Bezpieczne składniki w kosmetykach dla dzieci — przewodnik dla świadomego rodzica

Dlaczego skład kosmetyków dla dzieci jest tak ważny?

Jak podkreślają specjaliści, pomiędzy wykazującą cechy niedojrzałości skórą noworodka, niemowlęcia i małego dziecka, a skórą starszaka czy osoby dorosłej występują istotne różnice zarówno w zakresie jej budowy, jak i funkcjonowania. 

Skóra malucha jest delikatniejsza, cieńsza oraz wrażliwsza w porównaniu ze skórą dzieci starszych i osób dorosłych. Ponieważ cechuje ją słabiej rozwinięta bariera ochronna skóry oraz wysoka przepuszczalność dla substancji obcych, jest o wiele bardziej podatna na działanie szkodliwych substancji, także tych, które są obecne w kosmetykach pielęgnacyjnych czy myjących. To może być niebezpieczne.

- Naskórek  małego dziecka jest cieńszy niż dorosłego o 20-30%, a słabo rozwinięta warstwa rogowa i brak warstwy ziarnistej ułatwia przenikanie szkodliwych związków do głębszych warstw skóry, a następnie do krwiobiegu. Dotyczy to również kosmetyków.   

Skóra dziecka jest szczególnie podatna na wchłanianie substancji chemicznych, ale także podrażnienia i uszkodzenia mechaniczne. To dlatego tak ważne są świadome wybory dotyczące delikatnej pielęgnacji oraz stosowanie odpowiednio dobranych kosmetyków. Produkty zdecydowanie powinny być dostosowane do wieku dziecka, muszą też różnić się składem od produktów przeznaczonych dla dorosłych. 

Nieodpowiednie kosmetyki dla dzieci — skutki

Decydując się na odpowiedni kosmetyki rodzice mogą pielęgnować skórę dziecka w sposób bezpieczny, bez alergii i podrażnień. Przypadkowe produkty pielęgnacyjne mogą szkodzić. Konsekwencje to wysypki i inne zmiany skórne, ale i różne symptomy związane z długofalowym wpływem różnych substancji na zdrowie dziecka.

- Stosowanie nieodpowiednich do wieku dziecka kosmetyków może prowadzić do usunięcia warstwy lipidowej i wystąpienia nadmiernej suchości skóry, uszkodzenia funkcji bariery naskórkowej, zmian pH, zaburzeń równowagi fizjologicznej flory bakteryjnej, podrażnienia, reakcji alergicznych, zaburzeń temperatury ciała, a nawet reakcji toksycznych. [1]

Inne działania niepożądane, które mogą wystąpić po stosowaniu kosmetyków, obejmują zaostrzenie dermatoz (np. AZS), także reakcje toksyczne uogólnione.
 

Składniki, których należy unikać w kosmetykach dla dzieci

Pielęgnowanie skóry nie może prowadzić do uszkodzenia ochronnego płaszcza hydrolipidowego czy zmian w równowadze mikroflory bakteryjnej skóry. Żeby temu zapobiec, w kosmetykach dla dzieci nie mogą znajdować się takie substancje, jak szkodliwe konserwanty, agresywne substancje myjące, potencjalne alergeny oraz inne składniki kontrowersyjne.

Szkodliwe konserwanty

Szkodliwe konserwanty mają potencjalne działanie alergiczne oraz rakotwórcze. Z tego powodu w kosmetykach dla dzieci nie powinno się stosować:

• kwasu borowego (toksyczność narządowa i przypadki zgonów niemowląt i małych dzieci),
• kwasu salicylowego (alergia i toksyczność narządowa, w tym zaburzenia krzepnięcia),
• formaldehydu (silny alergen oraz związek o działaniu mutagennym i rakotwórczym),
• pochodnych fenolu (toksyczność), metylodibromoglutaronitrylu (częste przypadki alergii),
• związków jodu (alergia i zaburzenia czynności gruczołu tarczowego),
• etanolu, który wysusza skórę i działa drażniąco, ułatwiając jednocześnie przenikanie innych substancji, a w dużych stężeniach doskonale wchłania się przez skórę, wywierając działanie toksyczne.

Do najbardziej kontrowersyjnych konserwantów kosmetycznych należą parabeny. Butyl- i propylparaben oraz ich sole (Potassium Butylparaben, Potassium Propylparaben Propylparaben, Butylparaben, Sodium Butylparaben, Sodium Propylparaben,) są zakazane w produktach, które aplikuje się skórę na obszarze przykrytym pieluchą u dzieci poniżej 3. roku życia oraz których się nie spłukuje. Dla dzieci należy wybierać produkty bez parabenów, które są łagodniejsze dla delikatnej skóry.

Potencjalne alergeny

Potencjalne alergeny obecne w kosmetykach dla dzieci to na przykład sztucznebarwniki czy zapachy, które mogą powodować reakcje alergiczne, zwłaszcza u dzieci z wrażliwą skórą.

