Szczepienia w pierwszej dobie życia – które i dlaczego są konieczne?

Zgodnie z obowiązującym w Polsce Programem Szczepień Ochronnych zdrowym noworodkom w pierwszej dobie życia podaje się dwa szczepienia: przeciwko gruźlicy oraz wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. Co warto o nich wiedzieć? Dlaczego są konieczne? Czy trzeba je wykonywać tak wcześnie?

Jakie szczepienia podaje się w pierwszej dobie życia?

Szczepionka przeciw gruźlicy, którą otrzymują maluchy po urodzeniu jest pierwszą i jedyną dawką. To szczepionka „żywa”, podawana śródskórnie.

Jednak część noworodków szczepienie BCG dostanie po pierwszej dobie, ale przed wyjściem ze szpitala. Dotyczy to sytuacji, kiedy neonatolog, z jakiś względów, potrzebuje dłuższego czasu na obserwację noworodka. I ewentualne wykluczenie lub odroczenie szczepienia.

Ponadto noworodki otrzymują szczepionkę przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. To pierwsza dawka, a szczepionka jest „zabita” i podawana domięśniowo.

Szczepienia przeciwko gruźlicy w pierwszej dobie życia

Gruźlica jest chorobą wywoływaną przez prątki gruźlicy, która może zaatakować nie tylko płuca, ale każdy narząd. Najcięższe postacie gruźlicy to gruźlica pozapłucna: gruźlica rozsiana i gruźlicze zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych, które powodują wysoką śmiertelność. Gruźlica rozprzestrzenia się drogą kropelkową, choć do zakażenia może dojść także drogą pokarmową i przez bezpośredni kontakt. Ogólne objawy gruźlicy to: gorączka, dreszcze, nocne poty, ubytek masy ciała.

Niebezpiecznym postaciom gruźlicy zapobiega szczepionka przeciwko gruźlicy podawana po narodzinach dziecka: śródskórnie szczepionką BCG. W Polsce od 2006 roku szczepienie przeciwko gruźlicy wykonuje się tylko raz, nie trzeba się doszczepiać.

Czy szczepienia przeciwko gruźlicy są konieczne? Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca ich utrzymanie w krajach, w których zapadalność na nią jest wyższa niż 5/100 tys. ludności. Polska - z zapadalnością na poziomie 7,3/100 tys. przypadków potwierdzonych laboratoryjnie - zdecydowanie się do nich zalicza.

- Polska należy do krajów o tzw. średniej endemiczności, w których zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia konieczne jest podanie jednej dawki szczepionki wszystkim noworodkom w ciągu 12 godzin po urodzeniu.- lek. med. Izabela Tarczoń, specjalista pediatrii, Konsultant ds. szczepień ochronnych

Okresowymi przeciwwskazaniami do szczepienia u noworodków są:

• masa ciała poniżej 2000 g,
• dojrzałość noworodka (wiek ciążowy) poniżej 32. tygodnia,
• ciężkie urazy okołoporodowe,
• niedotlenienie wewnątrzmaciczne,
• ciężka hiperbilirubinemia wywołana chorobą hemolityczną,
• objawy zakażenia (potwierdzone wynikami badań),
• ciężkie wady rozwojowe,
• niektóre choroby skóry.

Szczepienie przeciw gruźlicy należy wykonać jednoczasowo ze szczepieniem przeciw WZW typu B lub później, po ustąpieniu przeciwwskazań, ale przed wypisaniem z oddziału noworodkowego.

- Noworodki urodzone przedwcześnie z powodu niedojrzałości układu odpornościowego i niedoboru przeciwciał matczynych narażone są szczególnie na cięższy przebieg chorób infekcyjnych, dlatego należy przestrzegać zaleceń lekarzy, co do terminu szczepień realizowanych po wypisie ze szpitala – podkreśla profesor Ewa Helwich, krajowy konsultant ds. neonatologii.

Zasadność podawania dzieciom szczepionki nie wzbudza specjalnie kontrowersji, w przeciwieństwie do terminu, w jakim jest podawana. Czy faktycznie trzeba szczepić noworodki zanim wyjdą ze szpitala? Okazuje się, że jest to wskazane z kilku powodów. Zarówno z uwagi na ryzyko zakażenia, jak i dlatego, że szczepienie poza szpitalem jest utrudnione.

