Co na zaparcia, czyli problemy z wypróżnianiem u dzieci

Zaparcia u dzieci, nazywane także zatwardzeniami, cechują się wypróżnianiem w dużych odstępach czasu lub utrudnionym i wymagającym wysiłku oddawaniem stolca. Problem jest dość powszechny. Dotyczy tak niemowląt, jak i starszych dzieci. Zaparcia występują także u dorosłych. Jak sobie z nim radzić? Co pomoże na zaparcia, czyli kłopoty z wypróżnianiem?

Zatwardzenie u dziecka, inaczej zaparcie, jest definiowane jako utrudnione, wymagające wysiłku, często bolesne oddawanie stolca o twardej, zbitej konsystencji - średnio raz na trzy dni lub rzadziej.

Częstość oddawania stolca zmniejsza się wraz z wiekiem dziecka, noworodki i niemowlęta mogą oddawać stolec codziennie a starsze dzieci nawet co 2 – 3 dni i również jest to norma.

Jakie są objawy zatwardzenia? Zaparciu towarzyszy uczucie niepełnego wypróżnienia, uczucie parcia i bóle brzucha, a przewlekłemu także popuszczanie rzadkiego stolca i brudzenie bielizny przez dziecko przez zalegające masy kałowe w bańce odbytnicy. Typowe jest także wstrzymywanie stolca. Dlaczego?

Dziecko cierpiące na zaparcia obawia się pójścia do toalety. Ponieważ wypróżnienie sprawia mu ból, wstrzymuje mechanizm wypróżnienia, aby zapobiec bólowi. Pojawia się błędne koło - cykl, który sprawia, że zaparcia trwają nadal i nasilają się.

Jeśli stolec jest miękki lub o modelinowej konsystencji, to nie jest to zaparcie nawet, jeśli kupka pojawia się rzadko.

Jakie są przyczyny zaparć u dzieci?

Rozróżnia się zaparcia czynnościowe (w tym nawykowe) i zaparcia organiczne, wynikające z innych, ogólnoustrojowych chorób, takich jak choćby alergia pokarmowa, choroby metaboliczne i endokrynologiczne (np. niedoczynność tarczycy), choroby mięśni gładkich, wady rdzenia kręgowego czy wady przewodu pokarmowego (szczelina odbytu, zwężenie odbytu, guzy), choroby neurologiczne.

Zaparcia u dzieci są najczęściej spowodowane błędami w diecie dziecka (szczególnie za mało błonnika i wody w diecie) lub złymi nawykami toaletowymi, jak zbyt długie oczekiwanie, aby pójść do łazienki. Odpowiadać za nie może również przejście z karmienia piersią na sztuczne mieszanki (mleko modyfikowane).

Wstrzymywanie oddawania stolca jest sytuacją, której nie można lekceważyć, ponieważ długotrwałe zatrzymanie kału w jelicie grubym może prowadzić do zalegania mas kałowych w odbytnicy, a także jej rozdęcia czy obniżenia napięcia mięśni gładkich. Oznacza to, że trzeba działać.

Jeśli jednak wydaje ci, że dziecko ma zaparcie, zacznij od zmiany diety. Spróbuj wprowadzić następujące zmiany w jego menu. Jeśli problem leżał w sposobie żywienia, sytuacja powinna się unormować. Co możesz zrobić? Jak pomóc dziecku?

Podawaj więcej płynów

Ponieważ niedostateczne nawodnienie organizmu przyczynia się do problemów z wypróżnianiem, zwiększ ilości wody i soków owocowych. Upewnij się, że Twoje małe dziecko pije codziennie 2-3 szklanki wody mineralnej lub soków owocowych (rozcieńczonych), starsze dzieci powinny pić 1-1,5 litra płynów na dobę. Powinnaś też podawać dziecku napar ze śliwek lub sok jabłkowy, które maja działanie rozluźniające.

W myśl norm żywienia średnie zapotrzebowanie na wodę zawartą w napojach i żywności wynosi dla dzieci:

• rocznych – 1000 ml,
• do 3 lat – 1250 ml,
• od 4 do 9 lat – 1600-1750 ml,
• dla dziewcząt w wieku 10-15 lat – 1900-1950 ml,
• dla chłopców w wieku 10-15 lat – 2100-2350 ml,
• dla młodzieży wynosi - chłopców 2500 ml, a dla dziewcząt 2000 ml.

Zwiększ ilość błonnika

W leczeniu zaparć duże znaczenie ma dieta bogatoresztkowa, czyli o wysokim udziale błonnika pokarmowego.

Najwięcej błonnika znajduje się w surowych i nieobranych warzywach oraz owocach, a w szczególności w: jabłkach, porzeczkach, agreście, truskawkach, owocach jagodowych, fasoli, groszku, surowych pomidorach, kukurydzy. Popcorn również ma dużo błonnika. Czytaj etykiety na opakowaniach produktów i wybieraj te, które zawierają 2-3 g błonnika w porcji produktu.

