Rozwój dwulatka – co może niepokoić?

Jakie jest dwuletnie dziecko?

Drugi rok życia dziecka to czas ważnych i dużych zmian. Młody człowiek wchodzi w kolejny okres rozwojowy i etap, który oznacza opanowanie wielu nowych kompetencji. To przede wszystkim ćwiczenie nabytych wcześniej umiejętności oraz kształtowanie postaw społecznych.

W drugim roku życia dziecko bardzo się zmienia. Z nieporadnego niemowlaka staje się młodym, w miarę sprawnie komunikującym się człowiekiem. Jest coraz bardziej świadome siebie, wzrasta jego samodzielność, niezależność i odrębność. Dziecko wyraża swoje emocje i zaczyna też krytycznie analizować otoczenie. Staje się także istotą społeczną: okazujące sympatię lub antypatię, nawiązuje znajomości i przyjaźnie z rówieśnikami.

W rozwoju występują pewne cechy typowe, charakterystyczne, czyli tzw. właściwości wieku. Zmieniają się one w różnym tempie i rytmie, zależą od wieku dziecka. To kalendarz rozwoju – sprawdź, co powinien umieć dwulatek.

Mowa i komunikowanie się dwulatka

Dwulatek powinien podejmować próby porozumiewania się. Większość maluchów potrafi używać wypowiedzi dwuwyrazowych, przeważnie nieodmienianych. Są dzieci, które bardzo długo mówić nie chcą, jednak nawet te najbardziej oporne na „gadanie” powinny też używać choć kilku prostych słów: nie, daj, mama, tata.

O prawidłowym rozwoju świadczy też pokazywanie przedmiotów wymienianych przez dorosłych: „gdzie jest lampa?” czy naśladowanie zwierząt: „jak robi pies?”, wykonywanie prostych poleceń: „rzuć piłkę”, reagowanie w ten sam sposób na (na przykład) widok samochodu. Powinna też wzrastać ilość słów, jakimi dziecko się posługuje.

Gest wskazywania palcem pojawia się około 9 miesiąca życia i jest oznaką gotowości do uczenia się mowy oraz rozpoczęcia się procesu kształtowania wspólnego pola uwagi.

Całkowity brak mowy (nawet tych najprostszych słów), ale też brak gestów, którymi dziecko by tę mowę zastępowało, powinien rodziców zaniepokoić. Zdecydowanie od normy odbiega niemożność nawiązania kontaktu: dziecko nie patrzy z nami na przedmiot czy obrazek, który mu pokazujemy, nie uśmiecha się, nie nawiązuje kontaktu wzrokowego, nie naśladuje zachowań innych.

Dwulatek mówi... Co to znaczy?

Dwulatek mówi.. Co to znaczy? Komentuje neurologopeda Ewelina Pasiewicz:

Dziecko kończące 24 miesiące powinno budować proste zdania, wyrażenia, np. Mama da (daj), Mama oć (chodź). Tata pi (piłka). Kiedy coś spadnie mówi "bam". Ważną umiejętnością dwulatka jest wskazywanie palcem. Kiedy widzi np. kota, wskazuje palcem oraz woła kot lub MIAU.

Słowa dwulatka mogą brzmieć śmiesznie, mogą być opuszczane sylaby, np.na początku lub końcu wyrazu - "bu" buty. Zatem jeśli, np. bu - to zawsze buty, pi - to zawsze piłka itd. to proszę pamiętać, że to są słowa dwulatka. Z każdym dniem mowa powinna się wzbogacać. Dwulatek wiele rozumie i reaguje na imię.

Dziecko zaczyna zadawać pytania, np. Kto? Co? - około 2,5 roku, Co to? Czemu? Dlaczego? - bliżej 3 roku życia. Oczywiście pytania mogą się pojawić dużo wcześniej (sporo maluchów zadaje pytanie co to? już przed drugim rokiem życia) i jest to całkiem normalne.

Co powinno wzbudzić czujność rodzica?

Czerwona lampka powinna się zapalić, gdy obserwuje się:

• brak pytań w okolicy 3 roku życia,
• brak mowy i porozumiewania się dziecka bez rekompensowania sobie braku mowy, choćby za pomocą gestów,
• niewskazywanie palcem przedmiotu, który dziecko chce dostać,
• niepokazywanie zabawki na prośbę rodzica,
• dziecko nie uśmiecha się, nie cieszy, czasami trudno jest rozpoznać emocję na jego twarzy.
• brak zachęcania i zapraszania opiekuna do wspólnej zabawy,
• brak reakcji na imię,
• brak współdzielenia emocji.

