowych leków podczas porodu i ciąży,
• stosowanie szczepień,
• karmienie piersią,
• zapewnienie odpowiednich warunków sanitarnych oraz higienicznych.

Posiadamy wiedzę i technologię niezbędną do ratowania życia – musimy je tylko zastosować tam, gdzie są najbardziej potrzebne. Stefan Swartling Peterson, Dyrektor UNICEF ds. Zdrowia. Priorytetem jest zapewnienie dostępu do dobrej jakości usług oraz opieki medycznej w czasie ciąży i tuż po porodzie. - dodała dr Flavia Bustreo, Asystentka Dyrektora Generalnego WHO ds. Zdrowia Rodziny, Kobiet i Dzieci.

Aby poprawić sytuacje na świecie wystarczy wykwalifikowany personel medyczny, czysta woda, odpowiednie odżywianie, podstawowe leki i szczepionki. To czynniki niezbędne, aby matki i noworodki przeżywały. – podkreśliła dyrektor generalna UNICEF Henrietta Fore.

Śmiertelność noworodków w Polsce

Śmiertelność noworodków w Polsce plasuje się poniżej średniej europejskiej. W latach 1990-2018 zanotowano wyraźne polepszenie wskaźników przeżywalności dzieci.

W 1990 r. 1,7 proc. polskich dzieci nie dożywało 5. roku życia, a 1,1 procent pierwszego miesiąca. W 2018 r. wartości te wynosiły (odpowiednio) 0,4 procent i 0,3 procent, zbliżając się tym samym do wartości notowanych średnio w całej Unii Europejskie.

W 1990 roku umierało 15,1 niemowląt na 1000 żywych urodzeń, a w 2018 roku już tylko 3,8.

GUS wyróżnia wczesne zgony noworodków (umieralność wczesnoneonatalna), tj. zgony następujące w ciągu pierwszego tygodnia życia (0-6 dni) oraz późne zgony noworodków tj. następujące od 7 do 27 dnia życia. Umieralność wczesna (noworodkowa) stanowi 70% ogólnej umieralności niemowląt.

Przyczyną ponad połowy zgonów niemowląt są choroby i stany okresu okołoporodowego, to jest powstające w trakcie trwania ciąży matki i w okresie pierwszych 6 dni życia noworodka. Drugą przyczyną śmiertelności noworodków są wady rozwojowe wrodzone. Pozostałe zgony są związane z chorobami nabytymi w okresie niemowlęcym lub urazami.

W Polsce obecnie jednym z najważniejszych zadań jest poprawa jakości przeżycia noworodków z niską masą urodzeniową, poniżej 2,5 kilograma – powiedziała Monika Kacprzak, rzecznik prasowa UNICEF Polska.