10 faktów na temat szczepień przeciwko pneumokokom. Dlaczego warto?

Szczepienie przeciwko pneumokokom jest jednym z najważniejszych szczepień u dziecka. Według Światowej Organizacji Zdrowia patogeny te są najczęstszą przyczyną zachorowalności i umieralności małych dzieci. To dlatego szczepienia przeciwko pneumokokom są obowiązkowe i finansowane z budżetu Ministra Zdrowia). Co warto o nich wiedzieć? Poznaj 10 faktów na temat szczepień przeciwko pneumokokom. Dlaczego warto?
 

1.    Szczepienia przeciwko pneumokokom są w Polsce obowiązkowe od 1 stycznia 2017 roku. Zakupiona aktualnie przez Ministerstwo Zdrowia do PSO w Polsce szczepionka, zawierająca antygeny 10 najczęstszych typów pneumokoka (PCV-10), jest szczepionką o dobrze udokumentowanej immunogenności i dużej skuteczności oraz potwierdzonym bezpieczeństwie.
 

2.    Szczepionkę przeciwko pneumokokom należy podać jak najwcześniej. Jest to możliwe od drugiego miesiąca życia. Odraczanie szczepień naraża malucha na zachorowanie w najbardziej dla niego niebezpiecznym okresie. Zapadalność na ciężkie choroby pneumokokowe w Polsce jest około 4 razy wyższa u dzieci poniżej 2. roku życia  niż u dzieci starszych (2-5 lat).
 

3.    Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych szczepienie przeciwko pneumokokom należy rozpocząć w 2. miesiącu życia (po ukończeniu 6. tygodnia życia) na pierwszej wizycie szczepiennej. Powszechne (bezpłatne) szczepienia przeciw pneumokokom niemowląt i dzieci obejmują podanie dwóch dawek szczepienia podstawowego w 1. roku życia oraz dawki uzupełniającej w 2. roku życia (tzw. schemat 2+1).
 

W Polsce taki schemat szczepień obowiązuje od stycznia 2017 r. Jest on również realizowany w 24 z 28 państw Unii Europejskiej, jak również Albanii, Islandii, Norwegii, Szwajcarii. Szczepienie dzieci z określonych grup ryzyka obejmuje podanie 3 dawek szczepienia podstawowego w 1. roku życia oraz dawki uzupełniającej w 2. roku życia (tzw. schemat 3+1).
 

4.    W Polsce dostępne są dwa rodzaje szczepionek przeciw pneumokokom: skoniugowane (szczepionka dziesięciowalentna (PCV-10) i szczepionka trzynastowalentna (PCV-13) i polisacharydowe.
 

Szczepionki skoniugowane zawierają w swoim składzie oczyszczone polisacharydy otoczkowe 13 lub 10 serotypów  pneumokoków połączonych z białkiem nośnikowym. Są stosowane u dzieci od 6 tyg. życia, młodzieży i dorosłych.
 

Szczepionki polisacharydowe zawierają oczyszczone polisacharydy otoczkowe 23 serotypów pneumokoków do stosowania u osób od 2 lat, ale głównie dorosłych powyżej 65 lat jako ochrona przed zapaleniem płuc oraz IChP, głównie chorych z przewlekłymi chorobami układu oddechowego, układu krążenia oraz z zaburzeniami odporności.
 

Skuteczność obu szczepionek wobec IChP wywołanej serotypem 19A ma istotne znaczenie praktyczne, ponieważ jest on jedną z najczęstszych przyczyn IChP u dzieci <5. roku życia. Oszacowanie skuteczności obu szczepionek w profilaktyce IChP wywoływanej przez serotypy 19A, 3 i 6A jest jednak mało precyzyjne, ponieważ bezwzględna liczba zachorowań wywołanych przez te serotypy jest nieduża.
 

5.    Rodzice mogą poddać dziecku szczepionkę bezpłatną PCV10 lub wykupić na receptę szczepionkę PCV13 (o podaniu PCV13 bezpłatnie może zdecydować lekarz w przypadku dziecka obniżoną odpornością). Efekt programu szczepień przeciwko pneumokokom w odniesieniu do zapadalności na IChP był podobny niezależnie od rodzaju zastosowanej szczepionki (PCV-10 lub PCV-13). Największy efekt obserwowano u najmłodszych, szczepionych dzieci.
 

6.    Szczepienia przeciwko pneumokokom chronią przed chorobami wywoływanym przez serotypy pneumokoków zawartych w danej szczepionce. To zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, sepsa, bakteriemia, zapalenie płuc, zapalenie ucha.
 

