Budowanie bezpiecznej więzi z dzieckiem. Te wskazówki ci pomogą

Bezpieczna więź rodzice-dziecko rozwija się od pierwszych dni życia dziecka i jest relacją dwustronną. Tworzenie jej to proces. Ponieważ istnieje zależność pomiędzy jakością wczesnych doświadczeń z podstawowym opiekunem a późniejszym funkcjonowaniem dziecka w dorosłości, można powiedzieć, że bezpieczna więź to fundament na całe życie. Jak ją zbudować?

Co to jest bezpieczne przywiązanie?

Przywiązanie lub więź przywiązania to wyjątkowa więź emocjonalna między dzieckiem a jego głównym opiekunem. To kluczowy czynnik wpływający na sposób, w jaki mózg młodego człowieka organizuje się, a on sam rozwija się społecznie, emocjonalnie, intelektualnie i fizycznie.

Bezpieczne przywiązanie zapewnia dziecku dobry start. Jest fundamentem, który jest najlepszą podstawą do życia: rozwoju, otwartości, chęci do nauki, zdrowej samoświadomości, zaufania i szacunku do innych.

Bezpieczna więź rodzice − dziecko, zwana także przywiązaniem, to relacja oparta na dostępności fizycznej i emocjonalnej rodziców.

Bezpieczna więź powstaje wtedy, gdy opiekun w sposób stały odpowiada na potrzeby dziecka, jest przewidywalny i pełen ciepła. Gdy staje się dla dziecka bezpieczną bazą, ono chce i chętnie poznaje otaczający świat. W sytuacjach trudnych i stresogennych daje się pocieszyć opiekunowi, wycisza się i może wrócić np. do zabawy. Po rozłące z opiekunem, przy ponownym spotkaniu, dąży do kontaktu.

Podstawą dla tworzenia się więzi z innymi ważnymi dla dziecka osobami są uważność i troska, wyrażające się zaspokajaniem potrzeb i zapewnieniem poczucia bezpieczeństwa emocjonalnego dziecka.

Dlaczego bezpieczne przywiązanie jest ważne?

Bezpieczne przywiązanie uczy zaufania, komunikowania, budowania empatycznych relacji, a także kształtuje pewność siebie. Sprawia, że części mózgu dziecka odpowiedzialne za rozwój społeczny i emocjonalny, komunikację i relacje międzyludzkie rozwijają się w najlepszy możliwy sposób.

Pamiętajmy, że cechy, które często przyjmujemy za pewnik w związkach z dorosłymi, takie jak empatia, zrozumienie, miłość i umiejętność reagowania na innych są kształtowane w dzieciństwie.

Istnieje zależność pomiędzy jakością wczesnych doświadczeń z opiekunem a późniejszym funkcjonowaniem dziecka w dorosłości.

Kiedy dzieci rozwijają bezpieczną więź, są w stanie:

• lepiej rozwijać satysfakcjonujące intymne relacje w przyszłości,

• zachować równowagę emocjonalną,

• czuć się pewnie i dobrze ze sobą,

• cieszyć się przebywaniem z innymi,

• radzić sobie z rozczarowaniem i stratą,

• dzielić się swoimi uczuciami i szukać wsparcia.

Rodzaj więzi, reakcje dziecka i jego zachowania podlegają zmianom przez całe życie, ale najważniejsze dla jego rozwoju są pierwsze trzy lata. Właśnie w tym okresie intensywnie rozwija się układ nerwowy i mózg dziecka, a utrzymanie bezpiecznej więzi wyznacza prawidłowe ścieżki dla ich rozwoju.

Jak wygląda proces tworzenia bezpiecznej więzi z dzieckiem?

Proces przywiązania jest interaktywny i dynamiczny, w którym bierze udział i rodzic, i dziecko. Polega on na wymianie niewerbalnych, emocjonalnych sygnałów, które sprawiają, że dziecko czuje się zrozumiane i bezpieczne.

Dziecko już w pierwszych dniach życia odbiera sygnały emocjonalne: ton głosu, gesty i emocje. Również je wysyłapłacząc, gruchając, naśladując wyraz twarzy, uśmiechając się, śmiejąc, wskazując, a nawet krzycząc. Gdy rodzic obserwuje dziecko, reaguje na wysyłane przez nie bodźce, zaspokaja jego potrzeby.

