Standardy żywienia niemowląt. Nowe wytyczne i zalecenia
Najnowsze wytyczne dotyczące żywienia niemowląt zostały opracowane w 2021 roku przez ekspertów z Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia dzieci. Jakie obecnie obowiązują zasady żywienia zdrowych niemowląt? O czym trzeba wiedzieć?
Zasady żywienia zdrowych niemowląt
W 2014 roku Polskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (PTGHiŻDz) opublikowało stanowisko dotyczące zasad żywienia zdrowych niemowląt, a w 2016 roku - karmienia piersią.
W 2021 pojawił się dokument "Zasady żywienia zdrowych niemowląt". To stanowisko Polskiego Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Stanowi on aktualizację obu wcześniejszych stanowisk i podsumowanie zaleceń dotyczących żywienia zdrowych, urodzonych o czasie niemowląt.
Dokument przeznaczony jest dla wszystkich grup zawodowych sprawujących opiekę nad dzieckiem do 1. roku życia oraz rodziców/opiekunów. Co warto wiedzieć? O czym pamiętać?
Karmienie piersią
Zalecenie: Celem, do którego należy dążyć, jest wyłączne karmienie piersią przez pierwszych 6 miesięcy życia. Częściowe lub krótsze karmienie piersią również jest korzystne. Karmienie piersią powinno być kontynuowane tak długo, jak będzie to pożądane przez matkę i dziecko.
Pokarm kobiecy wytwarzany w wystarczającej ilości w pełni zaspokaja zapotrzebowanie niemowlęcia na wszystkie niezbędne składniki odżywcze, jednocześnie zapewniając mu prawidłowy rozwój w pierwszym półroczu życia.
Średnia liczba karmień zmniejsza się z wiekiem dziecka i wynosi:
- w pierwszym półroczu życia 8-12/24h
- w drugim półroczu życia 6-8/24h
- w 2.roku życia 3-6/24h.
Należy dążyć do tego, aby dziecko po 1. roku życia nie było już karmione w nocy. Obecność jakiegokolwiek pokarmu na zębach dziecka sprzyja rozwojowi próchnicy.
Zalecenie wyłącznego karmienia piersią przez pierwszych 6 miesięcy życia odnosi się do całej populacji. U niektórych niemowląt korzystne może być wcześniejsze wprowadzenie pokarmów uzupełniających.
Brakuje podstaw naukowych pozwalających dokładnie określić, kiedy należy zakończyć karmienie piersią. Sformułowano zalecenie, że po ukończeniu 12. miesiąca życia karmienie piersią powinno być kontynuowane tak długo, jak będzie to pożądane przez matkę i dziecko. W tym czasie wskazane jest podawanie pokarmów uzupełniających.
reklama
Karmienie piersią a COVID-19
A co z karmieniem piersią w czasie pandemii? Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego i Konsultanta Krajowego w dziedzinie neonatologii, większość matek z podejrzeniem zakażenia lub zakażonych SARS-CoV-2, które nie mają objawów lub są one łagodne, może karmić piersią od pierwszych chwil po urodzeniu.
Jeżeli stan zdrowia matki nie pozwala na karmienie piersią (hospitalizacja na oddziale intensywnej terapii), należy podejmować próby pozyskiwania pokarmu i utrzymania laktacji, w zależności od nasilenia objawów klinicznych COVID-19 u matki.
Dowiedziono, że w pokarmie matki chorej na COVID-19 znajdują się przeciwciała klasy IgG skierowane przeciwko SARS-CoV-2, które chronią dziecko przed zakażeniem.
Karmienie mlekiem modyfikowanym
Zalecenie. Niemowlętom, które nie są karmione naturalnie, należy podawać produkty zastępujące mleko kobiece. Produkty zastępujące mleko kobiece najczęściej są wytwarzane z białek mleka krowiego. Mogą być też wytwarzane z mleka koziego, hydrolizatów białka lub izolatów białka sojowego.
Produkt zastępujący mleko matki powinien nie tylko odwzorowywać swoim składem pokarm kobiecy, ale także zapewnić u niemowląt żywionych sztucznie tempo wzrastania i wartości wskaźników przemiany materii (parametry biochemiczne) maksymalnie zbliżone do obserwowanych u niemowląt karmionych wyłącznie piersią.
Wyróżnia się preparaty do początkowego żywienia niemowląt (oznaczone zwykle cyfrą 1) oraz preparaty do dalszego żywienia niemowląt (oznaczone cyfrą 2). Preparaty te popularnie nazywane są mlekiem modyfikowanym (lub mieszanką mleczną). W krajach Unii Europejskiej skład i wartość odżywczą produktów dla niemowląt reguluje Rozporządzenie Delegowane Komisji Europejskiej.
reklama
Rozszerzanie diety
Zalecenie. Wprowadzanie produktów uzupełniających należy rozpocząć, kiedy niemowlę wykazuje umiejętności rozwojowe potrzebne do ich spożywania, zwykle nie wcześniej niż od 17. tygodnia życia (początek 5. m. ż.) i nie później niż w 26. tygodniu życia (początek 7. m.ż.).
Pokarmy uzupełniające to pokarmy stałe i płyny inne niż mleko kobiece lub mleko modyfikowane dla niemowląt.
Nie ma jednego właściwego wieku, w którym u wszystkich niemowląt należy wprowadzić pokarmy uzupełniające. Zależy to od cech i rozwoju osobniczego każdego niemowlęcia. Ze względów żywieniowych większość niemowląt wymaga wprowadzania dodatkowego pokarmu od około 6. miesiąca życia, choć niemowlęta wykazujące umiejętności rozwojowe potrzebne do spożywania pokarmów uzupełniających mogą otrzymywać żywność odpowiednią dla wieku, właściwą pod względem odżywczym i przygotowaną w higieniczny sposób nawet poniżej 6. miesiąca życia.
