Próchnica zębów u dzieci

Próchnica zębów jest jedną z najbardziej powszechnych chorób. Niestety dotyka nie tylko dorosłych, ale i naprawdę małe dzieci. Predyspozycje genetyczne, zła dieta malucha i niedostateczna higiena to główne przyczyny występowania tej plagi, ale - choć trudno w to uwierzyć - początki próchnicy mogą mieć miejsce już za życia płodowego dziecka.

Zęby mleczne są ważne

Zęby mleczne są ważne. Jeśli maluszek straci je zbyt wcześnie, to te, które pozostały, mogą nie zostawić miejsca dla zębów stałych. Ponadto próchnica jest przyczyną bólu, a bakterie mogą prowadzić do zakażenia organizmu. Oprócz tego choroba rzutuje na stan jamy ustnej i uzębienia w przyszłości.

Z wielu badań wynika, że wczesna kolonizacja jamy ustnej przez bakterie kariogenne Streptococcus mutans jest głównym czynnikiem ryzyka zarówno próchnicy wczesnego dzieciństwa, jak i przyszłej próchnicy zębów stałych, a zasiedlenie jamy ustnej w pierwszym roku życia przez paciorkowce próchniczotwórcze jest czynnikiem prognozującym rozwój próchnicy w późniejszych latach życia. źródło

Dodatkowo leczenie zębów może narazić rodziców na wysokie koszty, obejmujące nie tylko plombowanie. Gdy nastąpi tak zwana migracja zębów stałych, pojawiają się wady zgryzu. Wówczas konieczne jest stosowanie aparatów ortodontycznych.

- O zęby dziecka trzeba zacząć dbać, zanim jeszcze się pojawią – twierdzi prof. Maria Mielnik-Błaszczak, kierownik Katedry i Zakładu Stomatologii Wieku Rozwojowego UM w Lublinie, konsultant wojewódzki w dziedzinie stomatologii dziecięcej. - Zanim wyrzną się zęby, warto masować wały dziąsłowe, tak aby dziecko przyzwyczajało się do tego, że jakieś czynności są wykonywane w jamie ustnej. (…)  Wraz z pierwszym ząbkiem wprowadzamy pastę – na początek samo muśnięcie, a z czasem wielkości zielonego groszka. Ale warto dawać dziecku szczoteczkę do zębów do gryzienia ot tak, do zabawy, żeby oswajało się z nią, jednak wyłącznie pod nadzorem osoby dorosłej, żeby nie zrobiło sobie krzywdy. źródło 

Próchnica u dzieci

Próchnica jest najbardziej rozpowszechnioną przewlekłą chorobą zakaźną dzieciństwa. Rozwija się, gdy w buzi dziecka pojawia się sporo bakterii wytwarzających kwas. Rodzice mogą przekazać je dzieciom poprzez ślinę. Próchnica zębów jest chorobą zakaźną – nie wolno oblizywać łyżeczek i smoczków dzieci.

Próchnica pojawia się również wtedy, gdy zęby i dziąsła maluszka są poddawane przez długi czas działaniu soczków, kaszek i innej żywności. Zawarte w nich cukry naturalne lub dodane zmieniają ph w ustach i powodują ubytki. Najczęściej dzieje się tak, kiedy podajemy maluchom na noc butlelkę z mlekiem, sokiem czy dosładzaną wodą. To prowadzi do próchnicy butelkowej.

- Zęby mleczne są mniejsze i tak zbudowane, że kanaliki zębowe mają otwarte  i szersze. Dlatego penetracja choroby próchnicowej jest błyskawiczna: od maleńkiej niemal od razu przechodzi do głębokiej. - podkreśla prof. Maria Mielnik-Błaszczak.

Przyczyny próchnicy

Próchnica zębów w duzej mierze jest związana z działaniem czynników zewnętrznych. Na jej rozwój wpływają cztery współdziałające czynniki. To:

• podatność, czyli zła jakość i słabe uwapnienie tkanek zęba,
• substrat, czyli pożywka węglowodanowa (cukry) niezbędna dla bakterii do produkcji kwasów,
• płytka bakteryjna odkładająca się na zębach i zawierająca bakterie kwasotwórcze inicjujące rozwój próchnicy,
• czas z częstym spożywaniem sprzyjających próchnicy przekąsek i słodyczy.

- Powyższe czynniki demineralizują, czyli odwapniają szkliwo zębów, a następnie odsłonięta zostaje znajdująca się pod szkliwem mniej uwapniona zębina i rozpoczyna się powstawanie „dziury”, czyli ubytku próchnicowego w zębie wskutek proteolitycznego bakteryjnego rozpadu zębiny. - tłumaczy prof. dr hab. med. Barbara Adamowicz-Klepalska,
Konsultant Krajowy w dziedzinie stomatologii dziecięcej z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. źródło

Predyspozycje do tzw. próchnicy wczesnej

Na próchnicę narażone są maluchy, które wcześnie ząbkują. Nie bez znaczenia jest także wcześniactwo lub pochodzenie z ciąży mnogiej. Wpływ ma również przebieg ciąży, na przykład długo trwające wymioty, niewłaściwe odżywianie, choroby przebyte w ciąży, zatrucie ciążowe czy złe warunki socjoekonomiczne).

Na osłabienie zębów dziecka mają wpływ choroby przebyte w pierwszych miesiącach życia, zwłaszcza gdy niezbędna była antybiotykoterapia.

