Ząbkowanie u niemowląt. Objawy, pierwszy ząbek i sposoby na ból

Niemowlęta z pierwszymi ząbkami wyglądają cudnie, chociaż zwykle pojawienie się ich poprzedzają dni pełne płaczu i marudzenia. Zastanawiasz się, kiedy pojawia się pierwszy ząbek? Po czym poznać, że dziecku wyrzynają się zęby? Zobacz, co warto wiedzieć o ząbkowaniu.

Ząbkowanie to temat niezwykle emocjonujący, zwłaszcza dla debiutujących rodziców (cioć i dziadków). Oj tak, oczekiwanie na pierwszy ząbek i momentu odkrycia, że wreszcie jest, z pewnością nie da zapomnieć. To ważna chwila i piękne wspomnienie, ale czasem także stres - zwłaszcza wtedy, gdy pierwszy ząbek opóźnia swoje przybycie, za nic mając tabele, normy i statystki.

Pierwszy ząbek pojawia się zazwyczaj między 6. a 8. miesiącem życia, ale pamiętajmy, że nie jest to reguła. Każde dziecko rozwija się w swoim indywidualnym tempie. U wcześniaków ząbkowanie następuje średnio o miesiąc później niż u dzieci donoszonych.

- Pierwsze ząbkowanie rozpoczyna się około 6. miesiąca życia dziecka. U niemowląt może występować duże zróżnicowanie wieku ząbkowania uwarunkowane różnymi czynnikami. Szczególnie wyraźne różnice w wieku rozpoczęcia ząbkowania występują u wcześniaków. Dzieci donoszone w 84% zaczynają ząbkować między 5. a 10. miesiącem życia, a wcześniaki w 85% odpowiednio między 6. a 11. miesiącem życia. Dla obydwu grup ogólnie zdrowych dzieci wymienione przedziały wieku przyjęte są jako „ząbkowanie o czasie”. – wyjaśnia prof. dr hab. med. Barbara Adamowicz-Klepalska, Konsultant Krajowy w dziedzinie stomatologii dziecięcej z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego źródło

Pierwszy mleczak u niemowląt pojawia się między 4. a 12. miesiącem życia. Zdecydowana większość dzieci zaczyna ząbkować między 6. a 9. miesiącem życia. Należy jednak pamiętać, że są to dane wyłącznie informacyjne – bywa, że pierwszym ząbkiem swoich rodziców będzie mógł uszczęśliwić 3-miesięczniak, ale też zdarza się, że maluszek pozostanie bez ząbków do końca pierwszego roku życia.

Warto pamiętać, że zęby mleczne tak naprawdę tworzą się dużo wcześniej niż się pojawią.

- Początek obserwuje się już w 4. tygodniu życia płodowego. Wówczas powstaje pierwotna listewka zębowa, z której w 7. tygodniu ciąży tworzy się 20 zawiązków zębów mlecznych. Przez cały czas rozwoju dziecka w łonie matki zawiązki 20 zębów mlecznych, aż do czasu wyrzynania znajdują się w pozycji wargowej. Już w 4. miesiącu życia płodowego rozpoczyna się mineralizacja zawiązków zębów mlecznych. wyjaśnia prof. dr hab. med. Barbara Adamowicz-Klepalska. źródło

Co ma wpływ na ząbkowanie?

Na ząbkowanie i pojawienie się pierwszego ząbka ma wpływ 5 czynników. To:

1. Geny.  Na wyrzynanie się zębów warto popatrzeć przez pryzmat tendencji genetycznych. Można prześledzić dentystyczną historię mamy i taty.

2. Stan zdrowia. Jeśli maluszek dużo choruje, zapewne ząbki zaczną pojawiać się u niego nieco później.

3. Masa urodzeniowa. U dzieci większych pierwszy ząbek pojawi się wcześniej.   

4. Termin porodu -  czy ciąża była donoszona, czy też nie. U wcześniaków zęby pojawiają się zgodnie z tzw. wiekiem korygowanym, a nie kalendarzowym, to jest nieco później, niż u dzieci urodzonych w terminie.

