Adaptacja dziecka w przedszkolu

To oczywiste, że podczas adaptacji przedszkolnej zarówno dzieciom, jak i ich rodzicom towarzyszy wiele emocji. Pojawia się i radość oraz ekscytacja, i strach oraz niepewność. Niejedno dziecko płacze, inne na wszelkie sobie znane sposoby pokazują, że pozostawienie dzieckasamego w tym miejscu, bez mamy czy taty, jest bardzo złym pomysłem. To bardzo trudne (choć dla wielu rodziców pocieszające jest, że scenariusz pt. "Trudności adaptacyjne w przedszkolu" odgrywany jest w większości rodzin przedszkolaków).

Adaptacja to proces i każde dziecko przechodzi je w swoim tempie. Niektóre dzieci idą do sali z uśmiechem. Bywają też dzieci, którym szczególnie trudno jest się zaadaptować. To, jak będzie przebiegać adaptacja w przedszkolu, zależy od wielu czynników. Wpływa na to przede wszystkim charakter i usposobienie dziecka (każdy jest inny, ma inną wrażliwość i reaktywność na stres), ale także potrzeby dziecka (niektóre bardziej niż fizycznej bliskości mamy czy taty potrzebują towarzystwa innych dzieci) oraz gotowość do zmiany otoczenia oraz rozstania z opiekującymi się nim w domu bliskimi. W tym kontekście szczególnie duże znaczenie warto omówić dwa terminy, takie jak: dojrzałość przedszkolna lęk separacyjny.

Z adaptacją dziecka w przedszkolu niewątpliwie wiąże się pojęcie gotowości przedszkolnej, która jest definiowana i rozumiana jako osiągnięcie takiego stopnia rozwoju fizycznego, umysłowego, społeczno-emocjonalnego, który pozwala na pozostawanie w ciągu kilku godzin dziennie, pod opieką personelu przedszkola i współuczestniczenia w zajęciach tam organizowanych.

Z kolei lęk separacyjny jest to naturalny, rozwojowy lęk przed rozłąką z rodzicem czy opiekunem. Pojawia się on w sytuacji, gdy bliska osoba nie znajduje się w zasięgu ich wzroku. To dlatego podczas pierwszych dni w przedszkolu dzieci tak często i przejmująco płaczą czy zamykają się w sobie. W nowej dla siebie sytuacji odczuwają potrzebę kontaktu z mamą, a gdy jest on niemożliwy, rodzi się lęk i wiele innych niewygodnych emocji. Co możemy zrobić? Próbować zrozumieć, dlaczego tak jest – i dziecko wspierać.

Na proces adaptacji w przedszkolu wpływają także inne czynniki. To choćby:

• posiadanie rodzeństwa – jeśli dziecko ma starsze rodzeństwo, które chodzi lub chodziło do przedszkola, to wówczas wie na jego temat całkiem sporo, rozumie, że przedszkole to miejsce, gdzie można fajnie spędzać czas, a po południu zawsze wraca się do domu. Takie dziecko łatwiej przejdzie ten proces,

• oswojenie z tematem – zupełnie inaczej zareaguje dziecko, które o przedszkolu rozmawiało z rodzicami (pomocne są w tym książeczki, ale i bajki), niż taki, które z dnia na dzień jest stawiane przed faktem dokonanym. Pomóc mogą również opowieści o planie dnia czy wyglądzie sal. Warto także tłumaczyć dziecku, że zasady przedszkolne są ważne i należy ich przestrzegać. Dzieci lubią przewidywalność i porządek. To buduje poczucie bezpieczeństwa dziecka, co istotnie wpływa na czas adaptacji. Nie mniej istotne jest, by budować pozytywny obraz nowego miejsca,

• udział zajęciach adaptacyjnych – wiele placówek prowadzi zajęcia, w czasie których początkowo dziecku towarzyszą opiekunowie. Takie zajęcie z reguły trwają krócej, a ich zadaniem jest oswojenie malucha z miejscem, czynnościami, innymi ludźmi. Pomóc może także udział w zajęciach, na przykład tanecznych czy przebywanie w klubach malucha.

Ile trwa adaptacja w przedszkolu? Przebieg adaptacji dziecka w przedszkolu trwa od kilku tygodni do nawet kilku miesięcy.

Dlaczego adaptacja w przedszkolu jest ważna?

Adaptacja w przedszkolu jest ważna z wielu powodów. Przede wszystkim ułatwia życie, a i pozwala dziecku na komfortowe funkcjonowanie w placówce. To jednak nie wszystko. Zdaniem psychologów przystosowanie dziecka do przedszkola ma duże znaczenie dla przyszłych społecznych kontaktów dziecka. Będzie też rzutowało na charakter późniejszych zmian w życiu dziecka.

