Jak zdyscyplinować dziecko, które jest agresywne na placu zabaw

Maluch biega z innymi dzieciakami na placu zabaw. Nagle sytuacja wymyka się spod kontroli, dziecko traci panowanie nad sobą. Coś je poirytowało, więc bije, wrzeszczy, kopie. Powodów takiego zachowania może być mnóstwo, ale jedno jest pewne - nie możesz go ignorować. Jak zdyscyplinować dziecko, które jest agresywne na placu zabaw?

Czym jest agresja?

Agresja  to nic innego jak demonstracja niezadowolenia poprzez atak na inną osobę – zarówno fizycznie, jak i werbalnie. Wyprowadzone z równowagi dziecko idzie na żywioł - bije, kopie, ciągnie za włosy, popycha, przezywa, krzyczy czy przeklina (wachlarz możliwości jest – niestety – imponujący).

Dlaczego dziecko jest agresywne?

Agresja to nie tylko sposób wyrażenia emocji, które są niewygodne (gniew, frustracja, niezadowolenie, poczucie krzywdy), ale także próba osiągnięcia celu („Chcę to!” Czy „Nie chcę tego!”).

Nie każde małe dziecko ma w zwyczaju zachowywać się agresywnie na co dzień, ale każdemu może się to zdarzyć. Dzieje się tak wówczas, gdy maluch nie umie sobie poradzić z targającymi nim emocjami, nie umie ich okiełznać i wyrazić, wymykają się one spod kontroli. To wcale nie takie trudne – dzieci od niedawna kroczą  ścieżką socjalizacji. Dopiero uczą się pewnych zachowań, nie umieją się jeszcze samokontrolować, próbują funkcjonować w grupie oraz przyswajają normy; jeszcze nie do końca wiedzą, co jest dopuszczalne, akceptowalne czy dobre, a co nie.

Uświadomienie sobie, że maluchy nie wiedzą od razu, że uderzenie kogoś jest złe, może być dla ciebie odkrywcze. Spojrzysz na świat oczami dziecka, z innej perspektywy. To, co nam się wydaje oczywiste, dla niego wcale być nie musi. Na to przyjdzie jeszcze czas.

W późniejszym wieku agresja może być skutkiem zaniedbań wychowawczych, złego wzorca w rodzinie, grupie rówieśniczej (podwórko) czy placówce wychowawczej (żłobek, przedszkole czy szkoła). Być może rodzice sami zachowują się agresywnie (także słownie), nie są konsekwentni, nie przestrzegają zachowywania granic, nieumiejętnie stosują system nagród i kar. Jeśli zachowania agresywne u dzieci są utrwalone i zdarzają się permanentnie, na pewno należy się temu wnikliwie przyjrzeć.

Jak zdyscyplinować dziecko, które jest agresywne na placu zabaw?

Kiedy twoje dziecko jest agresywne w stosunku do innych dzieci – niezależnie od tego, czy dzieje się to na placu zabaw, w domu czy gdziekolwiek indziej, nie możesz nie zareagować. Najgorsze, co możesz zrobić, to wyjść z założenia, że życie to dźungla, taka sytuacja to lekcja. Że dzieci same muszą sobie radzić i uczyć się, jak przetrwać. To poważny błąd.

Nie można zostawiać dziecka samemu sobie (przeceniać jego możliwości), nie można bagatelizować tak ważnych kwestii i dawać przyzwolenia na zachowania agresywne.

Co zatem robić, kiedy twoje dziecko przyjęło rolę agresora?

Stanowczo i spokojnie, ale zdecydowanie zareaguj. Natychmiast. Dziecko musi wiedzieć, że nie akceptujesz takiego zachowania.

Wyjaśnienia odłóż na później, tłumaczenie ogranicz do minimum – powiedz tylko tyle, by dziecko otrzymało komunikat, że to, co robi, jest złe. Wystarczy krótkie: „Tak nie wolno!” czy „Nie wolno bić!”. Czasem to wystarczy, atak agresji był nieprzemyślanym epizodem. Dziecko powinno przeprosić osobę, której zrobiło krzywdę.

Jeśli dziecko nie reaguje (nie chce przeprosić albo dalej jest agresywne), weź je na bok. Odsuń je od zabawy. To nie ma być nawet kara, a bardziej próba uspokojenia dziecka i zracjonalizowania jego zachowania, pokazania konsekwencji (odizolowanie od dzieci). Czasem bez wytonowania powrót do zabawy, do grupy, jest po prostu niemożliwy. Kiedy dziecko ochłonie, być może uda ci się ustalić, co się dzieje, dlaczego tak się zachowuje (może sytuacja wcale nie jest czarno-biała, jak się wydaje). Powinno przeprosić koleżankę/kolegę za napaść.

Jeśli mimo tych prób dziecko wciąż jest agresywne, nie może się uspokoić i konsekwentnie idzie w agresję i atak, nie pozostaje ci nic innego, jak zakończyć zabawę i zabrać dziecko do domu.
Jeśli sytuacja się powtarza, możesz sięgnąć po karę bądź jej wizję - np. odebranie jakiegoś przywileju.

Co robić, aby uniknąć agresywnych zachowań w przyszłości?

Dawaj dobry przykład. Staraj się tonować zachowania i kontroluj swoje reakcje. Dzieci patrzą na nas i uczą się tego, co jest dozwolone, a co nie. Nie odpowiadaj agresją na agresję. Modeluj sytuacje, bądź wzorcem.

Rozmawiaj i tłumacz. Pamiętaj, by poziom rozmowy dostosować do możliwości intelektualnych dziecka. Tłumacz, że wszyscy przeżywamy emocje, takie jak złość, gniew czy niezadowolenie, ale musimy nauczyć się je okazywać w cywilizowany, nie krzywdzący nikogo sposób. Że bicie boli nie mniej niż przykre słowo. Że są inne sposoby na osiąganie celu czy wyrażenia niezadowolenia. Mów, że mamy prawdo do odczuwania emocji i do ich okazywania. Że dziecko może - jeśli musi - tupać czy się rozpłakać, ale nie może kopać kogoś czy na niego wrzeszczeć. Krótko mówiąc uświadamiaj, że ma prawo do wyrażenia emocji, ale nie ma prawa do agresji – słownej czy czynnej.

Kontroluj jakie bajki czy filmy ogląda (a także w późniejszym wieku w co dziecko gra (telefon, tablet, komputer).

Pokazuj dziecku, w jaki sposób może wyładować swoje negatywne emocje i powstrzymać furię. Od rysowania, przez rzucanie zgniecionymi kartkami, po szalony taniec.

Dbaj o higienę snu (stałe pory), racjonalną dietę. Pamiętaj, ze ważny jest ruch - także na świeżym powietrzu.

Wspólnie spędzajcie czas, bądźcie blisko. Słuchajcie muzyku, rozmawiajcie o codziennych sprawach. Czytajcie bajki, także terapeutyczne.

Ustalcie zasady, przestrzegajcie granic. Ważna jest konsekwencja, cierpliwość. Pamiętaj, że nauka to proces, a czym skorupka za młodu nasiąknie… Ucz dziecko, jak może się bawić z innymi i by się dzielić zabawkami.

Wzmacniaj pozytywne wzorce i zachowania – dostrzegaj każdą poprawę, nagradzaj, chwal.