Znanych jest kilka tysięcy substancji zapachowych. Mogą one wywoływać alergiczny wyprysk kontaktowy, pokrzywkę kontaktową, reakcje fotoalergiczne pod wpływem słońca. Jedne z najsilniej uczulających substancji to: balsam peruwiański, mech dębowy, aldehyd i alkohol cynamonowy, izoeugenol, hydroksycytronellal, eugenol, geraniol i aldehyd, -amylocynamonowy, lyral i limonen.

Dla dzieci warto wybierać kosmetyki naturalne, które zawierają naturalne barwniki i aromaty pochodzenia roślinnego.

Kontrowersyjne składniki – SLS, SLES i parafina

Istnieje wiele składników kosmetyków, które uznaje się za kontrowersyjne. To na przykład SLS i SLES oraz oleje mineralne (parafiny).

Sodium Lauryl Sulfate (SLS) i Sodium Laureth Sulfate (SLES) to substancje powierzchniowo czynne z grupy siarczanów alkoholi tłuszczowych. Cechują je właściwości myjące, pianotwórcze i emulgujące.

Parafiny to związki syntetyczne pozyskiwane w procesie dokładnego oczyszczania frakcji ropy naftowej. Z uwagi na ich pochodzenie można przeczytać wiele informacji na temat szkodliwości substancji. Jednocześnie brak jest dowodów naukowych, które potwierdzałyby szkodliwe działanie parafin. Ich bezpieczeństwo stosowania potwierdza WHO czy Cosmetics Ingredient Review (CIR) Expert Panel. Warto jednak pamiętać, że oleje mineralne mogą tworzyć warstwę okluzyjną na skórze, co może utrudniać jej naturalne oddychanie.  

Parabeny, SLS/SLES, sztuczne barwniki i zapachy, oleje mineralne wymienia się wśród składników, które mogą przyczynić się do uczuleń i podrażnień skóry u dzieci. 

Bezpieczne składniki w kosmetykach dziecięcych

Jakie są bezpieczne i pożądane składniki w kosmetykach dziecięcych? To przede wszystkim naturalne oleje i masła, łagodne substancje myjące, bezpieczne emolienty oraz naturalne konserwanty.

Naturalne oleje i masła 

Naturalne oleje i masła (np. masło shea, olej kokosowy, olej arganowy, oliwa z oliwek) doskonale nawilżają i natłuszczają skórę dziecka, chronią ją przed wysuszeniem.
Cenne są także substancje nawilżające, takie jak ekstrakty z owoców czy sok aloesowy oraz składniki łagodzące podrażnienia, takie jak pantenol i alantoina.

Łagodne substancje myjące 

Produkty pielęgnacyjne pod prysznic czy do kąpieli dla niemowląt powinny zawierać łagodne substancje myjące, które delikatnie oczyszczają ciało, ale nie wysuszają skóry i nie podrażniają jej.

Do związków powierzchniowo czynnych o łagodnym działaniu należy między innymi:  

• poliglukozyd kwasów oleju kokosowego (Coco-Glucoside),
• poliglukozyd laurylowy (Lauryl Glucoside),  
• lauroilo-metylo izetionian sodu (Sodium Lauroyl Methyl Isethionate),
• okamidopropylobetaina (Cocamidopropyl Betaine),  
• taurynian metylooleinianu sodu (Sodium Methyl Oleoyl Taurate).

Bezpieczne emolienty 

Wartościowym i bezpiecznym składnikiem kosmetyków dla dzieci są emolienty, takie jak lanolina, olej lniany, masło shea, olej ze słodkich migdałów czy olej jojoba. Pełnią one ważna rolę, ponieważ wpływają na odbudowę płaszcza hydrolipidowego naskórka, pomagają zatrzymywać wilgoć w skórze, tworzą ochronną barierę, która chroni ciało szkodliwym działaniem czynników środowiskowych, intensywnie natłuszczają i nawilżają. 

Emolienty mogą być stosowane w płynach do kąpieli i takich kosmetykach pielęgnacyjnych, jak balsamy, kremy, emulsje czy szampony.

Naturalne konserwanty 

Naturalne konserwanty (np. witamina E, kwas cytrynowy), chronią produkt przed bakteriami w bezpieczny sposób — bez ryzyka podrażnień. Bez ich obecności kosmetyk szybko utraciłby swoją konsystencję, właściwości i świeżość. Za nieszkodliwe uznaje się nie tylko konserwanty pochodzenia naturalnego, ale i inne choć nie wszystkie występują naturalnie w przyrodzie:

W kosmetykach dla dzieci dozwolone są takie konserwanty jak: 

• kwas dehydrooctowy (Dehydroacetic acid),
• kwas lewulinowy (Levulinic acid) i jego sól (Sodium levulinate),
• kwas benzoesowy (Benzoic acid) i jego sól (Sodium benzoate),
• kwas sorbowy (Sorbic acid) i jego sól (Potassium sorbate),
• etyloheksyloglicerynę (Ethylhexylglycerin).

FAQ - najczęściej zadawane pytania

Czy „naturalny" zawsze znaczy „bezpieczny"?

