Stulejka u dziecka – objawy i leczenie

Stulejka to dość częsta wada wrodzona, która polega na zwężeniu napletka. Problem dotyka nawet co trzeciego chłopca. O ile stulejka nie boli i nie stanowi dużego problemu, o tyle jej lekceważenie może mieć przykre konsekwencje. Jakie są objawy stulejki, jak przebiega jej leczenie? Kiedy i dlaczego interwencja lekarska jest niezbędna i ważna?

Co to jest stulejka u dziecka?

Stulejka (łac. phimosis) to zwężenie napletka uniemożliwiające jego odprowadzenie z żołędzi prącia. Wynika to z dysproporcji między szerokością mało elastycznego u chłopca napletka a średnicą żołędzi. W konsekwencji zwężenie napletka uniemożliwia zsunięcie go poza żołądź prącia lub sprawia, że zsuwanie go sprawia trudność i boli (napletek może wówczas pękać, a nawet krwawić). Stulejka u dziecka może być całkowita (wówczas ściągniecie napletka jest niemożliwe) lub częściowa.

Warto pamiętać, że nie każda stulejka jest stanem, który wymaga interwencji lekarskiej. W przypadku chłopców do 3. roku życia mówi się o stulejce fizjologicznej.

Stulejka fizjologiczna

Stulejka fizjologiczna to naturalny stan rzeczy. Wynika z małej elastyczności napletka oraz sklejenia jego wewnętrznej strony z żołędzią. Poza tym dzięki temu prącie dziecka jest chronione: osłonięte przez napletek w taki sposób, że nie można odsłonić główki penisa.

U niemowląt i małych chłopców przyklejony napletek jest zjawiskiem fizjologicznym i wynika z rozwoju prącia (w pierwszych latach życia żołądź jest ściśle sklejona z wewnętrzną blaszką napletka). Nieodprowadzalny napletek stwierdzany jest u około 96% noworodków.

W chwili urodzenia u większości chłopców istnieje fizjologiczna stulejka (wąski, długi napletek) lub niemożność odprowadzenia napletka wskutek naturalnego zlepu pomiędzy napletkiem a powierzchnią żołędzi. Dodatkowo w tym wieku napletek jest długi, a jego ujście zewnętrzne jest wąskie i mało elastyczne.

- Pod koniec 1. roku życia odprowadzalny napletek obserwuje się tylko u około 50% chłopców. Odsetek ten zwiększa się do 80-90% u 3-latków. Stan nieodprowadzalnego napletka u małego chłopca określa się mianem "fizjologicznej stulejki", choć lepiej używać terminu "fizjologicznie wąski napletek". - prof. dr hab. med. Maciej Bagłaj [1]

Oddzielanie się napletka trwa do około 4. roku życia, u niektórych chłopców nawet dłużej. Częstość występowania stulejki w starszych grupach wiekowych oceniana jest na około 8% u chłopców w wieku 6–7 lat i 1% w wieku 16–18 lat. Dlatego też brak możliwości nawet częściowego odprowadzenia napletka uważany jest obecnie przez urologów dziecięcych za stan fizjologiczny.

- W pierwszych 3–4 latach życia, w miarę wzrostu prącia, pod napletkiem gromadzą się złuszczone nabłonki (mastka), oddzielając go stopniowo od żołędzi. Pojawiające się wzwody prącia przyspieszają proces oddzielania, tak że staje się on całkowicie odprowadzalny. Ważną rolę odgrywa również anatomia napletka - długi napletek jest zazwyczaj dość wąski w odcinku dystalnym. [2]

Stulejka wtórna

Stulejka może się nasilać przy odciąganiu napletka na siłę. Pęknięcia i blizny, które wówczas powstają sprawiają, że skóra staje się jeszcze mniej elastyczna. Wówczas mamy do czynienia ze stulejką wtórną (inaczej nabyta), w której zwężenie napletka jest wynikiem ściągania napletka przy użyciu siły, a w rezultacie jego pękania i powstawania blizn oraz zrostów.

- Ponieważ przyklejony napletek u niemowląt i małych dzieci to stan fizjologiczny, u zdrowego małego chłopca (co najmniej do 3. roku życia) bez niepokojących objawów klinicznych nie należy podejmować żadnych manipulacji na napletku. Nadmierne i forsowne próby retrakcji fizjologicznie wąskiego napletka, niestety często podejmowane bez uzasadnienia, prowadzą do jego wielokrotnego pękania, a w następstwie do bliznowacenia. To właśnie ten niepotrzebny manewr może doprowadzić do wtórnej stulejki! - prof. dr hab. med. Maciej Bagłaj [2]

Objawy stulejki

Stulejka u starszych dzieci jest stanem chorobowym wynikającym z patologicznie wąskiego ujścia napletka. U dzieci ze stulejką obserwuje się jednoznaczne objawy kliniczne, takie jak:

• nawracające zakażenia układu moczowego,

• zapalenia napletka i żołędzi, nawracające stany zapalne,

• trudności w oddawaniu moczu z balonowatym rozdęciem napletka w trakcie próby mikcji,

• zatrzymanie moczu (to objaw skrajny).

Stulejka u dziecka – jak dbać o higienę intymną niemowlęcia?

