Ucho pływaka u dzieci: kompletny przewodnik dla rodziców

Ucho pływaka to zapalenie ucha zewnętrznego, czyli proces zapalny, który może obejmować małżowinę uszną, kanał słuchowy i błonę bębenkową

Choć ucho pływaka jest przypadłością, która kojarzy się z dorosłymi, zapadają na nią także dzieci, zwłaszcza te, które dużo czasu spędzają w wodzie (np. chodzą na basen, trenują pływanie, często nurkują). Ucho pływaka może jednak wystąpić także u osób, które zażywają kąpieli w zanieczyszczonych zbiornikach wodnych.

Ucho pływaka jest stanem zapalnym przewodu słuchowego wywołanym obecnością patogenów i nadmiernym narażeniem przewodu słuchowego na działanie wodę i wilgoć. Dlaczego?

Przede wszystkim dlatego, że wilgotne środowisko w przewodzie słuchowym sprzyja rozwojowi bakterii, grzybów czy wirusów. Ponadto częsty, regularny kontakt z wodą przyczynia się do wymywania woskowiny, która chroni kanał słuchowy przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi i odpowiada za jego prawidłowe nawilżenie.

Zakażenia ucha zewnętrznego mogą być wywołane przez bakterie, wirusy i grzyby. W większości przypadków to bakterie Pseudomonas aeruginosa (pałeczka ropy błękitnej) i Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty).

Jednym z częstych zakażeń wirusowych jest półpasiec uszny wywołany przez aktywację przetrwałego zakażenia wirusem Varicella-Zoster. Zakażenia grzybicze są wywołane przez grzyby z gatunku Aspergillus i Candida.

Ekspozycja na wodę jest główną, ale nie jedyną przyczyną ucha pływaka. Zapaleniu ucha zewnętrznego sprzyjają również uszkodzenia mechaniczne i urazy, czyli przerwanie ciągłości naskórka. Prowadzić do niego może używanie patyczków higienicznych lub wkładanie do ucha innych przedmiotów. Podrażnienie przewodu słuchowego sprzyja infekcjom narządu słuchu.

Inne czynniki mające udział w zapaleniu ucha to zaleganie wody w przewodzie słuchowym, noszenie aparatów słuchowych czy słuchawek dousznych, pozostałe w uchu po kąpieli mydło, zbyt agresywne szorowanie uszu, zmniejszenie wydzielania woskowiny oraz stosowanie alkalicznych kropli do uszu, które ją niszczą, zbyt długie stosowanie kropli do uszu zawierających antybiotyki oraz przebywanie w ciepłych i wilgotnych pomieszczeniach (choroba może rozwinąć się podczas długotrwałego korzystania z sauny oraz ekspozycji na wysoką wilgotność powietrza na przykład w tropikach). Zapalenie ucha zewnętrznego może być także skutkiem alergii.

Typowe objawy ucha pływaka to:

• silny, zwykle kłujący ból ucha, często nasilający się przy dotyku lub przeżuwaniu, pociąganiu małżowiny usznej i naciskaniu na skrawek ucha. Może promieniować do żuchwy,

• intensywne swędzenie odczuwane wewnątrz ucha,

• wyciek z ucha. Pojawia się wydzielina, treść ropna lub surowiczo-krwista, często o nieprzyjemnym zapachu,

• przekrwiona i obrzęknięta skóra przewodu słuchowego zewnętrznego. W trudniejszych przypadkach dochodzi do obrzęku całej małżowiny usznej,

• uczucie zatkania ucha, uczucie pełności w uchu, które może prowadzić do osłabienia słuchu (z uwagi na zwężenie przewodu słuchowego i zaleganie wydzieliny).

W niektórych przypadkach pojawia się gorączka oraz powiększenie okolicznych węzłów chłonnych. Charakterystycznym objawem zakażenia wirusowego jest niedowład lub porażenie nerwu twarzowego, zaś zakażenia grzybiczego - czarny, szary lub biały nalot przypominający pleśń.

Ucho pływaka - ile trwa infekcja?

Typowe dla ostrego zapalenia ucha zewnętrznego jest nagłe wystąpienie dolegliwości (w ciągu 48 godzin) w ciągu 3 tygodni od ekspozycji na czynnik zwiększający ryzyko (np. pływanie). Ile trwa infekcja?

Czas trwania infekcji może się różnić w zależności od kilku czynników, takich jak nasilenie zakażenia, sposób leczenia, także stan zdrowia i odporność pacjenta.

