Co komunikuje płaczem niemowlę

Każdy rodzic prędzej czy później uczy się rozumieć swoje dziecko. Zanim to jednak nastąpi, zdarza się, że niemowlę płacze doprowadzając do rozpaczy swoich rodziców. Co warto wiedzieć, żeby lepiej rozumieć maluszka od pierwszych dni?

Od urodzenia dziecko jest istotą społeczną. Wielu rodziców zaskakuje pierwsze spojrzenie noworodka – patrzy ono w oczy, wyraźnie nawiązuje kontakt. Dzieci nawet tuż po urodzeniu są nastawione na to, żeby wyławiać twarz z otoczenia, wchodzić w interakcje, rozpoznawać matkę. Nawiązanie więzi gwarantuje mu bowiem zapewnienie lepszej opieki i szybszego rozwoju. Do arsenału dziecięcej „mowy” należą też miny, gesty, ułożenie ciała i przede wszystkim płacz.

W pierwszym roku życia dziecka jego głównym sposobem komunikowania się z tobą będzie płacz. Na początku trudno będzie ci zrozumieć, o co chodzi i dlaczego maluch płacze. Czy coś go boli? Czy jest głodny? Nudzi się, a może ma brudną pieluszkę?

Dlaczego dziecko płacze i czemu nie płacze?

Płacz przede wszystkim może sygnalizować jakieś zagrożenie. Dlatego tak trudno jest nam go znosić. Jeżeli płaczowi niemowlęcia towarzyszą: gorączka, wymioty, biegunka, bladość, sinienie, wysypka lub inne objawy choroby, należy bezwzględnie skorzystać z pomocy lekarza. Jednak również zdrowe niemowlęta płaczą i jest to jak najbardziej normalne zachowanie.

Płacz to sposób dziecka na wyrażenie swoich potrzeb i zwrócenie uwagi.

Płacz może oznaczać: głód, zmęczenie, pobudzenie, potrzebę nowych wrażeń, ból brzucha, niewygodę, zimno, gorąco, potrzebę bliskości. Wszystko to jest zrozumiałymi i łatwymi do zaspokojenia potrzebami.

Dorosłym, którzy opiekują się dzieckiem i nie potrafią odczytać prawidłowo tych sygnałów, zdarza się przypisywać płaczowi emocje i intencje typowe dla ludzi dorosłych. Są przekonani, że płacz może oznaczać: jestem zły, jest mi smutno, nienawidzę tego miejsca, płaczę, żeby dać ci w kość, boję się ciemności, jesteś złą matką, porzuciłaś mnie itp. Tymczasem płacz dziecka nie oznacza, że ma ono złych rodziców i nie należy jego płaczu brać do siebie.

Umiejętność odczytywania języka niemowląt wymaga ćwiczeń, zwłaszcza że każde dziecko jest inne i trochę inaczej wyraża pewne stany.

Zanim jednak zaczniemy rozpoznawać owe rodzaje płaczu, warto pamiętać, że do sprawy należy podchodzić spokojnie i powoli. Zanim zareagujemy, musimy zatrzymać się, skupić na dziecku i przez chwilę posłuchać jego płaczu oraz obserwować co ono robi. Na podstawie tego co słyszymy i widzimy, możemy ocenić sytuację i reagować. Takie zachowanie umożliwi też dziecku (szczególnie starszemu) doskonalić umiejętność samodzielnego uspokajania się – przy czym nie chodzi tu bynajmniej o ignorowanie płaczu dziecka.

Głód

Płacz: to taki rodzaj płaczu, który matka uczy się rozpoznawać najszybciej, zaczyna się on od pokasływania, początkowo jest krótki, aż w końcu przeradza się w powtarzające się: łaa, łaa, łaa.

Obserwacje: dziecko oblizuje usta, układa język jak do ssania, otwiera usta, kręci głową w poszukiwaniu źródła mleka, podnosi rękę do ust – starsze próbuje ssać palce (jeśli dziecko często ssie palce nie musi to oznaczać głodu, a raczej wielką potrzebę ssania).

Zmęczenie lub przemęczenie

Płacz: początkowe marudzenie, przy braku reakcji przechodzi w zawodzenie i głośny płacz. Narasta  on jakiś czas, aż kończy się zaśnięciem.

Obserwacje: dziecko ziewa, kręci głową, jeśli jest trzymane na rękach, wówczas opada mu głowa,  zaczyna się wyginać, kopać, jego oczy za zaczerwienione, podobnie jak twarz. Te zachowania często mylone są z płaczem z głodu lub kolkowym, dlatego w jego rozpoznaniu może pomóc uświadomienie sobie, co go poprzedzało (zabawa, gaworzenie, długa aktywność).

Nadmiar bodźców

Płacz: przypominający płacz z przemęczenia.

Nadmierna stymulacja, w konsekwencji której dziecko odczuwa nadmiar bodźców, może sprawić, że maluch może być zmęczony lub pobudzony. Hałas, nadmierna aktywność, chaos - maluszki często nie są w stanie ich wszystkich przetworzyć.

