Tiki u dzieci

Twoje dziecko rozwija się prawidłowo i w sposób nie budzący obaw, aż tu któregoś dnia dociera do Ciebie, że chociaż minęło mu przeziębienie, ono nadal chrząka albo pociąga nosem. Co chwilę wzrusza ramionami lub dziwnie krzywi twarz. Wącha ręce lub odwraca głowę. W końcu dociera do Ciebie, że to tik.

Tik – co to takiego?

Najprościej mówiąc, to powtarzające się, mimowolne, ruchy jakiejś części ciała. Czasami towarzyszą im jakieś dźwięki, jak chrząkanie, pociąganie nosem, odkaszlnięcie czy nawet wypowiadane słowa. Jest to zaburzenia neuropsychiczne, ale mimo takiego podłoża, traktuje się je jak zaburzenia funkcjonowania społecznego. Tiki najczęściej się objawiają w wieku dziecięcym lub nieco później, w okresie dojrzewania.

Trzykrotnie częściej ich ofiarą padają chłopcy niż dziewczynki. Chory nie zdaje sobie z nich sprawy, a gdy mu się przypomina, może próbować się powstrzymać, co skutkuje głębokim niepokojem. Tiki pojawiają się nieoczekiwanie lub są poprzedzone nieprzyjemnym uczuciem dyskomfortu, który dzieci opisują, jako potrzebę wykonania tiku. Powoduje to wzrost napięcia, które tylko tik może rozładować.

Tiki dzieli się na:

• ruchowe – są to spontaniczne, krótkotrwałe, bezcelowe i niekontrolowane ruchy (mruganie, silne zaciskanie powiek, drganie ust, oblizywanie się, spluwanie, ruchy ramion, rąk),
• wokalne – to nagłe i stereotypowe, mimowolne wydawanie dźwięków (mlaskanie, chrząkanie, pociąganie nosem, wydmuchiwanie powietrza przez nos, odkaszlnięcie, wypowiadanie słów, także tych uważanych za obsceniczne - koprolalia),
• czuciowe – to powtarzające się uczucie drętwienia, mrowienia pojawiające się na skórze.

Jeśli tiki występują wielokrotnie w ciągu dnia, przez okres co najmniej 4 tygodni, ale nie dłużej niż rok, to klasyfikuje się je jako tiki przemijające, natomiast te, które towarzyszą dziecku powyżej 12 miesięcy, to tiki przewlekłe. Tiki zwykle zaczynają się od jednego, często ruchowego, ale z czasem mogą przejść w zespół  tików lub nerwicę natręctw. Nieczęsto, bo statystycznie dotyczy to 4,3 osób na 10 tysięcy, pojawiają się liczne, nasilone tiki, które towarzyszą zespołowi Tourette'a. Jest to choroba najprawdopodobniej dziedziczna i nieuleczalna. Oprócz tików o różnym stopniu nasilenia, przeważnie dość miarkowanym, często też u osób z zespołem Tourette'a pojawiają się problemy z koncentracją i pomimo, że choroba nie ma wpływu na inteligencję, to ogromnie utrudnia naukę i funkcjonowanie w społeczeństwie, a nawet uniemożliwia pracę wśród innych ludzi.

Warto pamiętać, że tiki przemijające, przewlekłe, czy zespół Touretta, to zupełnie różne jednostki chorobowe, choć istnieje tendencja do traktowania wszystkich tych zaburzeń jako jednego zaburzenia.

Diagnoza i leczenie

Zanim wybierzecie się do lekarza, warto przez pewien czas obserwować dziecko i notować, aby móc diagnoście przedstawić informacje na temat charakteru tików, ich częstotliwości, początków i tego, co je nasila i co łagodzi. Lekarz zwykle zleca kontrolę neurologiczną i badanie mózgu, aby wykluczyć inne choroby mogące się tak objawiać.

Sposób leczenia zależy od wielu czynników, przede wszystkim zaś od nasilenia i stopnia, w jakim przypadłość utrudnia funkcjonowanie. Łagodne tiki u dzieci najczęściej ustępują samoistnie. Czasami zaleca się udział w terapii behawioralnej. U jej podstaw leży założenie, że tiki występują z powodu trudności w życiu codziennym, więc poradzenie sobie z nimi spowoduje ustąpienie tików.

Terapia może pomóc w zastąpieniu tiku inną – bardziej akceptowalną formą zachowania. Trening relaksacyjny pomaga zmniejszyć tiki na pewien czas, podobnie jak trenowanie wyczuwania momentu, gdy tik się zaczyna zbliżać i odsuwania tego w czasie, napinania mięśni dotkniętych tikiem, czy zastępowanie ich inną czynnością.

Bywa, na szczęście bardzo rzadko, że konieczne jest leczenie farmakologiczne, nie ma jednak jednego, skutecznego lekarstwa i lekarz musi dobrać takie, które będzie dopasowane do pacjenta. Niektórzy wskazują na ogromne korzyści, jakie niesie zmiana diety i wykluczenie takich produktów jak kofeina, czekolada, niektóre produkty mleczne, konserwanty i sztuczne barwniki, słodycze, napoje gazowane, słodziki, pszenica, nie jest to poparte badaniami naukowymi, podobnie jak metoda EEG Biofeedback.

Postępowanie z dzieckiem cierpiącym na tiki

Zaburzenia tikowe cechuje duża zmienność: tiki mogą się pojawiać w określonej kolejności lub chaotycznie, mogą być okresy remisji, a z wiekiem utrwalają się lub całkowicie zanikają.
Zacząć trzeba od zdobycia informacji – uświadomienie sobie, że jest to choroba, u której podłoża leżą zaburzenia pracy układu nerwowego, a nie błędy wychowawcze. Zmienienie nastawienia i nie karanie dziecka za to, co jest niezależne od niego. Czasami potrzebne jest poszukanie grupy wsparcia. Trzeba koniecznie poinformować o tym nauczycieli i inne osoby, które sprawują pieczę nad dzieckiem.

Joanna Górnisiewicz