Specjaliści podkreślają ponadto, że dobrze zorganizowany i kierowany proces przystosowania dziecka do przedszkola może stać się stymulatorem pozytywnych zmian rozwojowych. Doświadczenia zdobyte we wczesnym dzieciństwie mają bowiem ogromy wpływ na postawy i zachowania dziecka w późniejszym okresie.

- Dzięki obecności uważnego, świadomego dorosłego towarzyszącego w przeżywaniu różnych emocji adaptacja może być nie tylko kryzysem, a wyzwaniem, dzięki któremu dziecko nabierze nowych kompetencji społecznych. [5]

Okazuje się jednak, że poznawanie przez dziecko nowego środowiska społecznego jest szansą na wzbogacenie i stymulację procesów rozwojowych, uspołecznienie, jedynie w sytuacji, gdy jest ono zaakceptowane. Dlaczego?

Przedszkolny start oznacza utratę poczucia bezpieczeństwa. To najważniejsza potrzeba psychiczna każdego człowieka, która zaspokojona daje możliwości rozwoju, wewnętrznego spokoju, chęci do działania oraz realizowania innych potrzeb. Dziecko, by pójść dalej, musi je odzyskać.

Adaptacja, czyli przystosowanie dziecka do środowiska przedszkolnego, jest procesem długotrwałym, złożonym i wielostronnym.

Adaptacja do przedszkola jest trudna dla dziecka, bo wymaga utworzenia nowych więzi. Nie jest to łatwe. Młody człowiek musi dobrze poznać i zaakceptować swoich nowych. Dopiero wówczas mogą się stać kimś, z kim dziecko czuje się związane (taki proces trwa około miesiąca, choć jednym dzieciom przychodzi to z łatwością, a innym z trudem).

Jedno jest pewne. Aby móc przystosować się do nowej sytuacji, dziecko potrzebuje dużo czasu, wsparcia, zrozumienia i cierpliwości – tak od wychowawców w przedszkolu, jak i rodziców. Wszyscy muszą pamiętać o tym, że dla dziecka pierwsze dni w przedszkolu to naprawdę trudny czas. Według specjalistów dziecko przeżywa wówczas stan w rodzaju przeciążenia informacyjnego, przy jednoczesnym poczuciu zachwianego bezpieczeństwa.

Chwila rozstania w progu przedszkolnej sali jest trudna zarówno dla dziecka, jak i rodzica. Co robić, a czego unikać, by rozstanie nie było koszmarem? Kluczowe są takie kwestie jak:

• przyjazna i miła, pozbawiona szorstkości, napięcia i nerwowego pośpiechu atmosfera. Krzyk i negatywne emocje pogarszają sytuację,

• krótkie i sprawne pożegnanie się. Długie rozmowy, przytulanie się, buziaki bądź niekończące się przybijanie piątek utrudnia dziecku i rodzicowi rozstanie. Warto ustalić sposób rozstanie, mały rytuał,

• szczerość. Rodzic powinien powiedzieć dziecku, że zostaje w przedszkolu be mamy czy taty, którzy przyjdą po nie „po leżakowaniu” czy „po obiedzie”. Dotrzymuj słowa – daje ono dzieciom poczucie bezpieczeństwa. Nie mów dziecku, że zostanie zabrane wcześniej, kiedy to jest niemożliwe,

• pozytywne komunikaty. Nie mów „nie bój się”, bo uświadamiasz swojemu dziecku, że jest coś, czego mogłoby się bać. Życz mu dobrej zabawy czy miłego dnia. Pamiętaj, że rolą rodzica jest wsparcie dziecka oraz pomoc w tworzeniu obrazu przedszkola jako bezpiecznego miejsca, gdzie można czuć się dobrze i bezpiecznie,

• spokój i opanowanie rodzica. Ponieważ dzieci obserwują swoich rodziców, a i w ten sposób dzieci uczą się, bardzo ważne jest, by rodzice byli oparciem, a nie kłębkiem nerwów. Specjaliści podkreślają, że dostrzeżony przez dziecko strach, zdenerwowanie czy niepewność rodzica, mogą skutkować brakiem zaufania młodego człowieka do przedszkola. Pamiętaj więc o uśmiechu i ciepłym głosie. To pomoże dziecku uspokoić się i nabrać pewności siebie.

Jeśli chodzi o adaptację dziecka w przedszkolu, ogromną rolę odgrywa środowisko rodzinne, które w aktywny sposób powinno przygotowywać malucha na długo przed rozpoczęciem roku szkolnego.

Co zrobić, aby pomóc dziecku zaadoptować się w przedszkolu? Przede wszystkim nie wolno straszyć dziecka przedszkolem (zobaczy, pójdziesz do przedszkola, to pani zobaczy, jaki jesteś niegrzeczny czy jak pójdziesz do przedszkola to będziesz musiał wszystko jeść).

