Jak sobie radzić z zaparciami u dzieci

Twój maluch... idzie "w zaparte"? Nie martw się – zaparcia to jedna z najczęstszych dolegliwości i niemowląt i małych dzieci. Co prawda większość z nich jest niegroźna, jednak nie należy tego problemu bagatelizować. Aby skutecznie się z nimi rozprawić, trzeba najpierw poznać "wroga". Oto on...

Zanim przejdziemy do tego, jak pomóc cierpiącemu przez zaparcie maluszkowi, musimy nauczyć się je prawidłowo rozpoznawać. Nie każdy problem z wypróżnieniem jest bowiem zaparciem.

Z jak zaparcia

Najlepszym przykładem są bobasy karmione piersią. Dieta oparta w 100% na mleku mamy sprawia, że niemowlę przez kilka tygodni po porodzie potrafi zrobić nawet 10 płynnych lub półpłynnych kupek. Dziennie! Ale wraz z tym, jak maluch staje się coraz starszy, jego układ pokarmowy dojrzewa i lepiej trawi maminy pokarm, a co za tym idzie, robi kupkę dużo rzadziej – nawet raz na klika dni. I nie ma w tym nic niepokojącego, póki kupki są rzadkie a robienie ich nie wywołuje bólu.

Kiedy zatem mówimy o zaparciu? Wtedy, gdy malec załatwia się 2 razy w tygodniu lub jeszcze rzadziej, kupka jest twarda (może mieć postać twardych kulek lub wałeczków) i z trudnością wydalana. Dzieci, które miały już ten problem stosunkowo łatwo rozpoznać – kiedy czują, że zbliża się kupka zaciskają pośladki, trzymają się za pupę, chodzą na paluszkach. Ponadto, maluszki cierpiące z powodu zaparć skarżą się (pokazują lub mówią – w zależności od wieku), że boli je brzuszek, mają słaby apetyt, są rozdrażnione – widać to zwłaszcza po straszakach.

Co może być przyczyną zaparcia?

Ciężko jest jednoznacznie powiedzieć co jest główną przyczyną zaparcia.  Zaparcia mogą być wywołane przez szereg czynników np. nieprawidłowości w budowie zwieracza odbytu, nieprawidłowe nawyki żywieniowe, problemy emocjonalne czy stosowanie niektórych leków. Zaparcia mogą też towarzyszyć innym schorzeniom, np. często występują w mukowiscydozie.

Zaparcia to jedna z dolegliwości, która nie wymaga interwencji lekarza. Oczywiście należy pediatrze czy dziecięcemu gastroenterologowi pokazać malucha, jednak w większości przypadków nie wymagają one leczenia, ponieważ ich przyczyny są w stanie wyeliminować sami rodzice. Niewłaściwa dieta (zbyt mało błonnika i płynów, za dużo tłuszczu i cukru), u niemowląt przejście z pokarmu naturalnego na mleko modyfikowane, zmiana klimatu czy otoczenia (np. pójście do żłobka czy przedszkola), przyjmowanie leków na inne dolegliwości – wszystko to może sprawić, że maluch pójdzie "w zaparte".

Przyczyną, zwłaszcza u trochę starszych dzieci, mogą być także nawyki – mówimy wtedy o tzw. zaparciach nawykowych. Gdy kupka sprawia dziecku ból, podświadomie maluch zaczyna kojarzyć uczucie parcia z czymś nieprzyjemnym i gdy czuje, że to "już", odruchowo robi wszystko, by tylko do kupki nie dopuścić. I błędne koło się zamyka, bo problem staje się coraz większy i twardszy – dosłownie. Najczęściej, bo aż 95% przypadków, stanowią zaparcia czynnościowe, czyli takie, które nie są spowodowane żadną chorobą. Pozostałe przypadki to wynik jakichś chorób/zaburzeń stąd nie należy ich bagatelizować. A jak pomóc cierpiącemu maluszkowi?