Bezpieczna więź a dobro rodziców

Bezpieczna więź jest dobra nie tylko dla dzieci, ale i rodziców. W pierwszym etapie życia dziecka, kiedy mamy spędzają z maluszkami niemal całą dobę, mogą być zmęczone. Brak snu, stres i ogrom zadań może odbijać się na ich samopoczuciu. Z pomocą przychodzą endorfiny, które uwalnia budowanie więzi z dzieckiem. To dodaje sił i energii, kreuje poczucie szczęścia.

Oznacza to, że choć tworzenie bezpiecznego przywiązania z dzieckiem może wymagać trochę wysiłku, korzyści są ogromne i płynące dla was obojga.

Jak budować bezpieczne przywiązanie? Wskazówki dla rodziców

Bezpieczne przywiązanie nie tworzy się z dnia na dzień. To proces i nieustanna współpraca z dzieckiem. Z biegiem czasu zrozumienie płaczu, interpretowanie sygnałów i reagowanie na potrzeby dziecka dotyczące jedzenia, odpoczynku, miłości i pocieszenia będzie łatwiejsze. Co jest ważne?

Dbaj o siebie

Bezpieczne przywiązanie zaczyna się od dbania o siebie. Choć nie jest to łatwe, postaraj się wysypiać i odpoczywać. Brak snu i zmęczenie mogą sprawić, że będziesz apatyczna i poirytowana.

Proś o wsparcie współmałżonka, rodzinę lub przyjaciół. To bardzo istotne zwłaszcza na pierwszym etapie życia dziecka. Wielu mamom pomaga nawet jeden dzień w tygodniu, kiedy mogą dłużej pospać, a zbawienny wpływ na samopoczucie ma chwila na kąpiel, spacer czy pobycie samą ze sobą. Robienie czegoś, co się lubi, co odpręża i sprawia przyjemność, może zapewnić perspektywę i dodać energii.

Znajdź sposoby na uspokojenie się w stresujących chwilach

Dzieci nie mogą komunikować się werbalnie, a i są szczególnie wrażliwe na oznaki niepokoju lub stresu, jakie zdradza mama. By się uspokoić, potrzebują pomocy z zewnątrz. Niestety zdenerwowany opiekun nie tylko nie pomaga, ale i zwiększa stres dziecka, co utrudnia jego uspokojenie. Oznacza to, że kiedy czujesz się zestresowana, spróbuj znaleźć sposoby na uspokojenie się przed wejściem w interakcję z dzieckiem. Co robić?

Weź głęboki oddech. Może to oznaczać, że pozwolisz dziecku płakać minutę dłużej, ale z pewnością jest to lepsze rozwiązanie niż reakcja podszyta irytacją.

Pamiętaj, że nie musisz to wszystkiego robić sama. Zwracaj się o pomoc do partnera, przyjaciół, członków rodziny lub opiekunki do dziecka. Wsparcie jest bardzo ważne, zwłaszcza w trudnych momentach czy porach dnia.

Chodź na spacery, nawet krótkie. Świeże powietrze i znalezienie się w innym miejscu niż dom mogą zdziałać cuda. Zwłaszcza w stresujących momentach spróbuj zmienić otoczenie. Znajdź sposoby na relaks i wyciszenie.

Naucz się rozumieć wyjątkowe sygnały swojego dziecka

Jak wiedzą rodzice wielu dzieci, nie ma jednego prostego sposobu na zaspokojenie potrzeb dziecka. Od urodzenia każdy maluch ma wyjątkową osobowość i preferencje. Również układ nerwowy każdego dziecka jest niepowtarzalny. To dlatego niektóre dzieci może uspokajać hałas i aktywność, podczas gdy inne wolą spokój i ciszę. Najważniejsze jest, aby nauczyć się odczytywać wskazówki, jakie podsuwa dziecka i odpowiednio na nie reagować.

Chociaż na początku wszystkie dźwięki i płacz mogą brzmieć tak samo, dziecko komunikuje się z rodzicami na różne sposoby, używając dźwięku i ruchu. Zaciśnięte pięści, tarcie oczu, grymas twarzy, nadpobudliwość – wszystkie mówią coś o stanie emocjonalnym i fizycznym dziecka. Twoim zadaniem jest zostać „detektywem sensorycznym” i dowiedzieć się, co komunikuje dziecko i jak najlepiej na nie zareagować. Co robić?

Obserwuj mimikę i ruchy ciała dziecka, aby uzyskać wskazówki dotyczące jego potrzeb sensorycznych.

Zapoznaj się z rodzajami dźwięków, jakie wydaje dziecko i ich znaczeniem. Na przykład dźwięk „Jestem głodny” może być krótkim, niskim płaczem, podczas gdy dźwięk „Jestem zmęczony” może być urywanym zawodzeniem.