Dbanie o higienę intymną małego chłopca nie jest trudne. O czym pamiętać? Podczas kąpieli nie wolno zsuwać napletka na siłę, a jedynie naciągnąć go bardzo delikatnie - tylko do pierwszego oporu. Jeśli zsunięcie napletka nie jest możliwe, nie należy go ruszać i myć tyle, ile można (choćby tylko prącie od zewnątrz).

Kiedy udać się ze stulejką do lekarza?

Jeśli proces odklejania napletka nie przebiega właściwie, czyli sytuacja nie zmienia się po ukończeniu przez chłopca 3. roku życia, mówimy o stulejce właściwej.Wymaga to konsultacji z lekarzem rodzinnym, który powinien pokierować leczeniem. Bo stulejkę właściwą się leczy (w przeciwieństwie do stulejki fizjologicznej).

Do lekarza należy się udać również wtedy, gdy dziecko skarży się na pieczenie prącia i świąd w okolicy genitaliów, ma trudności z oddawaniem moczu lub gdy strumień moczu jest wąski, gdy pojawia się ropny wyciek z cewki moczowej, napletek puchnie i robi się czerwony, gdy dochodzi do przewlekłych stanów zapalnych oraz gdy spod zwężonego napletka nie może się uwolnić mastka.

Dlaczego stulejkę trzeba leczyć?

Stulejkę trzeba leczyć, ponieważ zaniedbanie problemu może mieć przykre konsekwencje. Nieleczona często oznacza odczuwanie bólu przy oddawaniu moczu i stanowi przeszkodę w jego odpływie, a także zaleganie mastki i moczu pod napletkiem, co skutkuje stanami zapalnymi.

W późniejszym etapie pojawiają się coraz poważniejsze zakażenia układu moczowego, moczenie nocne, a także wstyd i kompleksy. W życiu dorosłym - zwiększone ryzyko wystąpienia raka prącia, pojawiania się chorób przenoszonych drogą płciową. Stulejka może mieć negatywny wpływ na życie seksualne.

Jak rozpoznać stulejkę u dziecka?

Ocena napletka badaniem przedmiotowym powinna zawierać przede wszystkim stopień możliwości jego odprowadzenia, a w przypadku braku możliwości – określenie jej przyczyny. Proponuje się różne skale oceny napletka, jednak z praktycznego punktu widzenia zasadny wydaje się podział na trzy kategorie:

• przyklejony napletek,

• stulejka pierwotna (fizjologiczna),

• stulejka wtórna (stulejka patologiczna).

To ułatwia właściwą ocenę napletka u chłopca i wybór odpowiedniego sposobu postępowania.

Bardziej szczegółowo problem ujmuje na przykład czterostopniowa skala oceny możliwości odprowadzenia napletka według Meul, wyszczególniająca:

• stopień I: napletek całkowicie odprowadzalny z widocznym przewężeniem poza rowkiem zażołędnym,

• stopień II: napletek częściowo odprowadzalny z możliwością częściowego uwidocznienia żołędzi,

• stopień III: napletek częściowo odprowadzalny z możliwością uwidocznienia tylko ujścia zewnętrznego cewki moczowej,

• stopień IV: nie można zsunąć napletka z żołędzi(napletek nieodprowadzalny).

Na czym polega leczenie stulejki u dzieci?

Leczenie stulejki zależy od jej rodzaju i powinno być prowadzone przez lekarza urologa lub chirurga dziecięcego.

Przy małym zwężeniu można próbować leczenia za pomocą maści sterydowych, które działają miejscowo. Ważne są też ćwiczenia polegające na odprowadzaniu napletka – to delikatne odciąganie napletka w kierunku rowka zażołędnego. Najlepiej robić to w czasie kąpieli, kiedy napletek jest mocniej ukrwiony i bardziej elastyczny. To tzw. metoda Beauge’a. Niestety nie zawsze przynosi to pożądane rezultaty.

Pamiętajmy, że nie wolno na siłę ściągać napletka!

Stulejkę leczy się też operacyjnie. Możliwe są dwie metody leczenia chirurgicznego, mające na celu odsłonięcie żołędzi. To plastyka napletka lub obrzezanie.

- Leczenie operacyjne polega na zabiegu plastycznym z zachowaniem napletka lub na całkowitym jego usunięciu (obrzezanie), a wybór metody zależy od przyczyny i nasilenia objawów stulejki. Plastyka napletka polega na wycięciu zbliznowaciałego obwodu tak, aby jego część pozostała i pokryła częściowo lub całkowicie żołądź. Z kolei obrzezanie polega na okrężnym wycięciu napletka wokół rowka zażołędnego.

Schemat leczenia stulejki pierwotnej, fizjologicznej, wygląda następująco:

• przy utrzymującej się stulejce miejscowo stosuje się maść sterydowa (betametazon) 1–2 razy dziennie przez miesiąc,

• w razie braku efektu zaleca się powtórzenie kuracji miejscowej i odklejenie napletka w znieczuleniu miejscowym 5% EMLA krem,

• w wybranych przypadkach następuje kwalifikacja do leczenia operacyjnego (plastyka napletka).

Stulejka wtórna, patologiczna - w każdym przypadku kwalifikuje do leczenia operacyjnego (plastyka napletka lub obrzezanie). W przypadku stulejki pozapalnej rekomenduje się usunięcia napletka (obrzezanie).