5. Sposób karmienia. Maluchy karmione piersią pierwszym zębem pochwalą się szybciej niż ich „butelkowi” koledzy.

Czy wiesz, że zdarza się, że dziecko przychodzi na świat już z pierwszym ząbkiem? Taką perełkę nazywa się zębem wrodzonym.

W jakiej kolejności wyrzynają się zęby? Zwykle jako pierwsze wychodzą dolne jedynki, po nich jedynki górne. Potem przychodzi czas na dwójki (najczęściej górne) i czwórki. Dopiero potem pojawiają się trójki (kły). Piątki pojawiają się, gdy maluch ukończy 1. rok życia.

Dokładny schemat wyrzynania się zębów mlecznych wygląda następująco:

• przednie dolne siekacze,
• przednie górne siekacze,
• boczne górne siekacze,
• boczne dolne siekacze,
• pierwsze zęby trzonowe,
• kły,
• drugie zęby trzonowe.

Zęby mleczne a zęby stałe

Każdy człowiek ma dwa rodzaje zębów: mleczne i stałe. Choć rodzimy się z zawiązkami zębów obydwu typów, pierwsze pojawiają się zęby mleczne. Wyrzynają się od 6. do 36. miesiąca życia. Jest ich w sumie dwadzieścia: po dziesięć w szczęce i żuchwie. Ze względu na kształt oraz wykonywaną czynność, dzielą się na trzy grupy: siekacze (jest ich 8), kły (w liczbie 4) i trzonowce (w sumie 8).

Ich wypadanie następuje - z reguły - w okresie między 6. a 13. rokiem życia (w pewnym momencie w jamie ustnej znajdują się i zęby mleczne, i stałe). Niekiedy zęby mleczne zostają na całe życie.

Zęby mleczne, nazywane pierwszym pokoleniem zębów, przypominają kształtem zęby stałe, jednak nieco się od nich różnią. Korzenie mleczaków są mniejsze i cieńsze, a także bardziej proste. Mają cieńszą warstwę szkliwa i zębiny, a ich szkliwo jest słabiej zmineralizowane. Mają kolor mleczno-biały, a zęby stałe wydają się być przy nich kremowe.

Zęby mleczne cechują się ruchomością fizjologiczną - przed wypadnięciem są rozchwiane. Zawiązki zębów stałych zajmują we wspólnym zębodole co "mleczaki", a są od nich oddzielone przegrodą kostną. Przed okresem wymiany zębów rozpoczyna się niszczenie przegrody kostnej i korzeni zębów mlecznych, co powoduje ich wypadanie. W miejscu zęba mlecznego pojawia się ząb stały. Proces wyrastania zębów stałych kończy się około trzynastego roku życia.

Pamiętajmy, że zepsute zęby mleczne to nie tylko problem estetyczny, a próchnica to poważny problem. Stan "mleczaków" ma wpływ na zęby stałe, dlatego ważne jest, by dbać o nie, a także leczyć stomatologicznie. Owa troska to - bez dwóch zdań - inwestycja w zdrowe i piękne zęby stałe, te na całe życie.

Dzieci ząbkują zwykle około 6. miesiąca. Nie jest to jednak norma, bo dzieci potrafią rozpocząć ząbkowanie pomiędzy 3. a 12. miesiącem życia. by rozpocząć w dowolnym czasie od 3 miesięcy do 12 miesięcy życia.

Niektóre maluszki są niezwykle marudne i płaczliwe w tym okresie. Związane to może być z obrzękiem i bolesnością dziąsełek. Objawy te mogą się pojawić już tydzień przed wyrznięciem się ząbka i zazwyczaj po tym ustępują.

Czasem to, że dziecku wyrósł pierwszy ząbek, wychodzi na jaw zupełnym przypadkiem. Niestety najczęściej jest tak, że objawy ząbkowania spędzają sen z powiek nie tylko dziecku, ale i jego rodzicom.

Po czym można poznać, że dziecko ząbkuje?

• Maluch ślini się, a nadmiar śliny może być przyczyną kaszlu i wymiotów.
• Jego dziąsła są zaczerwienione i spuchnięte.
• Dziąsła bolą i swędzą – maluszek szuka ukojenia w gryzieniu rączek czy zabawek.
• Dziecko płacze, marudzi, jest rozdrażnione.
• Maluch nie ma apetytu, źle śpi.
• Ma problemy z brzuszkiem.