Wprowadź do diety dziecka pieczywo pełnoziarniste oraz produkty zawierające otręby (nie więcej niż 2 łyżki dziennie), możesz również kupić paczkę otrąb i dodawać je do zup i jogurtów i deserów. Pamiętaj jeśli wprowadzisz do diety maluszka produkty wysokobłonnikowe, koniecznie zwiększ ilość płynów, jeśli tego nie zrobisz efekt może być odwrotny.

W diecie bogatoresztkowej przeciwwskazane są produkty

• zawierające garbniki (np. czekolada, mocna herbata, kakao),
• wzdymające (świeże pieczywo, gotowane kalafiory, kapusta, warzywa strączkowe oraz świeże ogórki),
• ciężkostrawne (np. sery żółte i pleśniowe, smażone jajka, czerwone mięso).

Zmniejsz  ilość produktów działających zapierająco

Odstaw na pewien czas banany, zwłaszcza te dojrzałe. Unikaj ryżu i gotowanej marchwi, również gotowanych czy pieczonych jabłek, działają zapierająco. Również nadmiar słodyczy może spowodować zaparcia.

Stosuj probiotyki

Bakterie probiotyczne normują florę bakteryjną przewodu pokarmowego, przez co regulują jego pracę. Bakterii możesz szukać w jogurtach np. szczep L.casei, Lactobacillus sp. i Bifidobacteria (sprawdź czy są wymienione na opakowaniu), bogate w bakterie probiotyczne są kiszonki (ogórki, kapusta) dzieci jedzące je regularnie nie mają problemów z wypróżnieniem. Możesz też sięgnąć po gotowe preparaty probiotyków lub synbiotyków, o rodzaj zapytaj farmaceuty.

Pamiętaj:

• Dieta bogata w pełnoziarniste produkty, surowe owoce i warzywa uchroni dziecko przed przykrym problemem zaprać,

• Wzbogacając dietę w błonnik pokarmowy jednocześnie należy zwiększyć ilość podawanych płynów, brak zastosowania tej reguły doprowadzi do sytuacji odwrotnej do zamierzonej,

• Możesz też podać dziecku na czczo łyżeczkę oliwy z oliwek lub zimnej wody działają przeczyszczająco.

Zarówno w profilaktyce, jak i leczeniu zaparć nie można zapominać o prowadzeniu higienicznego trybu życia, w tym regularnej aktywności fizycznej, która wpływa korzystnie na perystaltykę jelit i wspomaga leczenie problemów z zaparciami.

Dobrze jest także posmarować okolice odbytu wazeliną. Wypróżnienie powinno nastąpić po 15-60 minutach. Wsparciem doraźnym, gdy dziecko nie może się wypróżnić od trzech dni, są czopki glicerynowe, które pobudzają perystaltykę jelit.

Podstawą leczenia zaparć u dzieci jest modyfikacja diety i zwiększenie aktywności fizycznej.

Podstawą leczenia u starszych dzieci jest także trening wypróżnień. Polega on na regularnym odwiedzaniu do toalety o stałych porach dnia (np. po posiłkach).

Jeśli leczenie dietetyczne i farmakologiczne zaparć nie przynosi rezultatów, najczęściej konieczna jest konsultacja i diagnostyka gastroenterologiczna. Jak wygląda leczenie zaparć?

Możliwe jest także leczenie farmakologiczne zaparć. Stosuje się leki działające osmotycznie - laktulozę, makrogole. Ich działanie polega na zatrzymaniu wody w jelicie, dzięki czemu masa kałowa jest zmiękczana, przez co możliwe jest łatwiejsze wypróżnianie.

Można również stosować:

• płynną parafinę, która powleka śluzówkę jelita i upłynnia masy kałowe, ułatwiając oddanie stolca,

• krople doustne z pikosiarczanem sodu (doraźnie u dzieci powyżej 4. roku życia), które perystaltykę jelit i zwiększają zawartość wody i elektrolitów w świetle jelita,

• wlewki doodbytnicze z parafiny, soli fizjologicznej lub hipertonicznego roztworu fosforanów, które upłynniają masy kałowe i pobudzające odruch defekacyjny,

• zażywane długotrwale leki makrogole i laktuloza jako leczenie podtrzymujące.

Uwaga! U dzieci unika się stosowania środków przeczyszczających o działaniu drażniącym błonę śluzową jelit, takich jak liść senesu, olej rycynowy czy bisakodyl.

Zaparcia u dzieci - kiedy do lekarza?

Choć zaparcia u dzieci rozpoznaje się dość często, w niektórych sytuacjach wskazana jest pilna konsultacja z lekarzem. Co jest sygnałem alarmowym?

• Zaparcia u noworodka. Niepokojące jest opóźnione oddanie smółki
• Niedostateczny przyrost masy i długości ciała niemowlaka czy starszego. dziecka.
• Zmiana zachowania, zarówno nasilona senność, jak i rozdrażnienie.
• Wymioty.
• Silne wzdęcia,
• Spadek masy ciała,
• Krwawienie z przewodu pokarmowego.