Rozwój społeczny dziecka

Prawidłowo rozwijający się dwulatek jest bardzo ciekawy świata: obserwuje innych, potrzebuje towarzystwa, chętnie pokazuje to, co go interesuje, ciągnie za rękę, aby do jego zabawy dołączyć. Lubi się przytulać. Kiedy się boi, biegnie do kogoś dorosłego, czasem nawet kurczowo się w niego wczepia. Chętnie naśladuje dorosłego i opiekuje się misiem lub lalką: przytula, układa w łóżeczku, karmi.

Dwulatek, będąc w otoczeniu innych dzieci, powinien zwracać na nie uwagę, interesować się nimi, obserwować je. Czasem próbuje do nich dołączać, częściej jednak jest to zabawa równoległa (obok innych dzieci).

Niechęć malucha do kontaktu fizycznego, sztywność dziecka, które jest trzymane na rękach, brak dostosowywania pozycji ciała do osoby noszącej (takie naturalne układanie się w ramionach i automatyczna „odpowiedź” na układ ciała drugiej osoby, nazywana jest dialogiem tonicznym), płacz jako reakcja na bliski kontakt, to główne powody do niepokoju.

Co może niepokoić w rozwoju dziecka? Niepokojące jest, gdy maluch:

• unika kontaktu wzrokowego, nie patrzy w oczy lub robi to rzadko,
• nie reaguje na imię,
• unika kontaktu fizycznego, nie zawsze pozwala się przytulić, nie odwzajemnia uścisku,
• woli bawić się samo w określony przez siebie sposób, nie chce się bawić ani z rodzicami, ani innymi dziećmi. Dziecko wręcz się złości się, gdy rodzic chce się z nim bawić. Preferuje samotne zabawy i samotność.

Zabawa dwulatka

Dwulaletnie maluszki potrafią kopać i rzucać piłkę, a na 3-kołowym rowerku odpychają się nogami. Umieją bazgrać na papierze, budują też wieże z dwóch lub więcej klocków. Chętnie bawią się z rodzicami: powtarzają gesty, obserwują, naśladują zachowania: robią babkę z piasku, jeżdżą autkiem po podłodze itp. Zabawa zajmuje je na krótką chwilę, maluchy szybko się nużą i przechodzą do następnej, atrakcyjnej czynności.

Jeśli dziecko zdecydowanie woli własne, samotne zabawy: ciągle jednym i tym samym przedmiotem, w ten sam, ściśle określony sposób (na przykład: poruszanie sznurkiem, puszczanie przedmiotów w ruch wirowy, układanie autek w określonym porządku), a na przerwanie tych czynności maluch reaguje złością i agresją, to jest to sygnał, żeby baczniej przyjrzeć się temu, jak funkcjonuje.

Niepokoić mogą również specyficzne, powtarzające się u dziecka zachowania, typu:

• machanie rączkami przed oczami,
• kręcenie się (stereotypie),
• wydawanie dziwnych dźwięków,
• układanie przedmiotów w szeregu,
• rytuały,
• silna potrzeba wykonywania w określonej kolejności jakichś czynności (na przykład chodzenie zawsze tą samą drogą, konieczność zapalania światła po powrocie do domu. Gdy kolejność czynności zostaje zostanie, dziecko może wpaść w złość, płacz, krzyk).

Jaki jest rozwój intelektualny oraz społeczno-emocjonalny dwuletniego dziecka, czyli co powinien umieć dwulatek?

Dwuletnie dziecko nieustannie rozwija się intelektualnie, jest aktywne. Uczy się poprzez zabawę, odnosi pierwsze sukcesy. Zwykle:

• ogląda książeczki, przewraca strony,
• mówi o sobie po imieniu,
• pokazuje 5 części ciała,
• słucha krótkich opowiadań,
• zwierzątka kojarzy z wydawanym przez nie głosem,
• pokazuje obrazki i umie je nazwać,
• potrafi powtórzyć kilka słów piosenki,
• zadaje pytania: kto? Co? (2,5 roku) Co to? (bliżej 3 roku życia),
• używa słów ja i moje,
• pojawia się poczucie humoru,
• okazuje emocje,
• zaczyna się interesować, w co jest ubierany,
• bawi się chwilę zabawkami
• zaczyna nadawać imiona zabawkom
• pcha lub ciągnie zabawki
• dobiera identyczne obrazki,
• dopasowuje klocki do otworów,
• naśladuje sposoby użycia przedmiotów.

Niezależność, energia i ciekawość we krwi

Dwulatki nie są niegrzeczne, czy wręcz złośliwe, jak zdarza się sądzić niektórym. Naprawdę trudno mówić w tym wypadku o celowym działaniu dziecka. Dzieci w tym wieku są po prostu bardzo absorbujące i wymagają właściwie nieustannej uwagi. Wystarczy na chwilę je spuścić z oka, a już wdrapują się wysoko na szafkę, przesadzają kwiatka, czy „przeglądają” bardzo ważne dokumenty.