Idealnie byłoby, gdyby proces adaptacji w przedszkolu mógł zachodzić stopniowo. Co to znaczy? Przez tydzień czy dwa dobrze byłoby powoli wydłużać czas spędzany przez malucha w placówce.

Bardzo ważne także jest, by poświęć dziecku więcej czasu niż zwykle. Po przedszkolu pójdźcie na spacer czy na plac zabaw, może lody. Porozmawiajcie, jak wam minął dzień. Nie wypytuj: cy płakałeś? co zjadłeś? Lepszym zestawem pytań jest: czym się bawiłeś? Jak ma na imię twój kolega? Czy macie jakieś ciekawe zabawki? Okazuj zainteresowanie, miłość, czułość.

Co można zrobić jeszcze przed pójściem do przedszkola? Warto:

• obejrzeć razem budynek i plac zabaw, obejrzeć zdjęcia na stronie internetowej,
• starać się zainteresować dziecko przedszkolem poprzez rozmowę (tłumaczyć, że tam pozna nowych znajomych, że się będą razem bawić, wychodzić na podwórko),
• zaangażować dziecko w zakupy wyprawki do przedszkola,

• wdrażać do przestrzegania umów i zasad. Dziecko przekracza próg przedszkolny z bagażem doświadczeń, nawyków, przyzwyczajeń. W nowym środowisku zetknie się ono z wieloma wymogami, ograniczeniami, zasadami. Może to dla niego oznaczać dużą trudność,
• zachęcać dziecko do samodzielności - korzystania z toalety, samodzielnego mycia rąk, próby ubierania się,

• starać się dostosować rytm dnia do tego panującego w przedszkolu,
• jeżeli dziecko nie rozstawało się z rodzicami, dobrze jest pozostawić je pod opieką innej osoby. Dzięki temu nie będzie kojarzyło momentu rozstania z pobytem w przedszkolu.

Bez płaczu w przedszkolu - czy to możliwe? Kilka słów o adaptacji dziecka do przedszkola do wakacyjnej przerwie

Po świętach, feriach czy długim weekendzie niejednemu rodzicowi ciężko się zabrać do pracy i trochę trwa, zanim na nowo się wdroży w utarte koleiny. Dzieci mają jeszcze trudniej, bo po takiej przerwie okres adaptacji musi przejść na nowo. I jeśli od początku było mu trudno, to i taka readaptacja będzie ciężka. Dziecko zapomina, jak to było i musi nauczyć się funkcjonować na nowo.

Nawet jeśli proces adaptacji przebiegł szybko i sprawnie, to po dłuższej nieobecności w przedszkolu ponowne przyzwyczajenie musi trochę potrwać. Dla niektórych dzieci to kolejne wyzwanie.

Aby to dziecku ułatwić, warto zadbać o to, aby podczas takich przerw maluch funkcjonował w pewnej mierze tak samo jak do tej pory: wstawał i kładł się spać o tej samej porze, jadł o takich godzinach, jak w przedszkolu, a po obiedzie chwilę odpoczął itp.

Jeśli nieobecność jest spowodowana chorobą dziecka, można mu przypominać, co w danej chwili dzieje się w przedszkolu, rozmawiać o pani i przedszkolnych kolegach, śpiewać znane piosenki. Wszystko to sprzyja szybkiej readaptacji po powrocie do codziennej rutyny.

Bywa i tak, że dziecko po przerwie nie chce wracać do przedszkola. Buntuje się, ociąga ze wstaniem, płacze i wymienia szereg chorobowych objawów. Oczywiście trzeba rozróżnić prawdziwą chorobę od próby wymigania się od przedszkola. Czasem jednak rodzice mają trudności z podjęciem decyzji i zastanawiają się, czy by jednak dziecka nie zostawić w domu (szczególnie jeśli któreś z rodziców pracuje w domu).

Wprawdzie elastyczność to niezbędna cecha każdego rodzica, jednak w takim wypadku jedynie stanowczość i konsekwencja uchronią rodzica przed odgrywaniem tego typu sceny każdego poranka. To dorosły decyduje o tym, czy dziecko ma chodzić do przedszkola i nawet jeśli dziecko ma gorszy dzień, nie ulegać.

Malucha można zachęcić przypominając mu jakie atrakcje na niego czekają, w co się może pobawić z innymi i nastawiając dziecko pozytywnie do nadchodzącego dnia: „ciekawe co dziś miłego się wydarzy?”. W ciągu dnia na pewno dziecko będzie miało choć jedną miłą sytuację, o której będzie mogło opowiedzieć później.