Zwróć uwagę na rodzaj dotyku, który cieszy dziecko i nacisk, jaki odczuwa jako przyjemny.

Zwróć uwagę na rodzaje ruchów, dźwięków i otoczenie, które lubi maluch. Niektóre niemowlęta koi kołysanie lub chodzenie w tę i z powrotem, inne reagują na cichą muzykę lub zmianę otoczenia.

Czasami dzieci będą się denerwować bez względu na to, co robisz, na przykład podczas ząbkowania, choroby lub przechodzenia dużej zmiany rozwojowej. Kiedy tak się stanie, nie zniechęcaj się. Twoja cierpliwość, miłość oraz troska i tak przyniosą korzyści.

Uważaj na presję rówieśników ze strony rodziny i przyjaciół o dobrych intencjach. To, co zadziałało dla ich dziecka, może nie działać dla twojego.

Jedzenie i spanie też są ważne

Karmienie piersią to nie tylko sposób zaspokojenia głodu dziecka, lecz to doskonała metoda na budowanie więzi między mamą a dzieckiem. Podczas karmienia wydziela się oksytocyna, czyli tzw. „hormon przywiązania” czy „hormon miłości”.

Wiele wczesnych oznak i sygnałów dziecka dotyczy potrzeby jedzenia i odpoczynku. Zwiększenie częstotliwości karmienia lub dodanie dodatkowego czasu na odpoczynek, tam gdzie jest to stosowne, może mieć duży wpływ na zdolność dziecka do angażowania się i interakcji, gdy maluch nie śpi.

Bez odpowiedniego odpoczynku dziecko nie może być spokojne, czujne i gotowe do kontaktu. Niemowlęta dużo śpią (często 16-18 godzin dziennie przez pierwsze kilka miesięcy), a ich sygnały snu będą pojawiać się częściej, niż można by się spodziewać. Często przemęczone dzieci mogą zachowywać się nadpobudliwie i gwałtownie się poruszać. Możesz pomylić tę energię z zaproszeniem do zaangażowania, ale tak naprawdę jest to sposób, w jaki dziecko mówi, że drzemka powinna być 30 minut temu.

Głód również jest przyczyną wielu sygnałów ze strony dziecka. Harmonogram, rutyna i plany żywienia są pomocne, ale trzeba brać pod uwagę takie momenty jak przyspieszenie wzrostu i skoki rozwojowe, które mogą powodować zmianę potrzeb dziecka.

Rozmawiaj, śmiej się i baw się z dzieckiem

Nawiązywaniu bezpiecznej więzi z dzieckiem sprzyja zabawa już od pierwszych dni jego życia. Ta jest nie do przecenienia, dokładnie jak uśmiech, żartowanie, rozmowa, czyli bycie razem, blisko siebie. One są tak samo ważne dla rozwoju dziecka jak jedzenie czy sen.

Język ciała, ton głosu i pełen miłości dotyk to ważne sposoby komunikowania się z dzieckiem.

Kiedy zobaczysz oznaki, że dziecko chce się bawić, spróbuj się zrelaksować, a następnie ciesz się wymianą uśmiechów, zabawnych min i radosnego gruchania. Zabawki, książki i muzyka mogą stanowić pomocny punkt wyjścia do zabawy, ale często wystarczy pobawić się w „a-kuku”, by dziecko było zachwycone.

Bezpieczne przywiązanie nie wymaga, abyś był „idealnym” rodzicem

Nie musisz być idealnym rodzicem. Po prostu staraj się, ale nie martw się, jeśli nie zawsze wiesz, czego chce dziecko. To, co sprawia, że przywiązanie jest bezpieczne, a nie niepewne, to jakość i szybkość interakcji z dzieckiem oraz chęć zauważenia i naprawy utraconego sygnału.

Nie musisz być doskonały, aby stworzyć bezpieczną więź. Proces bezpiecznego przywiązania pozostaje na dobrej drodze tak długo, jak długo próbujesz dowiedzieć się, czego potrzebuje dziecko.

O rodzicielstwie często mówi się, że to najtrudniejsza praca, jaką kiedykolwiek wykonasz. To niesamowite, że jedna malutka istota tak bardzo zmienia wszystko, a i może wymagać tak wiele pracy. Nikt jednak nie jest w stanie być w pełni obecny i skoncentrowany na dziecku przez 24 godziny na dobę. Dlatego każdy rodzic potrzebuje oddechu, pomocy i wsparcia, aby móc być zrelaksowanym, spokojnym i zaangażowanym.

