Wnętrostwo u niemowląt – przyczyny, objawy, leczenie i kiedy udać się do lekarza?

Wnętrostwo, czyli nieprawidłowe położenie jednego lub obu jąder poza moszną, to najczęstsza wrodzona wada noworodków płci męskiej. Wnętrostwo to inaczej niezstąpienie jąder.  

Jądra powstają w okolicy nerki z tyłu brzucha, na etapie życia płodowego. Następnie przemieszczają się ku dołowi. Przechodząc przez kanał w okolicy pachwiny, wchodzą do moszny. Przeważnie zstąpienie jąder następuje między 30. a 32. tygodniem życia płodowego. 

Jądra są obecne w mosznie w chwili narodzin u ponad 95% chłopców urodzonych o czasie. U niektórych jednak proces zstępowania jednego lub obu jąder zatrzymuje się. W takim przypadku, po narodzinach, jądra nie ma w mosznie. Możne znajdować w brzuchu lub w kanale pachwinowym. W zależności od położenia jądra rozpoznaje się różne postaci niezstąpionego jądra: jądro brzuszne, kanałowe, przemieszczone. U chłopców do około 10. roku życia może występować także tak zwane jądro wędrujące. Wówczas bywa ono obecne w mosznie, ale i podciągane przez mięsień dźwigacz jądra  do kanału pachwinowego, a nawet do brzucha.

Jak często rozpoznaje się wnętrostwo? 

Według źródeł problem w 1–4% dotyczy noworodków donoszonych, a w 15–30% wcześniaków. Zapadalność jest zależna od wieku. Zaobserwowano także, że zaburzenie najczęściej (ponad dwa razy) manifestuje się jako jednostronne niezstąpienie jądra, przy czym 70% dotyczy prawej, a 30% lewej strony. 

Warto wiedzieć, że w większości przypadków (około 70% przypadków) jądra zstępują do 3. miesiąca życia. Około połowa dotrze na miejsce w pierwszych tygodniach życia.

Etiologia wnętrostwa jest wieloczynnikowa. Według specjalistów odpowiadają za nią zaburzenia genetyczne i endokrynologiczne. Na wzrost ryzyka wystąpienia wnętrostwa wpływają czynniki:

• anatomiczne (mechaniczne), to jest ciśnienie śródbrzuszne, jądrowód, wyrostek pochwowy czy najądrza. Wnętrostwo często współistnieje z przepukliną pachwinową,
• dziedziczne,
• hormonalne, na przykład wpływ estrogenów czy androgenów (zbyt niski poziom testosteronu u płodu, brak odpowiedzi tkanek na testosteron),
• środowiskowe (tworzywa sztuczne, itoestrogeny, pestycydy, estrogeny).

Wnętrostwo zazwyczaj jest rozpoznawane przy urodzeniu (jednak nie dzieje się tak zawsze). Jak się objawia wnętrostwo? Zaraz po narodzinach dziecka lub później nie widać ani nie czuć jądra w mosznie (jądro ma być  w mosznie nie tylko widoczne, ale i wyczuwalne). Jednocześnie zwykle worek mosznowy po stronie wnętrostwa jest mniejszy. Wnętrostwo jest niebolesne.

Gdy obserwacja niemowlaka sprawia, że pojawia się niepokój, należy udać się do lekarza lub zwrócić pediatrze uwagę na podejrzenie wnętrostwa podczas wizyt kontrolnych (w ich czasie odbywają się szczepienia bądź bilanse zdrowia).

Podstawą rozpoznania wnętrostwa u niemowląt jest wywiad lekarski. Duże znaczenie mają takie informacje jak wcześniactwo, przebieg ciąży, występowanie wnętrostwa w rodzinie, terapie sterydami, obecność innych chorób towarzyszących. Kluczowe jest także badanie przedmiotowe, to jest badanie palpacyjne worka mosznowego. Jego celem jest określenie jego wielkości, konsystencji, kształtu oraz ewentualnej obecności przepukliny czy wodniaka jądra.