A bunt dwulatka? Dobra wiadomość jest taka, że nie trwa przez cały drugi rok życia.  Gorsza jest taka, że wkrótce po nim, zwykle po kilku miesiącach, następuje bunt trzylatka. Wielu psychologów podziela opinię, że rozwój psychiczny dziecka to sinusoida, w której okresy „buntu” (czy też raczej braku zgody) wobec otoczenia (nie tylko rodziców czy opiekunów), następują na zmianę z okresami spolegliwości, posłuszeństwa, grzeczności.

Jeśli dwulatek rozwija się prawidłowo, to cisza i bezruch w pokoju, gdzie przebywa, powinny być dla nas alarmujące. Brak chęci do biegania, skakania, radosnego rozrzucania zabawek, śmiechu i okrzyków to zdecydowanie zły objaw.

Apatia, ospałość i brak kontaktu wskazują na jakieś trudności. Mogą być przejściowe i związane z chorobą, ale wskazywać też mogą na poważniejsze zaburzenia: upośledzenie słuchu, opóźnienie umysłowe czy autyzm wczesnodziecięcy.

Pojawienie się jednego z takich objawów najpewniej nie świadczy o niczym złym: ludzie są różni i mają odmienne potrzeby oraz oczekiwania. Dotyczy to także dzieci. Jeżeli jednak obserwujesz wiele z powyższych nietypowych zachowań, to koniecznie skonsultuj się ze specjalistą. Im szybsza będzie reakcja i terapia, tym większe szanse na dobre funkcjonowanie dziecka w przyszłości.

Rożne zachowania mogą mieć związek z zaburzeniami w przetwarzaniu bodźców sensorycznych. Oznacza to, że zmysły dziecka nie potrafią ze sobą współpracować i przetwarzać w sposób prawidłowy informacji, które do nich docierają. Jak się to objawia? Dziecko:

• ma specyficzne preferencje żywieniowe (dziecko chce jeść stale ten sam rodzaj pokarmów),
• nie lubi zakładać ubrań z określonego materiału lub w ogóle nie lubi być ubrane,
• nie przepada za przytulaniem lub przeciwnie: podchodzi do każdego,
• nie lubi określonych dźwięków, hałasu,
• nie lubi bycia w tłumie,
• potrafi godzinami patrzeć na wirującą pralkę.

Rozwój motoryczny dwulatka

Dwuletnie dziecko z dnia na dzień staje się coraz sprawniejsze i bardziej zwinnie. Dziecko posiada wiele umiejętności z zakresu tzw. motoryki dużej i małej. Co potrafi?

• samodzielnie chodzi. Biega i skacze.
• wchodzi i schodzi po schodach trzymając się poręczy. Potrafi chodzić tyłem.
• chodząc potrafi ciągnąć za sobą zabawkę, nieść dużą zabawkę lub kilka zabawek naraz.
• potrafi schylić się, podnieść coś z podłogi.
• umie wstać, nie podtrzymując się Staje na palcach.
• potrafi otworzyć drzwi zamknięte na klamkę.
• potrafi przewrócić pudełko do góry dnem, by wysypać jego zawartość.
• trzyma i pije samodzielnie z kubeczka. Potrafi jeść łyżeczką.
• lepiej panuje nad swoją fizjologią. Wiele dzieci uczy się korzystać z nocnika.

Jak wspierać rozwój 2-latka?

Choć dwuletnie dziecko rozwija się nieustannie, można je w tym wspierać. Co robić, a czego unikać?

Pokazuj dziecku świat

Pokazuj dziecku świat: w domu, na spacerze, w podróży. Mów i opowiadaj o wszystkim, co mijacie, co robisz, co się dzieje. Zabieraj dziecko w różne miejsca: na spacery do parku i na place zabaw, gdzie możecie spotkać różne rzeczy, sytuacje i ludzi. To nie tylko atrakcyjny sposób na spędzenie wolnego czasu czy urozmaicenie codziennej rutyny, ale i możliwości doświadczania, obserwowania, wyciągania wniosków i nauki.

Pozwalaj na swobodne odkrywanie

Pozwalaj na odkrywanie, eksperymentowanie i działanie. Zachęcaj do różnych bezpiecznych aktywności i zabaw w domu (także garnkami i drewnianymi łyżkami czy butelkami wypełnionymi ryżem i grochem), w piaskownicy i placu zabaw, w kąpieli.

Nie oznacza to, że masz spuścić dziecko z oka i pozwolić mu na majstrowanie śrubokrętem w gniazdku elektrycznym.

Czytaj książeczki

Czytaj książeczki, oglądajcie je wspólnie. Pozwól, by lekturę wybierał maluch. Poznawanie świata oczami ukochanych bohaterów jest wartością nie do przecenienia.