Przy odpowiednim leczeniu, w łagodnych przypadkach, dolegliwości ustępują zwykle w ciągu kilku dni do tygodnia. U większości pacjentów poprawa samopoczucia jest odczuwana już po jednym dniu leczenia.

Zdarza się jednak, że zapalenie może wymagać dłuższej terapii, trwającej dwa tygodnie, ale i dłużej, zwłaszcza jeśli infekcja jest oporna na leczenie lub pojawią się komplikacje.

Zawsze, kiedy pojawią się objawy ucha pływaka, należy skonsultować się z lekarzem. Wczesne leczenie nie tylko pozwala złagodzić dolegliwości, ale i zapobiec powikłaniom oraz przyspieszyć powrót do zdrowia.

Aby rozpoznać ucho pływaka, lekarz laryngolog zbiera wywiad (bardzo ważne są objawy, czas trwania dolegliwości) i przeprowadza badanie otoskopowe, które pozwala ocenić stan przewodu słuchowego.

W leczeniu najczęściej stosuje się preparaty douszne. Krople na ucho pływaka, o których mowa, zwykle zawierają antybiotyki i środki przeciwbólowe, także kortykosteroidy (aby zmniejszyć stan zapalny), czasem środki przeciwgrzybicze. W cięższych przypadkach mogą być potrzebne doustne antybiotyki i środki przeciwbólowe.

Ucho pływaka - jaki antybiotyk najlepszy?

Podstawą leczenia ucha pływaka jest podanie miejscowo antybiotyku (czasami łącznie ze sterydem) przez 7 do 10 dni. Wybór substancji czynnej zależy od rodzaju bakterii wywołujących infekcję oraz  ewentualnej obecności grzybów, ale i indywidualnych cech pacjenta, takich jak alergie czy obecność perforacji błony bębenkowej.

Choć posiew materiału bakteriologicznego zwykle nie jest potrzebny do rozpoczęcia terapii, w niektórych przypadkach pobranie wymazu i sporzadzenie antybiogramu moze być konieczne (obniżona odporność, nawracające infekcje, nieskuteczne leczenie).

Najczęściej stosowane antybiotyki w kroplach do uszu to:

• antybiotyki aminoglikozydowe (gentamycyna, neomycyna),
• antybiotyki polipeptydowe (gramicydyna, polimyksyna),
• fluorochinolony (cyprofloksacyna, także  w połączeniu z hydrokortyzonem (steroid), aby zmniejszyć stan zapalny).

Uwaga! Cyprofloksacyna nie ma działania ototoksycznego, może więc być stosowana także w przypadkach perforacji błony bębenkowej, w przeciwieństwie do gentamycyny i neomycyny.

Jeśli infekcja jest wywołana przez grzyby, mogą być konieczne krople przeciwgrzybicze (np. klotrimazol). Proces leczenia może przyspieszyć regularne oczyszczanie przewodu słuchowego przez lekarza.

Ważne jest także, aby stosować przepisane krople zgodnie z zaleceniami lekarza i dokończyć kurację, nawet jeśli objawy ustąpią wcześniej.

Domowe sposoby na ucho pływaka

W terapii sprawdzają się także domowe sposoby na ucho pływaka, takie jak delikatne osuszanie po kontakcie z wodą (unikanie wody w uchu jest kluczowe) oraz stosowanie ciepłych okładów. Jak zrobić ciepły kompres? Wystarczy przyłożyć do bolącego ucha ciepły ręcznik lub termofor. Nie wolno aplikować do ucha kropli roślinnych czy olejków rozgrzewających.

Podjęcie działań terapeutycznych jest ważne, ponieważ nieleczone ucho pływaka może prowadzić do przewlekłych stanów zapalnych i nawrotów infekcji (zaostrzeń), także do infekcji rozprzestrzeniających się na głębsze struktury ucha. To może powodować poważne problemy ze słuchem.

Ucho pływaka u dzieci - zapobieganie  

U dzieci, które zmagają się z uchem pływaka, bardzo ważne jest nie tylko leczenie infekcji, ale i zapobieganie jej.

Najważniejsza jest ochrona uszu przed wodą. Pomóc może stosowanie zatyczek do uszu podczas pływania. Konieczne jest osuszanie uszu po kontakcie z wodą: pływaniu czy kąpieli. 

Bardzo ważne jest unikanie stosowania patyczków higienicznych, które mogą podrażniać przewód słuchowy, różnych drażniących substancj oraz pływania w zanieczyszczonych wodach. Istotne jest także regularne i prawidłowe dbanie o higienę uszu.