W czasie ząbkowania dzieci potrafią gorączkować. Jest to spowodowane  obniżeniem odporności w tym okresie i maluszki przechodzą wirusówkę.

Zwykle dzieci podczas wyrzynania się zębów są poirytowane, marudne i niespecjalnie szczęśliwe. Jak można im pomóc? Co złagodzi ból dziąseł i ich uporczywe swędzenie? Pomogą różne domowe sposoby:

• gryzak
• zimne okłady na ząbkowanie
• masaż dziąseł
• żel znieczulający
• leki przeciwbólowe
• leki homeopatyczne
• środki przeciwbólowe na ząbkowane (np. żele)

Czy ząbkowanie utrudnia karmienie piersią?

U każdego dziecka ząbkowanie przebiega nieco inaczej. Niektóre w ogóle nie odczuwają bólu i nawet nie wiemy, kiedy pojawia się pierwszy ząbek, bo dzieje się to bez żadnych wcześniejszych objawów.

Inne maluchy mają mniej szczęścia – puchną im dziąsła, a ssanie sprawia ból, co wprawia dzieci w irytację. Mimo to większość dzieci nie odtrąca wtedy piersi, gdyż oprócz pokarmu, karmienie piersią daje im także poczucie bezpieczeństwa i pocieszenie tak potrzebne w tym trudnym okresie.

Może się zdarzyć jednak, że twoje dziecko na pewien czas odtrąci pierś i zastrajkuje, nie martw się, zazwyczaj nie trwa to dłużej niż parę dni. W tym czasie staraj się najpierw zaproponować dziecku pierś za każdym razem gdy będzie głodne. Jeżeli nie będzie chciało ssać, odciągnij mleko, by laktacja nie ustała. Jeśli twoje dziecko nie chce też jeść z butelki, podaj mleko małym kubeczkiem

Ząbkowanie może także utrudniać karmienie piersią w przypadku, gdy dziecko zacznie traktować sutki jak gryzak. Czasem szybka i stanowcza reakcja mamy na ugryzienie wystarczy by dziecko przestało gryźć. Jeśli to nie wystarczy podczas karmienia obserwuj malucha uważnie, kiedy przestanie ssać (a musi to zrobić zanim cię ugryzie) szybko wsadź palec pomiędzy dziąsła dziecka a swój sutek i zapobiegnij ugryzieniu.

Gryzieniu piersi przez dziecko można także zapobiec masując dziąsła dziecka przed karmieniem. Za każdym razem gdy dziecko zaciśnie dziąsła na twojej piersi, przerwij karmienie i stanowczym głosem poproś: „Nie gryź!”. W wielu przypadkach maluchy zaczynają pogryzać pierś kiedy już są najedzone, możesz więc spokojnie zakończyć karmienie. Jeśli jednak podejrzewasz, że twoja pociecha jeszcze się nie najadła, odczekaj przynajmniej piętnaście minut zanim wznowisz karmienie. Za którymś razem twoje dziecko zrozumie, co mu próbujesz przekazać.

Pamiętaj, że zawsze możesz poprosić o pomoc i poradę pediatrę lub konsultantkę laktacyjną. Życzliwe wsparcie otoczenia i odrobina cierpliwości pozwolą wam przetrwać ząbkowanie bez większych komplikacji.

Ząbkowanie to zazwyczaj okres trudny i dla maluszka, i dla jego opiekunów - towarzyszy mu wiele przykrych objawów, które – na szczęście - ustępują zaraz po tym, jak ząbek ujrzy światło dzienne.

Rodzice na wiele sposobów, z dużą skutecznością, mogą uśmierzać ból dziecka, są jednak sytuacje, które mogą wydać się niepokojące i wymagają konsultacji z pediatrą.