- Szczepienie przeciwko gruźlicy jest wielodawkowe, a więc w praktyce jeśli chcemy zaszczepić dziecko w przychodni, trzeba poczekać aż uzbiera się więcej „chętnych”, co może trwać nawet kilka miesięcy. Ponadto jest to jedyna szczepionka podawana śródskórnie. Technika podania jest dość skomplikowana, a więc dużo lepiej wykonują je osoby zajmujące się tym na co dzień. – wyjaśnia lekarz Alicja Jaczewska.

Szczepienia przeciwko WZW B w pierwszej dobie życia

Drugą szczepionką podawaną po urodzeniu dziecka jest szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. To pierwsza dawka, która skutecznie chroni dziecko przed zachorowaniem wywołanym patogenami, które mogą być przekazane na przykład przez matkę. Chroni również przed poważnymi jego konsekwencjami, takimi jak marskość czy rak wątroby.

Bardzo ważne jest, aby szczepionkę przeciwko WZW B podać domięśniowo po urodzeniu, w ciągu pierwszych 24 godzin, koniecznie przed wypisaniem malucha z oddziału noworodkowego. Musi zostać zaszczepiony każdy noworodek, niezależnie od dojrzałości i urodzeniowej i masy ciała. Oznacza to, że nie ma bezwzględnych przeciwwskazań klinicznych do tego szczepienia.

- Tę szczepionkę podaje się w pierwszej dobie, by zabezpieczyć dziecko przed wirusem wywołującym wirusowe zapalenie wątroby typu B. Podaje się ją tak wcześnie, bo dziecko zaraz będzie karmione piersią i wtedy może się zarazić tym drobnoustrojem – mówi profesor Ewa Helwich.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW B) jest chorobą wywoływaną przez wirusa typu B zapalenia wątroby (HBV). Do zakażenia dochodzi głównie na drodze bezpośredniego kontaktu tkanki o przerwanej ciągłości z nawet niewielką ilością krwi zakażonej wirusem. Choroba może mieć bardzo zróżnicowany przebieg, od niepełnoobjawowego do piorunującego.

Czy ta szczepionka jest konieczna? Tak. Wprawdzie dzięki powszechnie stosowanym szczepieniom noworodków oraz kontynuacji szczepień w wieku niemowlęcym doprowadzono do zmniejszenia liczby nowych zachorowań, jednak obecnie zapadalność w Polsce na WZW B wciąż jest określana jako średnia.

- Powszechnie stosowane szczepienia noworodków i niemowląt przeciwko WZW B są stosowane od 1996 r. W związku z tym obecnie zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu B obserwuje się głównie w grupie młodych osób, dotychczas nieszczepionych, znajdujących się w wieku, w którym spodziewać się mogą potomstwa.- wyjaśnia lekarz Izabela Tarczoń, specjalista pediatrii, Konsultant ds. szczepień ochronnych

Wynika z tego jeszcze jedna konkluzja. Można powiedzieć, że w związku z powszechnym obowiązkiem szczepień noworodków i niemowląt przeciwko WZW B powoli zbliżamy się do momentu, kiedy będzie można zrezygnować z tej szczepionki w pierwszej dobie życia i przesunąć je na później.

Warto podkreślić, że szczepienie przeciwko WZW B jest skuteczne w przypadku dzieci matek zakażonych wirusem zapalenia wątroby typu B. Co jednak ważne: gdy matka jest nosicielką antygenu HBs, to oprócz szczepienia przeciwko WZW typu B konieczne jest szybkie podanie immunoglobulinyanty HBs.

Dlaczego szczepionka przeciwko WZW typu B jest podawana tak wcześnie? Wynika to przede wszystkim z obaw o stan zdrowia matki, a okres okołoporodowy to dla dziecka czas największego ryzyka. Ponadto trzeba pamiętać, że jednym z głównych czynników ryzyka zakażenia pozostaje kontakt ze służbą zdrowia. Z tego względu, ponieważ noworodek przebywa w środowisku szpitalnym, szczepienie jest wykonywane w pierwszej dobie życia.