Obserwacje: odwracanie głowy (zwłaszcza od osób próbujących dziecko zabawić), wzrok utkwiony w jeden punkt, nieskoordynowane ruchy rąk i nóg.

Co robić? Wyłącz telewizor czy muzykę, zakończ zabawę i idź z maluszkiem tam, gdzie jest spokojnie i cicho. Zminimalizuj aktywność, zmniejsz nadmiar bodźców. Mów spokojnie i powoli, próbując dziecko wyciszyć i utulić.

Potrzeba nowych wrażeń

Płacz: marudzenia, pojękiwanie, oznaki irytacji.

Obserwacja: odwracanie wzroku od tego, co znajduje się w polu widzenia, kręcenie głową na boki w poszukiwaniu ciekawszego bodźca, zabawa rękami, nogami. Jeżeli zmiana otocznie nie uspokaja dziecka tylko powoduje płacz, to najprawdopodobniej jest ono zmęczone.

Ból brzucha, gazy, kolka

Płacz: zaczyna się gwałtownie, bez żadnych wstępów, jest wysoki, pomiędzy kolejnymi atakami płaczu dziecko może wstrzymywać oddech.

Większość dzieci odczuwa ból brzucha w ciągu kilku pierwszych kilku tygodni życia. Jak to przetrwać? Możesz delikatnie, okrężnymi ruchami (zgodnie z ruchem wskazówek zegara) masować brzuszek, zrobić ciepły okład (przyda się termofor) bądź podać specyfik przepisany przez lekarza.

Obserwacje: unoszenie nóg i przyciskanie ich do tułowia, usztywnienie ciała, twarz wykrzywiona grymasem bólu, język zawinięty do góry, ale bez ruchu ssania, chaotyczne ruchy rąk i nóg.

Jeśli dziecko ma gazy, połóż je na plecach i poruszaj nóżkami (delikatny „rowerek”), lekko naciskając na brzuszek. Twoje dziecko może mieć również inne problemy z brzuszkiem - zaparcia, refluks, bóle brzucha związane z alergią. Porozmawiaj o nich z pediatrą.

Wychłodzenie 

Płacz: głośny, towarzyszy mu drganie dolnej wargi.

Obserwacja: gęsia skórka, chłodne stopy i dłonie, czkawka, blada lub siniejąca skóra rąk i nóg, jeśli przy tym dziecko się wije, podnosi pupę, to jest możliwe, że próbuje zasygnalizować zimno spowodowane mokra pieluchą.

Jeśli dziecko płacze lub protestuje podczas zmiany pieluszki czy ubrania, może to znaczyć, że jest mu zimno. Zadbaj o odpowiednią temperaturę pomieszczenia.

Przegrzanie

Płacz: marudzenie połączone z przyspieszonym, ciężkim oddechem, przy braku reakcji przechodzi w płacz.

Obserwacja: wilgotna skóra, szczególnie na karku, wypieki.

Najbezpieczniej jest zakładać maluszkowi o jedną warstwę ubrania więcej niż sobie, aby było mu ciepło i wygodnie.

Potrzeba bliskości  

Płacz: miaukliwe zawodzenie przechodzące w płacz, który ustaje po wzięciu na ręce, przytuleniu.

Obserwacja: obracanie głowy – szukanie wzrokiem mamy.

Dziecko ma naturalną potrzebę bliskości, dlatego tak często domaga się wzięcia na ręce, przytulania, głaskania. Zauważyłaś, jak szybko uspokaja je dotyk, bicie serca, głos? Tul swoje dziecko, kiedy tylko możesz. Śpiewaj, kołysz się z nim – nie bój się, że je zepsujesz.

Przejedzenie

Manifestuje się marudzeniem po karmieniu, któremu towarzyszy plucie.

Ząbkowanie

Niektóre dzieci odczuwają ból podczas ząbkowania. Wyrzynaniu się zębów towarzyszy ślinienie, obrzęk dziąseł, a także gryzienie i wkłądanie do buzi wszystkiego, co wpadnie w rączki. Może się zdarzyć, że dziecko nie chce jeść.

Jak pomóc ząbkującemu maluszkowi? Schłodzone gryzaki, żele przeciwbólowe, masowanie dziąseł - istnieje wiele prostych, domowych sposobów, które przynoszą ulgę i koją podrażnione dziąsła.

Dyskomfort, złe samopoczucie

Czasem płaczem maluszek przekazuje informację, że coś jest nie tak, jak powinno. Może to początki infekcji? A może denerwuje go podrażniona pupa bądź uwierająca część ubranka? Zdarza się też, że dziecko płacze bez wyraźnego powodu – może jest po prostu znudzone lub ma zły humor? My też czasem skarżymy się na złe samopoczucie, którego przyczyny ciężko dociec. Dlatego pociesz swoje dziecko i daj mu bliskość, której potrzebuje.

Joanna Górnisiewcz

„Język niemowląt; Moja mama mnie rozumie” – Tracy Hogg, Melina Blau