Rytuały - niezbędne w życiu dziecka i... rodzica

Niektóre powstają same, tworzą się w sposób naturalny, a my się nad tym nawet nie zastanawiamy. Mówimy sobie rano „dzień dobry”, dziękujemy gdy ktoś nam coś poda, przed obiadem myjemy ręce, a przed snem zęby. Inne pielęgnujemy starannie: wysyłamy kartki, pieczemy tort, kupujemy kwiaty, ubieramy się odświętnie. Wbrew pozorom, jest ich w naszym życiu bardzo wiele.

Rytuały są niezwykle ważne od pierwszych dni naszej pociechy, ale gdy dziecko kończy rok nie można ich przecenić. Dlaczego rytuały są tak ważne?

-    Dają pewność. Dziecko rozwija się tak szybko i tak błyskawicznie nabywa nowe umiejętności, że zaskakuje tym nawet samo siebie. W miarę, jak coraz sprawniej się porusza, napotyka wiele niebezpieczeństw. Coraz więcej dostrzega, ale wciąż brak mu doświadczenia, aby to wszystko ogarnąć i zrozumieć. Rytuały dają poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji.

-    Odprężają. Uporządkowany plan dnia i drobnostki poprzedzające nadchodzące wydarzenia są dla dziecka drogowskazem, dzięki któremu wie, co za chwilę nastąpi – nie musi wtedy „walczyć” lecz może się poddać kojącej świadomości: po tej czynności musi nastąpić kolejna – kiedy to się dzieje, dziecko uspokaja się i wycisza – jest to szczególnie ważne przed snem.

-    Uczą. Początkowo podstawowej wiedzy o świecie: w dzień jesteśmy aktywni, a w nocy śpimy. Dziecko obserwuje też rodziców, którzy dzień po dniu, w określonych sytuacjach mówią „dzień dobry, proszę, dziękuję” i same zaczynają ich naśladować, dzięki czemu przyswajają sobie takie same nawyki. Tyczy się to także zachowania przy stole czy sprzątania.

-    Wyznaczają granice. Nasz „nowy człowiek” nieustannie sprawdza, co mu wolno, jak daleko może się posunąć i kiedy rodzice zareagują. Rytuał wyraźnie takie granice określa i wcześniej pokazuje dziecku, jakie są oczekiwania rodziców względem niego.

-    Dają czas na pobycie ze sobą. Zmuszają rodzica do zwolnienia, a to ułatwia budowanie więzi. Udział rodziców w rytuale np. kąpania i usypiania, czy codziennego czytania jest dla dziecka sygnałem „jesteś dla mnie kimś ważnym”.

-    Podtrzymują tradycję. Obchodzenie urodzin, świąt składa się z rytualnych, corocznych powtórzeń, które budują atmosferę i sprawiają, że są to dni wyjątkowe i różnią się od innych.

Każdy rytuał ma znaczenie. Nawet jeśli nam się wydaje, że to tylko błahostki, to dla dziecka są one istotne: kąpiel, masaż, czytanie, przytulanie, chwila rozmowy o przeżyciach dnia, sygnalizują dziecku, że pora na sen i ułatwiają odprężenie. Pakowanie torby i ubieranie bucików przed wyjściem na spacer ułatwiają cierpliwe czekanie na tę przyjemność. Rytuały na specjalne okazje „zakotwiczają” dziecko w rodzinie i społeczeństwie pozwalając stać się ich częścią.

Niektóre rytuały wymagają akcesoriów – czasem dziecko jest do nich tak przywiązane, że bywa to męczące dla rodziców (tylko ten misiu, codziennie ta sama książeczka, najpierw całusek od taty, a potem od mamy – nigdy odwrotnie), jednak nie można ich dziecku odmawiać, gdyż w pierwszych latach życia mają one ogromne znaczenie. Z czasem dziecko stanie się pod tym względem bardziej elastyczne, wówczas przyjdzie czas na zmiany. Stanie się tak wtedy, gdy zmienią się potrzeby dziecka .

Kolejność – wszystkie elementy rytuału są ważne, a wszelkie zmiany powinny być wprowadzane stopniowo. Czasem nie zdajemy sobie sprawy, że pominięcie jednego elementu, bo akurat się spieszymy, zburzy porządek i wyprowadzi dziecko z równowagi, np. dzieci przywiązane do swojej maskotki, będą miały trudności z zaśnięciem, gdy jej zabraknie.

Rytuały są też ważne dla rodziców. I nie chodzi tu tylko o to, że ułatwiają życie. Często wymagają też zastanowienia się nad tym, co chcemy naszym dzieciom przekazać: jakie zachowania, jakie wartości. Zmuszają do zatrzymania się na chwilę i przyjrzenia własnemu rodzicielstwu.

Joanna Górnisiewicz