Mów do dziecka

Mów do dziecka, zadawaj pytania, rozmawiaj . Pamiętaj, że jesteś pierwszym i najważniejszym nauczycielem młodego człowieka. To wielka odpowiedzialność, ale i ogrom możliwości.

Pamiętaj, że każde dziecko ma naturalną potrzebę rozwoju i chętnie uczy się nowych rzeczy poprzez obserwację czy naśladowanie.

Nie ograniczaj swobody

Nie ograniczaj naturalnej potrzeby ruchu i poznawania otoczenia. Dawaj dziecku wolność i swobodę - w bezpiecznych granicach. Zawsze towarzyszysz i asekuruj. Nie przeceniaj dziecka, ale i nie chodź za nim krok w krok.

Zachęcaj do podejmowania różnych wyzwań

Zachęcaj dziecko do podejmowania różnych wyzwań (na przykład założenie bucików czy samodzielnego mycia ząbków), nie wyręczaj w czynnościach samoobsługowych. Dawaj czas na zmaganie się z codziennymi wyzwaniami, nie pomagaj gdy nie jest to konieczne.

Doceniaj wysiłki i małe sukcesy i ucz, jak pokonywać trudności

Pokazuj dziecku, jak wiele już potrafi. Dostrzegaj małe i duże sukcesy. Tłumacz, że nie zawsze wszystko się udaje. Chwal malucha za starania, a nie za ostateczny efekt.

Nadmiernie troskliwi dorośli pragną uchronić swoje dzieci przed wszelkimi trudnymi sytuacjami i negatywnymi emocjami. To błąd. W życiu dziecko napotka wiele przeszkód i sytuacji, z którymi będzie się musiało zmierzyć. Przygotuj je na to jak najlepiej. Ucz, jak radzić sobie z trudnymi emocjami i problemami, jak rozwiązywać spory. Z pewnością na co dzień znajdziesz ku temu wiele okazji.

Pozwalaj podejmować małe decyzje i popełniać błędy

Pozwalaj dziecku dokonywać wyboru i podejmować decyzje, choćby miała ona dotyczyć koloru kubka czy talerzyka. Pozwalaj się mylić i popełniać błędy. Maluch, które dorasta w poczuciu, że ma prawo do pomyłki i nieporadnego działania, jest bardziej spokojny, ale i odważny.

Nie podcinaj skrzydeł

Nie krytykuj i nie oceniaj. Pamiętaj, że dziecko, które jest nieustannie rugane, traci entuzjazm oraz chęć do samodzielnego działania.

Stymuluj i zachęcaj, ale nie zmuszaj do nauki samodzielności. Przymus zwykle zniechęca do działania oraz blokuje proces uczenia się.

Mózg uczy się poprzez samodzielne odkrywanie i eksperymentowanie. Tylko w sytuacji, gdy maluch działa zgodnie z własnym zamysłem i potrzebami, w jego umyśle zachodzą zmiany, które mają korzystny wpływ na proces uczenia się i zapamiętywania.

Nie nadużywaj słowa „nie”

Nie zakazuj dla zasady, żeby twoje było na wierzchu i by pokazać, kto tu rządzi. Czasem warto się ugiąć, ale i być elastycznym (oraz pozwolić na eksperyment), mówiąc na przykład: „Tak, możesz wsypać kaszkę do mleka widelcem”. Kreatywność i zapędy naukowe też trzeba doceniać.

Co robić, gdy coś niepokoić u 2-latka?

Drugi rok życia to czas istotnych zmian w życiu dziecka. Wchodzi ono w kolejny okres rozwojowy, w którym czeka je opanowanie wielu nowych umiejętności. Należy je bacznie obserwować i wspierać.

Jeżeli jakieś zachowanie jest niepokojące, a rozwój dziecka budzi wątpliwości, nie czekaj, aż zniknie bądź dziecko z niego wyrośnie. Lepiej dmuchać na zimne, być nadgorliwym niż coś przeoczyć. Jeśli zastanawiające symptomy zwiastują problem, czas może go tylko pogłębić i nasilić.

O pomoc warto zwrócić się do specjalisty: pediatry czy psychologa. Lekarze mają nie tylko wiedzę i doświadczenie, ale i narzędzia. Na przykład do oceny prawidłowości rozwoju dziecka posługują się tzw. kamieniami milowymi w pięciu głównych obszarach: tzw. dużej motoryki (siadanie, chodzenie, unoszenie głowy), małej motoryki (chwytanie), rozwoju mowy, funkcji poznawczych i funkcji społeczno-emocjonalnych.

Pamiętaj, że wczesne wykrycie zaburzeń i podjęcie działań terapeutycznych znacznie zwiększa szanse na wyrównanie deficytów rozwojowych.