Stosowanie leków u dzieci

Reakcje dzieci na leki różnią się w istotny sposób od reakcji dorosłych. Wśród czynników charakterystycznych dla wieku rozwojowego należy tu wymienić:

• mniej sprawną filtrację w nerkach, a więc wolniejsze wydalanie leków z organizmu dziecka
• niedojrzałość układów enzymatycznych, co spowalnia lub wręcz zaburza przemianę aktywnej formy leku w postaci mniej toksyczne
• większe uwodnienie organizmu dziecka, co wpływa na różnicę w dystrybucji leków (rozmieszczenie leków w różnych tkankach)
• słabo wykształcona u dziecka bariera ochronna (krew-mózg, skóra)

W rezultacie u dzieci, a zwłaszcza u niemowląt i noworodków, łatwiej niż u dorosłych doprowadzić można do przedawkowania leku i wystąpienia objawów toksycznych. Przy ustalaniu dawki leku dla dziecka należy wziąć pod uwagę:

• wiek dziecka
• masę ciała
• powierzchnię ciała

Uwzględniając te parametry, lekarz pediatra określa dawkę jednorazową i dobową stosowanego leku, najczęściej posługując się odpowiednim schematem. Schemat dawkowania, czyli częstość podawania poszczególnych, określonych dawek uzależniony jest od wieku dziecka. Zachowanie określonych przez lekarza odstępów pomiędzy kolejnymi dawkami jest szczególnie ważne u małych dzieci. W tym okresie bowiem większość leków jest przez dziecko wolniej metabolizowana, a więc dłużej utrzymuje swój wysoki poziom w organizmie i jest wolniej wydalana niż u dzieci starszych i dorosłych.

Najdogodniejszą drogą podania leków dzieciom jest droga doustna. Dawki leków w postaci płynnej należy podawać w mililitrach i odmierzać dokładnie strzykawką. Niedobrym sposobem jest dodanie leku do butelki z mlekiem lub kaszką, ponieważ po pierwsze, może dojść do niekorzystnej interakcji leku z pokarmem a po drugie, w takiej sytuacji nie mamy ścisłej kontroli nad podaną dawką, która może być niewystarczająca, jeżeli dziecko nie wypije całej zawartości butelki.

Niezwykle ostrożnie powinniśmy stosować u dzieci (szczególnie u noworodków i niemowląt) preparaty miejscowe na skórę. Przez skórę małych dzieci leki w o wiele wi ększym stopniu wchłaniają się do krwioobiegu niż w wieku późniejszym. Może to spowodować niezamierzone działania ogólne.

Szczególną uwagę musimy zwrócić na różnice w stosowaniu leków często używanych w wieku późniejszym, takich jak:

• aspiryna (kwas acetylosalicylowy we wszystkich preparatach),
• sulfonamidy (Biseptol, Bactrim),
• niektóre antybiotyki.

Preparatów aspirynowych nie powinniśmy stosować bezwzględnie do 6 roku życia, ze względu na możliwość wystąpienia istotnych powikłań, a do 12 roku życia stosować je z dużym umiarem i ostrożnością. Powinniśmy zaniechać ich podawania po zaobserwowaniu niekorzystnych objawów takich jak: ból brzucha w ok. godzinę po podaniu lub/i zaistniałe krwawienia z nosa.

Sulfonamidów nie powinno się podawać wcześniakom i noworodkom oraz niemowlętom do 3 miesiąca życia, a antybiotyków z grupy tetracyklin, (Tetracyklina, Doxycyklina), nie należy podawać dzieciom poniżej 12 roku życia, ze względu na możliwość tworzenia kompleksów z wapniem powodujących brunatne, trwałe zabarwienie zębów.

Wszystkie sulfonamidy i antybiotyki dostępne są na receptę i w żadnym przypadku nie powinniśmy ich stosować dzieciom samodzielnie bez zalecenia lekarza, nawet jeżeli z poprzedniej choroby dziecka została nam resztka w butelce, a objawy obecnej choroby do złudzenia przypominają poprzednią.

Inne, dostępne bez recepty leki i parafarmaceutyki powinniśmy stosować zgodnie z zaleceniami producenta umieszczonymi na ulotce do każdego leku. W miarę możliwości powinniśmy stosować dla dzieci formy leków przeznaczone specjalnie dla dzieci (tzw. formy pediatryczne). Charakteryzują się one nie tylko precyzyjnie dobraną do wieku dziecka dawką, ale również (co jest także bardzo ważne) odpowiednimi dodatkami smakowymi. Czasami pozbawiane są również niektórych składników pomocniczych, występujących w lekach dla dorosłych a źle tolerowanych przez małe dzieci (np.: sacharozy mogącej zaszkodzić niemowlętom).

Trzeba też pamiętać, aby zawsze zapoznać się z ulotką dołączaną do leku, szczególnie gdy jest to lek silnie działający zapisany przez lekarza na receptę. Lek ma za zadanie pomóc w chorobie, ale musimy mieć świadomość, iż nie ma leku idealnie bezpiecznego. Każdy ma swoje działania niepożądane mogące się objawiać czasami gwałtownie. Należy być zatem zaznajomionym z tymi działaniami abyśmy w przypadku ich zaistnienia mogli szybko i skutecznie zadziałać.

Zobacz też przykładowe zestawienie leków dostępnych bez recepty i najczęściej polecanych przez farmaceutów jako bezpieczne leki dla dzieci w najczęstszych zachorowaniach !

Leków w formach niepediatrycznych, a więc nie skomponowanych specjalnie dla dzieci, a dostępnych bez recepty nie powinniśmy podawać dzieciom, szczególnie małym (do 6 r.ż.) bez konsultacji z pediatrą. Pamiętajmy również, że niemowlęta w pierwszym roku życia powinien bezwzględnie zdiagnozować lekarz i to on powinien zastosować odpowiednie leczenie. Jeżeli zaś zdecydowaliśmy się na wstępne samoleczenie starajmy się zawsze poinformować farmaceutę w aptece, iż lekiem o który prosimy mamy zamiar leczyć dziecko. Powinien on kompetentnie potwierdzić lub skorygować nasze zamiary leczenia kierując się zasadą "primum non nocere", czyli "po pierwsze nie szkodzić".

Wasz Aptekarz
Jarek Kostelecki