Nie zapomnij o tacie dziecka

Równie ważne jest, aby także ojciec budował więź z dzieckiem. Może to być wprawdzie nieco trudniejsze, ale absolutnie nie niemożliwe.

Co mogą robić ojcowie, by budować z dziećmi bezpieczną więź? Pomocne jest:

Karmienie butelką (dla mamy naturalnym sposobem na tworzenie więzi jest karmienie piersią). Jako tata możesz stworzyć szczególną więź ze swoim dzieckiem podczas karmienia, kąpania czy zmiany pieluch.

Mówienie, czytanie lub śpiewanie dziecku. Nawet jeśli ono nie rozumie, co mówisz, twój głos, który jest ciepły i pełen miłości, daje mu poczucie bezpieczeństwa.

Proste zabawy (np. „A-kuku”).

Naśladowanie gruchania malucha i innych wydawanych przez niego odgłosów.

Przytulanie i dotykanie maluszka tak często, jak to możliwe. Możesz trzymać dziecko blisko siebie, używając nosidełka lub chusty podczas codziennych czynności.

Pozwalanie dziecku na dotykanie twarzy i poznawanie jej zróżnicowanej tekstury.

Wyzwania związane z bezpiecznym przywiązaniem

Bezpieczne więzi rozwijają się zwykle naturalnie i instynktownie. Czasem jednak zdarza się, że mama czy maluch borykają się z problemem, który zakłóca zdolność do relaksu i skupienia się na sobie nawzajem.

Wyzwania dla niemowląt, które mogą wpływać na bezpieczne przywiązanie

Większość dzieci rodzi się gotowych do tworzenia relacji i więzi ze swoimi opiekunami, czasami jednak mają problemy, które w tym przeszkadzają. Problem mają niemowlęta:

• z upośledzonym układem nerwowym,

• które miały ciężkie doświadczenia w życiu płodowym lub podczas porodu,

• z problemami zdrowotnymi przy urodzeniu lub w bardzo młodym wieku,

• wcześniaki przebywające na oddziale intensywnej terapii,

• oddzielone od swoich głównych opiekunów po urodzeniu,

• które doświadczyły wielu opiekunów.

Im szybciej zostaną zidentyfikowane trudniejsze problemy, tym łatwiej będzie je naprawić. Aby uzyskać pomoc, możesz zwrócić się do swojego pediatry.

Wyzwania dla rodziców, które mogą wpływać na bezpieczne przywiązanie

Rodzice, którzy sami nie doświadczyli bezpiecznej więzi przywiązania, gdy byli niemowlętami, mogą mieć problemy z emocjonalnym związaniem się ze swoimi dziećmi. Inne wyzwania, które mogą przeszkodzić ci w tworzeniu więzi z dzieckiem to:

• depresja, lęk lub inne problemy emocjonalne,

• problemy z narkotykami lub alkoholem,

• wysoki poziom stresu (z powodu problemów finansowych, braku wsparcia, przepracowania itp.),

• trudna, zaniedbana lub chaotyczna historia dzieciństwa,

• życie w niebezpiecznym środowisku,

• głównie negatywne wspomnienia z własnych doświadczeń z dzieciństwa.

Co warto wiedzieć o bezpiecznym przywiązaniu?

Jeśli nie spojrzysz i nie posłuchasz emocjonalnych wskazówek malucha, nie zrozumiesz jego indywidualnych potrzeb.

Więź i przywiązanie między matką a dzieckiem pojawiają się instynktownie, niestety miłość do dziecka nie prowadzi automatycznie do bezpiecznego przywiązania. Bezpieczne przywiązanie rozwija się dzięki zdolności radzenia sobie ze stresem, reagowania na bodźce wysyłane przez dziecko i skutecznego uspokajania go.

Nieustanne odpowiadanie na potrzeby dzieci nie sprawia, że stają się one rozpieszczone. Wręcz przeciwnie: im lepiej reagujesz na potrzeby niemowlęcia, tym mniej „zepsute” będzie z wiekiem. Więź tworzy zaufanie, a dzieci, które odczuwa bezpieczne przywiązaniami są zwykle bardziej niezależne.

Niemowlęta tworzą bezpieczne przywiązanie tylko z jedną osobą – tą, która na opiece nad nimi spędza najwięcej czasu. Mogą jednak tworzyć więzi lub łączyć się w kochający sposób ze wszystkimi osobami, które się nimi opiekują.

Kluczowe jest odpowiednie nastawienie: staraj się zachować cierpliwość (wobec siebie i malucha), kiedy się poznajecie.