Jeśli chodzi o postawienie rozpoznania, najpopularniejszy jest system Kaplan, klasyfikujący wnętrostwo na wyczuwalne i niewyczuwalne podczas badania palpacyjnego. I tak w 80% przypadków jądra są dostępne badaniu palpacyjnemu: niezstąpione i ektopiczne jądro. W pozostałej części przypadków (20%) jądra pozostają niewyczuwalne. [6]

Jeśli jądra są niewyczuwalne w badaniu fizykalnym, wskazane jest wykonanie USG moszny, kanałów pachwinowych i brzucha. Niekiedy konieczny jest rezonans magnetyczny, a nawet laparoskopia (operacja z wprowadzeniem kamery przez pępek do brzucha).

Leczenie wnętrostwa powinno być przeprowadzone pomiędzy 6. a 12. miesiącem życia. Wymaga go od 1 do 2% wszystkich chłopców.

- Leczenie wnętrostwa powinno być przeprowadzone pomiędzy 6. a 12. miesiącem życia. Wynika to z faktów, że spontaniczne zstąpienie jądra >6 m.ż. jest rzadkie oraz że sprowadzenie wysoko położonego jądra do moszny przynosi najlepszy efekt, jeżeli jest wykonane do 12 m.ż. [6]

Postępowanie obejmuje różne metody terapii, od obserwacji, przez farmakologię, po zabiegi chirurgiczne.

Gdy przyczyną problemu jest płodowa dysfunkcja hormonalna, wraża się farmakologiczne leczenie zachowawcze. Polega ono na podawaniu:

• domięśniowo gonadotropiny łożyskowej hCG,
• donosowo analogów gonadoliberyny – GnRH, naturalnego hormonu podwzgórzowego.

Inną opcją jest skojarzone stosowanie tych hormonów.

Złotym standardem w diagnostyce i leczeniu zabiegowym jąder niedostępnych badaniu palpacyjnemu jest laparoskopia. W przypadku pacjentów z jądrem niezstąpionym wyczuwalnym w badaniu palpacyjnym leczeniem jest otwarta pachwinowa orchidopeksja, wykonywana standardowo metodą Schoemakera i Petrivalsky'ego. W leczeniu jąder umiejscowionych wewnątrz jamy brzusznej stosuje się takie zabiegi laparoskopowe, jak orchidektomia, jednoetapowa orchidopeksja oraz pierwszy etap dwuetapowej orchidopeksji Fowler‐Stephens.

Co trzeba zrobić po zakończeniu leczenia wnętrostwa?

Po zakończeniu leczenia należy raz w roku kontrolować położenie zoperowanego jądra u lekarza pierwszego kontaktu aż do zakończenia pokwitania.

Czy wnętrostwo wpływa na przyszłe zdrowie dziecka? Konsekwencje 

Wnętrostwo może stanowić problem, z uwagi na różne niekorzystne następstwa. Jego konsekwencją mogą być bowiem zaburzenia płodności, wzrost ryzyka wystąpienia nowotworów jąder oraz częstsze występowanie skrętu jądra.

Wnętrostwo u niemowląt – FAQ (Najczęściej zadawane pytania)

Czy wnętrostwo może ustąpić samoistnie?

Tak, u części niemowląt jądro może samoistnie zstąpić w ciągu kilku pierwszych miesięcy życia.

Czy wnętrostwo jest bolesne dla dziecka?

Wnętrostwo zazwyczaj nie powoduje bólu, ale może prowadzić do problemów zdrowotnych w przyszłości.

Czy wnętrostwo zawsze wymaga operacji?

Nie zawsze, w niektórych przypadkach wystarczy obserwacja, jednak lekarz może zlecić operację, jeśli jądro nie zstąpi samoistnie.

Jakie są długoterminowe skutki nieleczonego wnętrostwa?

Może to zwiększyć ryzyko bezpłodności oraz nowotworów jąder w przyszłości.

Czy wnętrostwo może wpłynąć na rozwój dziecka?

Nieprawidłowe zstąpienie jądra nie wpływa bezpośrednio na rozwój fizyczny dziecka, jednak odpowiednie leczenie jest kluczowe dla zdrowia rozrodczego.