Warto pamiętać, że gotowość do przyjmowania pokarmów uzupełniających nie oznacza konieczności wprowadzania pokarmów poniżej 6. miesiąca życia.
Jak często karmic dziecko? Jak duże powinny być porcje? Kluczowe jest to, że rodzic/opiekun decyduje, kiedy i co zje dziecko, natomiast dziecko decyduje, ile zje.
Należy akceptować spożycie w ramach danego posiłku ilości pokarmu mniejszej lub większej od zalecanej wielkości porcji, zwłaszcza że dziecko karmione piersią może jeść mniejsze porcje, co może skutkować nieco większą liczbą karmień.
Przy rozszerzaniu diety niemowląt z reguły jeden posiłek mleczny na miesiąc jest stopniowo zastępowany przez pokarmy uzupełniające. Pod koniec 1. roku życia niemowlęta żywione mlekiem modyfikowanym powinny spożywać w ciągu dnia 4-5 posiłków oraz 1-2 zdrowe przekąski (w zależności od łaknienia).
Rozszerzanie diety nie oznacza, że należy przerwać karmienie piersią, które powinno być kontynuowane tak długo, jak pragną tego matka i dziecko. Dziecko karmione w sposób naturalny może być przystawiane do piersi znacznie częściej, w zależności od potrzeb, a pokarmy uzupełniające początkowo stanowią posiłki dodatkowe.
Wprowadzanie nowych produktów
Nowe produkty należy wprowadzać stopniowo, zaczynając od małych ilości (np. 3-4 łyżeczek) i obserwując reakcję dziecka.
Początkowo należy wprowadzać typowe pokarmy uzupełniające (np. kaszki ryżowe lub zbożowe), warzywa (brokuł, marchew) i owoce (jabłka, gruszki, banany). Kolejność wprowadzania nowych produktów ma zdecydowanie mniejsze znaczenie.
Posiłki bezmleczne powinny stopniowo zastępować mleko, tak aby pod koniec 1. roku życia niemowlę otrzymywało jedynie dwa lub maksymalnie trzy posiłki mleczne.
Przez pierwszych 6 miesięcy życia niemowlę jest karmione piersią lub z butelki ze smoczkiem. Pierwsze pokarmy uzupełniające podaje się dziecku łyżeczką. Wprowadzanie pokarmów uzupełniających możliwe jest również metodą baby led weaning (BLW). Opiera się ona na ominięciu etapu karmienia łyżeczką przez opiekunów i podawania pokarmów o konsystencji papki (przecierów, purée).
Oznacza to, że dziecku, które potrafi samodzielnie siedzieć (około 6.-7. mż.), podaje się różne pokarmy stałe w takiej postaci, aby mogło je łatwo chwycić rączką (np. krążki pokrojonej marchewki, kawałki banana, różyczki brokułów, łyżka kleistej kaszy). Nie ma przekonujących argumentów ani za, ani przeciw stosowaniu metody BLW.
reklama
Kolejność wprowadzania nowych smaków
Warto pamiętać, że pierwsze 2 lata życia są kluczowe w rozwoju późniejszych preferencji pokarmowych. Dane naukowe wskazują, że:
- wczesne doświadczenia dziecka związane z przyjmowaniem różnych pokarmów mogą modyfikować preferencje żywieniowe i wpływać na nie,
- niemowlęta karmione mlekiem matki łatwiej akceptują inne smaki niż mleko,
- rozwijanie akceptacji smaku warzyw jest trudniejsze niż rozwijanie akceptacji smaku owoców, ale można to osiągnąć poprzez wielokrotne podawanie różnych warzyw,
- ze względu na większe trudności w akceptacji smaku warzyw należy je wprowadzić do diety niemowlęcia (zwłaszcza zielone) przed owocami, a owoce dopiero około 2 tygodnie później, kontynuując podawanie warzyw.
Wprowadzanie pokarmów o różnej konsystencji
W 1. roku życia dziecka rozwija się szybko umiejętność gryzienia i żucia. Umiejętność gryzienia kształtuje się do ukończenia 24. miesiąca życia, jednak największe możliwości nabywania tych kompetencji występują między 6. a 10. miesiącem życia dziecka.
Akceptacja pokarmów o konsystencji innej niż płynna czy papkowata rozwija się wraz z nabywaniem umiejętności oralnych. Dzieci odrzucają pokarmy, których żucie lub gryzienie sprawia im trudność, dlatego pokarmy stałe (purée, pokarmy rozdrobnione i papki) należy wprowadzać stopniowo już w 6.-7. miesiącu życia.
W 8. miesiącu życia niemowlęciu można podać przekąski do samodzielnego jedzenia (tzw. finger foods), a pod koniec 12. miesiąca życia może już jeść posiłki o dowolnej konsystencji. Nie ma jednoznacznych danych dotyczących rodzaju i kolejności wprowadzania posiłków o różnych konsystencjach.
Właściwe żywienie w pierwszym okresie życia to przede wszystkim pokrycie zapotrzebowania na energię i niezbędne składniki odżywcze, zapewniające prawidłowy rozwój fizyczny i psychomotoryczny dzieci. To dlateg, w trosce o zdrowie dziecka. należy zapoznać się z wytycznymi i przestrzegać obowiązującyh zasad.