Kiedy wiemy, że mamy do czynienia z zaparciem?

Wtedy, gdy malec załatwia się dwa razy w tygodniu lub rzadziej a towarzyszy temu co najmniej jeden z następujących czynników: brudzenie bielizny związane z popuszczaniem stolca, zachowania mające na celu uniknięcie wypróżnienia (np. ściskanie pośladków, stawanie na paluszkach, kołysanie się na boki, skręcanie ciała), bóle brzuszka, duża objętość stolca lub zaleganie stolca w jelicie.

W jakich sytuacjach może pojawić się zaparcie?

Najczęściej zaparcia stolca pojawiają się u niemowląt w momencie przejścia z karmienia piersią na mleko modyfikowane lub przy wprowadzaniu pokarmów stałych. U małych dzieci mogą występować w momencie kiedy dziecko zaczyna uczyć się kontrolować proces wypróżniania. W późniejszym etapie życia zaparcia pojawiają się w momencie gdy dziecko zaczyna chodzić do przedszkola / szkoły.

Co zrobić kiedy pojawia się zaparcie?

W pierwszej kolejności należy usunąć zalegający stolec. Można to zrobić na kilka sposobów: aplikując dziecku czopek glicerynowy, podając laktulozę lub poprzez lewatywę (podawanie środków przeczyszczających należy skonsultować z lekarzem!). Następnie ważnym krokiem jest zapobieganie kolejnemu epizodowi zaparcia.

Jakie mogą być powikłania zaparcia?

Zazwyczaj zaparcie nie stanowi zagrożenia dla zdrowia dziecka. Jednak długo zalegający stolec może skutkować rozszerzaniem odbytnicy i zanikaniem uczucia parcia na stolec. Wtedy dziecko nie czuje już potrzeby wypróżniania i może się pojawić zjawisko brudzenia bielizny. W skrajnych przypadkach może dojść do przedziurawienia ściany jelita pod wpływem twardych mas kałowych.  

Jak żywić dziecko, które ma zaparcie?

Najnowsze doniesienia naukowe dotyczące pokarmów, które zazwyczaj poleca się w zaparciu nie są jednoznaczne. Warto jednak sięgnąć po porady naszych babć i podawać dziecku dużo płynów. Zwiększenie w diecie ilości warzyw i owoców a także produktów z pełnego przemiału, które są źródłem błonnika oraz produktów probiotycznych powinno wpłynąć korzystnie na pracę jelit, a przy okazji produkty te dostarczą dziecku wielu cennych witamin i minerałów.

Na czym powinno polegać leczenie zaparcia?

Zasadniczo leczenie zaparcia składa się z dwóch etapów:

1. Rozwiązanie problemu – usunięcie zalegającego stolca z zastosowaniem środków przeczyszczających.

2. Utrzymanie efektu – niedopuszczenie do kolejnego zaparcia, np. poprzez podawanie preparatu ze szczepem probiotycznym o udowodnionym w badaniu skutecznym działaniu.

Jak wybrać skuteczny i bezpieczny preparat na zaparcie dla dziecka?

Najłatwiej jest zasięgnąć porady specjalisty. Zleci on „plan działania”, podpowie jaki preparat stosować objawowo – czyli co zrobić aby pomóc dziecku się wypróżnić (np. czopki glicerynowe, laktuloza), a jaki na przyczynę zaparcia – czyli co podać aby nie dopuścić do kolejnego zaparcia.

Czy podawanie preparatów na zaparcia powinno być konsultowane z lekarzem?

Zawsze warto zasięgnąć porady lekarza. Specjalista podpowie, który z preparatów zawiera składniki o udowodnionej skuteczności i bezpieczeństwie. Pomoże również dobrać odpowiednią  terapię w zależności od wieku i masy ciała dziecka, a także poleci które z preparatów dostępnych na rynku  najlepiej stosować na objaw zaparcia, a jakie na przyczynę.