Wzmożone napięcie mięśniowe u niemowląt – jak rozpoznać, co robić, jak leczyć

Wzmożone napięcie mięśniowe to częsty problem, który diagnozuje się u niemowląt. Dużo się o nim mówi, ale właściwie co to takiego? Czy wiesz, kiedy można je wykryć, jakie są przyczyny, no i jak pomóc dziecku? Jak rozpoznać objawy, które tak łatwo można przypisać temperamentowi i niezwykłej sile fizycznej maluszka? Jak wzmożone napięcie mięśniowe leczyć, by nie narazić dziecka na poważne konsekwencje, jakie niesie ze sobą zaniedbanie problemu? Zobacz koniecznie!

Wzmożone napięcie mięśniowe, czyli hipertonia

Nieprawidłowości związane z napięciem mięśniowym obserwuje się u wielu dzieci. Niepokojące jest zarówno napięcie mięśniowe obniżone, jak i wzmożone.

Wzmożone napięcie mięśniowe u niemowląt, czyli hipertonia, związane jest z nieprawidłową pracą układu nerwowego i w konsekwencji ze zwiększeniem napięcia mięśniowego, które obserwuje się podczas ruchów dziecka.

Ponieważ od napięcia mięśni zależy rozwój ruchowy, to maluszki, u których dostrzega się nieprawidłowości w zakresie napięcia mięśniowego, mają kłopot z pokonywaniem kolejnych etapów rozwoju – od siadania po chodzenie.

Kiedy wykrywa się wzmożone napięcie mięśniowe

Napięcie mięśniowe to jeden z elementów, który jest oceniany zarówno tuż po narodzinach (skala Apgar), jak później, podczas rutynowych wizyt u pediatry w kolejnych tygodniach życia.

To dlatego zaburzenia w napięciu mięśniowym (tak hipertonię, jak i hipotonię) można wykryć bardzo szybko. Nieprawidłowe napięcie mięśniowe to pierwsza ważna informacja o stanie i funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego i mózgu noworodka.

Zdarza się, że noworodek po porodzie dostaje 10 punktów w skali Apgar, a nieprawidłowości w zakresie napięcia mięśniowego pojawiają się w późniejszym okresie. Jednocześnie trzeba mieć na uwadze, że mięśnie noworodka są zazwyczaj bardziej napięte niż u niemowlęcia, które skończyło miesiąc.

Przyczyny zaburzeń napięcia mięśniowego

Wzmożone napięcie mięśniowe u niemowląt zależy od wielu czynników - trudno jednoznacznie określić jedyną przyczynę. Najczęściej odpowiadają za nie genetycznie uwarunkowane cechy układu nerwowego, niemniej zaburzenia mogą być również spowodowane:

• przebiegiem ciąży,
• przebiegiem porodu, ściślej mówiąc cesarskim cięciem lub komplikacjami przy porodzie naturalnym,
• lekkim niedotlenieniem w czasie porodu,
• uszkodzeniami w obrębie układu nerwowego bądź deficytami w jego funkcjonowaniu,
• nieprawidłowościami w rozwoju gonad np.: w zespole Toureta czy zespole Klinefeltera,

Na problemy z napięciem mięśniowym szczególnie narażone są maluchy, które urodziły się przedwcześnie, z niską masą urodzeniową (poniżej 2,5 kg), u których długo utrzymywała się żółtaczka bądź przyszły na świat podczas ciężkiego porodu, w wyniku którego doszło do niedotlenienia mózgu.