Z maluchem idź do lekarza, gdy ząbkowaniu towarzyszy:

• biegunka,
• wysoka gorączka – powyżej 38,5 ºC,
• długotrwała gorączka – trwająca ponad trzy dni,
• stan zapalny dziąseł,
• objawy typowe dla przeziębienia czy innych jednostek chorobowych,
• jeśli domowe sposoby na ząbkowanie nie pomagają, zastosowany środek przeciwbólowy nie działa, a objawy utrzymują się dłużej niż 24 godziny.

Warto również zasięgnąć porady lekarskiej gdy dziecko skończyło 18 miesięcy, a wciąż nie pojawił się pierwszy ząbek.

Czy zęby mleczne zawsze wyrastają w tej samej kolejności?

Maluszkom najczęściej najpierw wyrzynają się dolne jedynki, ale jako pierwsze mogą pojawić się także dolne dwójki lub jedynki górne. Jeśli jednak uzębienie twojego dziecka nie pojawia się książkowo, nie panikuj - tak się po prostu może zdarzyć.

Czy to prawda, że pierwszych ząbków mlecznych nie trzeba czyścić?

Nic bardziej mylnego! Ząbki należy delikatnie szczotkować dwa razy dziennie. Rodzice powinni rozpocząć czyszczenie ząbków tak szybko, jak się pojawiają. To zapobiega próchnicy zębów i uczy dobrych nawyków stomatologicznych.

Higienę jamy ustnej warto rozpocząć, zanim pojawią się zęby. Miękką, wilgotną szmatką przecieraj dziąsełka, co zredukuje bakterie, jak również przyniesie ulgę ząbkującemu dziecku. Przeczytaj więcej o pielęgnacji pierwszych zębów.

Czy ząbkowanie musi boleć?

Ząbkowanie może być bolesne i powodować dyskomfort, niemniej istnieje wiele sposobów na złagodzenie bólu, dlatego maluszek nie musi cierpieć. Możesz sprawdzić domowe sposoby na ząbkowanie, sięgnąć po preparaty miejscowe przynoszące ulgę a za zgodą lekarza podać lek przeciwbólowy.

Czy trzeba się martwić kropeczkami na pierwszych ząbkach?

Jeśli zauważysz na ząbkach swojego dziecka przebarwienia, może to znaczyć, że dziecko ma próchnicę. Trzeba ją wyleczyć u stomatologa, ponieważ próchnica na mleczakach rozprzestrzenia się błyskawicznie.

Założenie, że skoro mleczaki w końcu wypadną, więc nie ma znaczenia w jakim są stanie, jest błędne. Niestety, ubytki mogą powodować ból a bakterie z jamy ustnej mogą rozprzestrzeniać się za pośrednictwem krwi i w efekcie pogorszyć stan zdrowia dziecka.

Czy to normalne, że podczas ząbkowania pojawia się gorączka, biegunka i rozdrażnienie?

Jeśli dziecko ma gorączkę, biegunkę i zachowuje się inaczej niż zazwyczaj, warto - mimo powszechnie panującej opinii, że to normalne - skonsultować się z lekarzem. Ząbkowanie może być przyczyną owych objawów, ale równie dobrze dziecko może walczyć z infekcją.

Czy dziecko może normalnie jeść gdy ząbkuje?

Dziecko może mieć trudności z gryzieniem twardych produktów, ale nie znaczy to, że musi przez okres ząbkowania odżywiać się wyłącznie pokarmami płynnymi - z pewnością poradzi sobie z jedzeniem, które można żuć, jest miękkie.

Czy ślinienie się dziecka jest objawem ząbkowania?

To, że kilkumiesięczny maluch zaczyna się ślinić znaczy na pewno tyle, że zaczęły pracować jego ślinianki, a ono nie nadąża z przełykaniem śliny. Tak więc ślinienie się nie jest wyłącznie objawem zbliżającego się ząbkowania.

Czy dzieci zaczynają ząbkować w tym samym wieku?

Nie ma reguły, która mówiłaby, że pierwszy ząbek pojawia się u 6- czy 8-miesięczniaków. Pierwszy ząbek może pojawić się tak w wieku 4, jak i 10 miesięcy czy nawet później. Jest to uwarunkowane genetycznie, nie ma reguły. Niemniej pamiętaj, że jeśli pierwszy ząbek nie pojawi się do pierwszych urodzin, warto skonsultować się z pediatrą.