Szczepionka 10-walentna chroni przed 10 serotypami: 1, 4, 5, 6B, 7F, 9V, 14, 18C, 19F i 23F. Szczepionka 13-walentna chroni przed 13 serotypami: 1, 3, 4, 5, 6A, 6B, 7F, 9V, 14, 18C, 19A, 19F i 23F. Oznacza to, że chroni przed szczepami 3, 6A i 19A, przed którymi PCV10 ochrony nie daje i jest najczęściej stosowanym preparatem przeciwko pneumokokom na świecie (choć stwierdzono, że żaden z programów nie był skuteczny wobec IChP wywołanej przez serotyp 3 - skuteczność PCV-13 wobec tego serotypu nie jest jednoznacznie potwierdzona)
 

Zarówno PCV-10, jak i PCV-13 charakteryzuje się dużą skutecznością w zapobieganiu IChP (inwazyjna choroba pneumokokowa) niezależnie od wywołującego ją serotypu pneumokoka, a jeszcze większą w odniesieniu do IChP wywołanej przez serotypy, których antygeny uwzględniono w składzie szczepionek. Dostępne badania wskazują ponadto, że PCV-10 zapewnia indywidualną ochronę krzyżową przed zakażeniami typem serologicznym 19A, a w przypadku serotypu 6A wyniki nie są jednoznaczne.
 

7.    Badania dowodzą, że najbliższe osoby z otoczenia dziecka (rodzice, rodzeństwo, dziadkowie) są źródłem ponad 1/3 zakażeń występujących u niemowląt.  Stąd stosuje się „Strategię kokonową”, polegającą na szczepieniu osób z najbliższego otoczenia dziecka lub dorosłego, który może zachorować, ale nie może być zaszczepiony (na przykład z powodu przeciwwskazań do szczepienia).
 

8.    Szczepienie należy realizować przy użyciu dopuszczonych do obrotu preparatów, dawkowanie według zaleceń producenta szczepionki. Szczepienie rozpoczęte jednym preparatem należy kontynuować do zakończenia cyklu szczepienia.
 

9.    Cykl szczepień przeciw pneumokokom, który zapewnia dziecku ochronę, składa się z kilku dawek szczepienia. Ich podanie jest rozłożone w czasie, zgodnie z aktualnie obowiązującym Programem Szczepień Ochronnych. Szczepienia obowiązkowe, finansowane z budżetu Ministra Zdrowia, podaje się dzieciom:
 

⦁    od 6 tyg. do 2 roku życia (dotyczy dzieci urodzonych po 31 grudnia 2016 r.), dzieciom do ukończenia 5 roku życia (dotyczy dzieci urodzonych przed 1 stycznia 2017 r.), po urazie lub z wadą ośrodkowego układu nerwowego przebiegającymi z wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego, zakażonym HIV, po przeszczepieniu szpiku, przed lub po przeszczepieniu narządów wewnętrznych lub przed lub po wszczepieniu implantu ślimakowego,
 

⦁    a także dzieciom do ukończenia 5. roku życia (dotyczy dzieci urodzonych przed 1 stycznia 2017 r.) chorującym na: przewlekłe choroby serca, schorzenia immunologiczno-hematologiczne, w tym małopłytkowość idiopatyczną, ostrą białaczkę, chłoniaki, sferocytozę wrodzoną, asplenię wrodzoną, dysfunkcje śledziony, po splenektomii, lub po leczeniu immunosupresyjnym, przewlekłą niewydolność nerek i nawracający zespół nerczycowy, pierwotne zaburzenia odporności, choroby metaboliczne, w tym cukrzycę, przewlekłe choroby płuc, w tym astmę.
 

⦁    dzieciom od 2 miesiąca życia do ukończenia 12 miesiąca życia urodzonym przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży lub urodzone z masą ciała poniżej 2500 g (wskazany jest 4-dawkowy schemat szczepienia podstawowego, tj. trzy dawki szczepieniami pierwotnego oraz jedna dawka uzupełniająca (3+1).
 

10.    Choć szczepionki są bezpieczne i dobrze tolerowane, po ich podaniu mogą wystąpić łagodne odczyny poszczepienne, takie jak: zaczerwienienie, obrzęk, wrażliwość na dotyk, ból w miejscu wstrzyknięcia. Niekiedy obserwuje się gorączkę, rozdrażnienie, niespokojny sen, obniżenie łaknienia, wymioty, biegunkę i wysypkę.

Bibliografia:
www.mp.pl
www.szczepienia.pzh.gov.pl