Objawy wzmożonego napięcia mięśniowego

Wzmożone napięcie mięśniowe u małych dzieci łatwo można zauważyć. Kiedy można je podejrzewać? Jakie są jego objawy? Maluch, który ma wzmożone napięcie mięśniowe:

• jest niespokojny, płaczliwy, mało śpi i dużo płacze,
• ma kłopoty ze ssaniem piersi, często ulewa i trudno mu się uspokoić nawet podczas karmienia,
• pręży się i wygina tułów w kształt litery C,
• prostuje nóżki lub ma je stale skrzyżowane, podczas przewijania zaś trzyma je napięte,
• bardzo mocno zaciska piąstki albo wciąż ma zamkniętą jedną z nich,
• napina jedną stronę ciała bardziej niż drugą,
• nie leży swobodnie, a odchyla się w jedna stronę,
• położone na brzuszku odchyla, przewraca się na bok, nie wyciąga przed siebie rączek ani nie unosi główki,
• gdy leży na plecach bardzo odgina głowę w tył (ciało układa w literę C).
• nie rozwija się prawidłowo i harmonijnie, ma problem z samodzielnym siadaniem czy staniem.

Jeśli dwutygodniowe dziecko położone na brzuszku dźwiga główkę wysoko do góry, nie dajmy sobie wmówić, że jest już takie silne, bo jest to oznaka wzmożonego napięcia – mgr rehabilitacji Anna Boryczka, Terapeuta z Kliniki Rehabilitacji Pediatrycznej w CZD.

Leczenie niemowlaka ze wzmożonym napięciem mięśniowym

Wzmożone napięcie mięśniowe jest problemem odwracalnym, jeśli tylko zostanie potraktowane z należytą powagą.

Kiedy więc u maluszka zaobserwujesz niepokojące objawy, koniecznie pójdź do pediatry. Ten, jeśli będzie podzielał twoje obawy, zleci USG przezciemiączkowe, a także skieruje maluszka do neurologa i rehabilitanta, ponieważ podstawową i najważniejszą metodą postępowania w przypadku dzieci ze wzmożonym napięciem mięśniowym jest fizjoterapia, prowadzona najczęściej metodą Vojty i NDT-Bobath.

W trakcie terapii metodą Vojty terapeuta naciska określone punkty ciała małego pacjenta leżącego na brzuchu, na plecach lub na boku, pobudzając tym samym jego mózg do prawidłowej pracy. Najlepsze efekty można osiągnąć wtedy, gdy u pacjenta nie doszło do wytworzenia i utrwalenia tak zwanych zastępczych wzorców motorycznych. 

Stosując metodęNDT-Bobath terapeuta ćwiczy całe ciało dziecka, a nie porusza wybranymi kończynami, dzięki czemu dostarcza mu odpowiednich doznań czuciowych i ruchowych, a dziecko jest dynamicznie aktywizowane. Metoda polega na zastosowaniu odpowiednich technik postępowania, hamowaniu nieprawidłowych odruchów oraz wyzwalaniu ruchów w formie najbardziej zbliżonej do prawidłowych. 

Odpowiednie ćwiczenia sprawią, że przywrócone zostaje optymalne napięcie mięśniowe, czyli takie, które rozkłada się symetrycznie. Wsparciem terapii jest odpowiednia pielęgnacja i opieka, sprawowana przez rodziców i opiekunów dziecka, prowadzona według zaleceń fizjoterapeuty.

Konsekwencje zaniedbanego wzmożonego napięcia mięśniowego

Zbyt silne napięcie mięśni nie pozostaje obojętne dla rozwoju, dlatego tak ważne jest zdiagnozowanie problemu i rehabilitacja - im szybciej zostanie podjęta, tym większe są szanse na prawidłowy rozwój psychomotoryczny dziecka.

Nie wolno lekceważyć wzmożonego napięcia mięśniowego, ponieważ dziecko z nieprawidłowym napięciem mięśniowym, poruszając się tak, jak pozwalają mu mięśnie, koduje sobie złe wzorce tak postawy, jak i ruchu. Ale zaburzenie prawidłowego rozwoju fizycznego dziecka to nie wszystko. Mogą się także pojawić silne i bolesne przykurcze mięśniowe, a także kłopoty z koncentracją i deficyty uwagi.