Naturalny nie zawsze oznacza bezpieczny. Trzeba mieć świadomość, że także składniki pochodzenia naturalnego, na przykład olejki eteryczne, ale i niektóre rośliny, na przykład rumianek, mogą uczulać.

Czy drogie kosmetyki są lepsze?

Nie, drogie kosmetyki nie są z zasady lepsze. Cena nie zawsze oznacza wyższą jakość, a  skuteczność zależy od składu i potrzeb skóry, a nie tylko od ceny. Na wartość produktu kosmetycznego wpływają głównie jakość i stężenie składników aktywnych, badania kliniczne potwierdzające skuteczność, reputacja marki oraz innowacyjność formuły.

Jak reagować na podrażnienia?

Co zrobić, gdy po użyciu kosmetyku pojawi się reakcja alergiczna? W przypadku podrażnienia należy natychmiast przemyć skórę wodą, przerwać stosowanie kosmetyku i, jeśli reakcja się utrzymuje, skonsultować się z dermatologiem.
 

Praktyczne wskazówki przy wyborze kosmetyków dla dzieci

Na co zwracać uwagę przy zakupie kosmetyków dla dzieci? Przede wszystkim na ich formułę. W przypadku najmłodszych najlepsze są delikatne kosmetyki o dobrym, krótkim składzie. 

Czego unikać w kosmetykach dla najmłodszych? Przede wszystkim substancji, które mogą podrażniać delikatną skórę dziecka i wywoływać alergie (silne detergenty, alkohol, sztuczne barwniki i zapachy). 

• Wybieraj produkty bez parabenów, SLS, alkoholu i sztucznych zapachów.
• Unikaj produktów zawierających silne konserwanty, jak formaldehyd.

Lepszym wyborem są produkty z naturalnymi składnikami, które są delikatne dla skóry dziecka. Najlepiej wybierać opcje bezzapachowe i produkty przeznaczone dla noworodków, niemowląt czy małych dzieci — w zależności od wieku dziecka.

• Szukaj kosmetyków hipoalergicznych i testowanych dermatologicznie.
• Wybieraj formuły z naturalnymi składnikami, (np. z aloesem, rumiankiem, masłem shea).

Ważne, by kosmetyki dla dzieci były przebadane i przetestowane dermatologicznie oraz miały stosowne certyfikaty i atesty (np. Państwowego Zakładu Higieny, Instytutu Matki i Dziecka lub Centrum Zdrowia Dziecka). Dobrze jest szukać dermokosmetyków i kosmetyków z oznaczeniem „hipoalergiczne”. 

•  Sprawdzaj certyfikaty (także wegańskie, ekologiczne, organiczne, jeśli to dla ciebie ważne).
• Upewnij się, że kosmetyki są przeznaczone do wieku dziecka.

O czym jeszcze pamiętać? Sprawdzaj termin przydatności produktu. Wybieraj kosmetyki w bezpiecznych, szczelnych opakowaniach. Testuj kosmetyk na małej powierzchni skóry przed pełnym użyciem.
 

Jak czytać skład kosmetyków (INCI)? 

Składniki kosmetyków są wymienione na opakowaniu zgodnie z międzynarodową nomenklaturą INCI (International Nomenclature of Cosmetic Ingredients). Warto wiedzieć, że składniki są wymienione w kolejności od najwyższego do najniższego stężenia. Substancje aktywne i ekstrakty roślinne często są na końcu listy, ponieważ występują w mniejszych ilościach.

Jak znaleźć i rozpoznać składniki, które mogą być szkodliwe lub bezpieczne? Ponieważ trudno zapamiętać wszystkie nazwy substancji uważanych za bezpieczne i szkodliwe, w ich identyfikacji pomóc mogą różne aplikacje i bazy danych do analizy składników, które można znaleźć w internecie (np. tłumacz składników kosmetycznych). 

Kosmetyki dla dzieci — regulacje prawne

Do najważniejszych kategorii kosmetyków dla dzieci należą:

• produkty do mycia np. olejki do kąpieli, szampony, płyny, emulsje,
• produkty pielęgnacyjne  np. emulsje do ciała, oliwki, kremy,
• produkty ochronne np. kremy z filtrami UV, kremy na okolice podpieluszkowe.

Wszystkie kosmetyki dla dzieci — wprowadzane do obrotu w Unii Europejskiej — podlegają wymaganiom rozporządzenia 1223/2009/WE i szczegółowej ocenie bezpieczeństwa. Wskazują one, jakie składniki nie powinny się znaleźć w produktach kosmetycznych dla dzieci, a jakie mogą. Skład kosmetyku, zanim ten trafi na rynek, jest weryfikowany pod względem toksykologicznym przez toksykologa, farmaceutę lub chemika (tzw. safety assessment).

Przepisy dotyczące wytwarzania, obrotu i bezpieczeństwa stosowania kosmetyków reguluje w Polsce ustawa o kosmetykach z 30 marca 2001 r. (wraz z późniejszymi zmianami), opracowana na podstawie Dyrektywy Kosmetycznej 76/768/EWG, wspólnej dla wszystkich krajów Unii Europejskiej.