Jakie są objawy próchnicy u dzieci?

Najpierw pojawiają się białe, szorstkie i matowe plamy na linii dziąseł, na górnych przednich ząbkach. Ponieważ początkowo trudno je zauważyć, tak ważne są regularne wizyty u dentysty (nawet z niemowlakiem, aby powstrzymać rozprzestrzenianie się próchnicy i zapobiec dalszym szkodom).

Zmiana po pewnym czasie ulega przebarwieniu. W miejscu zaatakowanym przez chorobę zaczyna ubywać szkliwa. W rezultacie powstają zagłębienia. Ponieważ szkliwo zęba kruszy się i rozpada, odsłonięta zostaje zębina. To mniej twarda tkanka. Bakterie wnikają w głąb zęba, aż do miazgi. Ponieważ miazga jest bardzo unaczyniona i unerwiona, pojawia się ból.

Które zęby są najbardziej narażone na próchnicę? Najczęściej próchnica występuje w zębach bocznych: mlecznych trzonowych, czyli piątkach i czwórkach, ponieważ czyszczenie ich jest trudniejsze, ale również w obrębie zębów przednich, czyli w jedynkach.

Dieta zapobiegająca próchnicy

Kiedy u dziecka pojawią się pierwsze ząbki, dbamy o nie – oczyszczając jamę ustną i chodzimy do stomatologa. Często jednak zapominamy, że nie mniej ważny jest sposób żywienia dziecka. To, co maluch je oraz to, czego unika, ma naprawdę duży wpływ na stan jego zębów, pojawienie się i rozwój próchnicy. 

• Podstawą diety dziecka powinny być nieoczyszczone ziarna zbóż i warzywa. Unikaj węglowodanów oczyszczonych: białej mąki, soli i produktów wysoko przetworzonych. 

• Uważaj na słodkości – nie przesładzaj potraw; nie używaj cukru, a syropów, słodów i miodu. Nie podawaj maluchowi zbyt często słodkich pokarmów, ograniczaj spożycie słodyczy.

• Wyeliminuj z diety napoje gazowane, a soki podawaj w rozsądnych ilościach – nie dość bowiem, że są słodkie, zawierają kwasy, które powodują ubytki w szkliwie, a osłabione szkliwo jest bardziej podatne na działanie bakterii.

• Ważne jest codzienne dostarczanie wapnia i białka, witamin i mikroelementów – poprzez dietę bogatą w warzywa i owoce. Najlepiej, byś serwowała produkty surowe, sezonowe, z upraw ekologicznych.

• Ucz, by dziecko nie jadło nic na noc, a i zwalczaj nawyk podjadania pomiędzy posiłkami. 

• Najlepiej byłoby nauczyć dziecko myć zęby nie tylko rano i wieczorem, ale po każdym posiłku (lub przepłukania ust, choćby i czysta wodą). 

• Dobrym pomysłem jest żucie bezcukrowych gum – oczyszcza to jamę ustną, a także zwiększa wytwarzanie śliny, dzięki czemu resztki pokarmowe są intensywniej wypłukiwane. 

Jak dbać o zęby dziecka?

Jak postępować z pierwszymi ząbkami dziecka, by jak najdłużej były zdrowe i ładne?

Najlepiej po każdym karmieniu delikatnie oczyszczać dziąsła i język maluszka zwilżoną, nałożoną na palce gazą. Gdy dziecko mapierwsze ząbki, można zacząć używać specjalnej silikonowej nakładki (z wypustkami lub bez). Trzeba używać pasty bez fluoru, w ilościach minimalnych.

Kiedy maluszek ma już kilka ząbków, a jego dieta składa się już nie tylko z mleka, powienien otrzymać swoją szczoteczkę – koniecznie dostosowaną do wieku dziecka.

Gdy dziecko jest starsze, powinno uczyć się, jak myć ząbki samodzielnie - w asyscie rodziców.

Leczenie próchnicy u dzieci

Kiedy tylko pojawią się niepokojące sygnały, z dzieckiem należy natychmiast iść do dentysty. Zęby mleczne trzeba leczyć. Według rekomendacji międzynarodowych i polskich towarzystw stomatologicznych, pierwsza wizyta w gabinecie stomatologicznym powinna się odbyć między 6. a 12. miesiacem życia dziecka. Praktyka pokazuje, że tak nie jest, a szkoda. W większości przypadków można uratować zęby, uniknąć choroby lub zahamować jej rozwój. Niestety w Polsce wciąż wielu rodziców uważa, że zębów mlecznych nie warto leczyć, bo i tak wypadną.

Najczęstszą metodą leczenia próchnicy u dziecka jest borowanie chorego zęba, czyli usunięcie zajętych próchnicą tkanek i uzupełnienie ubytku wypełnieniem, czyli plombą. Inną metodą leczenia próchnicy u dziecka jest impregnacja polegająca na przesyceniu chorych tkanek zęba środkami bakteriobójczymi i mineralizującymi. Ten sposób na ochronę zębów jest skuteczny, jednak ma wadę: powoduje ciemnienie zębów. Przy bardzo zaawansowanej próchnicy czasem trzeba usunąć ząb.

Próchnica zębów mlecznych jest powszechnym problemem na całym świecie, a Polska należy do krajów o jej wysokiej zapadalności i intensywności. Badania epidemiologiczne dowodzą, że choroba pojawia się już u dzieci w wieku żłobkowym.