Z niemowlakiem do logopedy

Niejednokrotnie rodzice pytają, czy z noworodkiem można przyjść do logopedy. Jak najbardziej.

Logopeda nie jest specjalistą zajmującym się wyłącznie wadami wymowy czy opóźnieniem rozwoju mowy, gdy terapii poddawane jest dziecko w wieku przedszkolnym lub młodszym szkolnym.

Z niemowlakiem do logopedy?

Do logopedy można zgłosić się zawsze - tu nie ma ograniczeń wiekowych. Może przyjść rodzic z małym dzieckiem, może przyjść młody człowiek i dorosła osoba. Logopeda udziela porad i pomocy dzieciom niemówiącym, z mutyzmem, dzieciom z porażeniem mózgowym, autyzmem, zespołem Downa, maluchom, młodzieży i dorosłym z niedosłuchem, osobom po udarach mózgu, po wypadkach komunikacyjnych oraz z innymi uszkodzeniami, a także dzieciom z ze zwykłymi zaburzeniami mowy.

Rozwój mowy dziecka

Rozwój mowy dziecka trwa od poczęcia i – jak podkreślają specjaliści - zależy od wielu czynników: słuchu, funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego, budowy narządów mowy oraz środowiska, w którym dziecko się wychowuje. Nasz maluch przechodzi te same fazy rozwoju co jego rówieśnicy i w tej samej kolejności, zróżnicowane jest jednak tempo rozwoju, a każda nabyta sprawność zależy od dojrzałości i gotowości jego układu nerwowego.

Wcześniaki, noworodki z ciąż zagrożonych czy powikłanych porodów często są obciążone nabytymi w okresie płodowym lub okołoporodowym oraz rozwojowymi uszkodzeniami układu nerwowego. Dzieci te wymagają specjalistycznej opieki, leczenia i rehabilitacji już od urodzenia i nie powinno to być działanie jednorazowe, bowiem wcześnie podjęta interwencja może wyeliminować lub złagodzić skutki niepełnosprawności w obrębie aparatu artykulacyjnego oraz w zakresie rozwoju komunikacji.

Istotne jest wczesne zaobserwowanie nieprawidłowości, konsultacja logopedyczna oraz wprowadzenie ćwiczeń w celu zapobiegania opóźnieniom rozwoju mowy lub ich wyrównania. Logopeda, badając przygotowanie i zdolności noworodka do przyjmowania pokarmu, może z dużym prawdopodobieństwem ocenić możliwości dziecka do rozwoju mówienia.

Zaprezentuje mamie maluszka, jak można oddziaływać na mięśnie zaangażowane w proces mowy (oddechowe, kontrolujące ustawienie głowy, twarzy i jamy ustnej, klatki piersiowej), regulując ich nieprawidłowe napięcie

Kiedy rodzic powinien skonsultować się z logopedą?

Rodzic powinien skonsultować się z logopedą, gdy:

• urodziło się z zagrożonej ciąży,
• w wyniku wczesnego porodu, przez co jest słabsze, o wrażliwszym układzie nerwowym,
• ma zdiagnozowane wady anatomiczne (rozszczep podniebienia, zespół Pierre'a Robina),
• urodziło się z takimi wadami genetycznymi, jak zespół Downa, Aperta,
• z mózgowym porażeniem dziecięcym.

Co powinno niepokoić rodziców maleństwa?

Rodziców powinny zaniepokoić objawy, które są zapowiedzią wad wymowy:

• mocny i zbyt długo utrzymujący się odruch kąsania,
• nieumiejętność żucia i połykania,
• nieprawidłowe oddychanie i połykanie,
• nadmierny lub osłabiony odruch gryzienia,
• nieustanne otwarcie ust i wysuwanie języka, niezdolność warg do całkowitego zamknięcia się,
• ograniczenia ruchu języka, brak lub słaba koordynacja ruchowa języka i warg,
• zbyt duża wrażliwość tylnej części języka i tylnej ściany gardła (maluch łatwo dławi się i występuje u niego nadmierny odruch wymiotny)  lub też całkowity brak odruchu wymiotnego,
• nadmierne ślinienie się,
• skrócone wędzidełko podjęzykowe. Niedorozwój wędzidełka języka może być różnego stopnia. Po konsultacji z chirurgiem lub laryngologiem, ocenie budowy i ruchomości języka, logopeda może skierować dziecko na zabieg zwany frenulectomią. Zabieg przynosi szybkie efekty, ale po jego wykonaniu należy intensywnie ćwiczyć, by zapobiec zgrubieniu rany. Czasami podcięcie nie jest konieczne, wystarczą systematycznie wykonywane, zalecone przez logopedę ćwiczenia usprawniające język.
• kłopoty ze ssaniem. Mała aktywność dziecka wskazuje na konieczność usprawniania języka, warg, policzków, a trudności w połykaniu i krztuszenie można wyeliminować poprzez zewnętrzny masaż okolic przełyku, wykonywany przed karmieniem dziecka. Owa stymulacja dotykowa, masaż twarzy czy masaż wewnątrz jamy ustnej dobierane są indywidualnie, po dokładnej obserwacji jak niemowlę reaguje na tego rodzaju działania. Bardzo ważne jest też ułożenie języka – zwróćmy uwagę, czy nie jest za bardzo wyrzucony na zewnątrz lub czy nie jest napięty. Zdarza się jednak, że  pomimo starań karmienie piersią jest niemożliwe. Warto wówczas zadbać o odpowiedni smoczek, dobierając go indywidualnie tak, aby podczas ssania mięśnie zaangażowane w ten proces były jak najbardziej aktywne.

Jeśli nie udało się zapobiec problemom, nie wahajmy się i skontaktujmy z logopedą później, kiedy pociecha skończy rok, dwa latka.

Wiek przedszkolny

Maluch rośnie, rozwija się – wchodzi w wiek przedszkolny. Właśnie u przedszkolaka rodzice najczęściej zauważają nieprawidłowości związane z mową. Na tym etapie właściwa diagnoza problemów logopedycznych oraz opracowanie programu indywidualnej terapii wciąż pozwoli skutecznie pracować nad likwidacją zakłóceń procesu porozumiewania się oraz wadami wymowy.

W tym wieku nadal można wypracować odpowiedni poziom sprawności językowej. Niezmiernie ważne jest jednak, by w dobie gwałtownego rozwoju techniki, Internetu, wszelkich mediów, mimo ciągłego pośpiechu, zapracowani rodzice i opiekunowie znaleźli czas na rozmowę, na czytanie bajek, na aktywność w mówieniu. Zaangażowali się w pracę z dzieckiem w domu.

Wiek szkolny

Wiek szkolny – za późno na wizytę u logopedy i terapię mowy? Oczywiście, że nie. Rodzice młodszych i starszych uczniów również nie powinni unikać konsultacji ze specjalistą, pamiętając, że dzieci z zaburzeniami mowy bardzo często borykają się z trudnościami w nauce szkolnej, mają problemy z czytaniem i pisaniem, nierzadko z dysleksją.

Nad mową wciąż możemy pracować, usuwając zaburzenia, problemy w uczeniu się, a także psychologiczne i pedagogiczne konsekwencje zaburzeń mowy. Pamiętajmy - do logopedy można zgłosić się w każdym wieku - tu nie ma ograniczeń wiekowych. Może przyjść rodzic z małym dzieckiem, może przyjść młody człowiek i dorosła osoba.

Anna Czajkowska
www.logopedzi.pl