Problemy związane z miesiączką i endometriozą – rozmowa z ginekologiem

Mój lekarz powiedział, że po porodzie będę miała mniej bolesne miesiączki, ale to nadal jest koszmar. Czy coś mogę zrobić?

Wiele młodych kobiet boryka się z problemem bolesnych miesiączek. Jest to związane z wąskim kanałem szyjki macicy. Pamiętajmy o tym, jak zbudowany jest narząd kobiety. Na górze, na szczycie, mamy trzon macicy, który jest wielkości pudełka talii kart. Jest to taki mięśniowy worek, który w środku ma śluzówkę. Mięsień kurczy się i wypycha endometrium na zewnątrz przez szyjkę. Ta u kobiet, które jeszcze nie rodziły, potrafi być bardzo wąska (tak samo u kobiet, które miały zabiegi na szyjce, gdy pojawiła się blizna i doszło do zwężenia kanału).

Duża objętość śluzu, która próbuje wydostać przez niewielki otwór, wytwarza duże ciśnienie. To z kolei wywołuje ból i dolegliwości. Po porodzie zwykle się to zmienia. Ponieważ jest więcej miejsca, endometrium wraz z krwią swobodnie wypływa do pochwy.

W czasie miesiączki u kobiet, które urodziły drogą cięcia cesarskiego, szczególnie często spotyka się w tym miejscu blizny, jeszcze bardziej zwężające ujście wewnętrzne kanału szyjki macicy.

U wszystkich kobiet, które mają bardzo bolesne miesiączki po porodzie, warto wykonać histeroskopię. Jest to badanie polegające na wprowadzeniu kamery do szyjki macicy i ocenie, czy występują tam zmiany np. czy blizny po cięciu cesarskim czy polipy. Co ważne, w trakcie tego samego zabiegu można to skorygować: usunąć polipy czy wykonać plastykę blizny, doprowadzając do swobodnego przepływu krwi z miesiączki.

Druga opcja to zmniejszenie produkcji i objętości wydzieliny, chociażby stosowaniem hormonalnych leków antykoncepcyjnych, które powodują, że warstwa błony śluzowej jest o wiele cieńsza i mniej materiału musi się w trakcie miesiączki wydostać.

W okresie połogu czy w okresie karmienia piersią ważne jest, by pamiętać o antykoncepcji. O ile ciąża po ciąży może się wydawać czymś fajnym, to tak naprawdę każda obciąża organizm. Po porodzie drogami natury potrzebuje on czasu na regenerację i przygotowanie się do następnej ciąży. Po cięciu cesarskim tego czasu potrzeba jeszcze więcej.  

Przez lata słyszałam, że bolesny okres to normalne, a teraz staram się o dziecko i wyszło, że mam endometriozę. Co to jest, skąd się wzięło i czy coś mogę zrobić?

Endometriozajest chorobą, która dotyka coraz większą grupę kobiet. Na pytanie, skąd się wzięła, cały czas próbujemy znaleźć odpowiedź. Jest kilka teorii.

Jedną z nich są wsteczne miesiączkowanie, czyli sytuacja, kiedy fragmenty błony śluzowej ze środka macicy nie wydostają się przez szyjkę do pochwy, ale przez jajowody wpadają do brzucha, do jamy otrzewnej. Tam znajdują wilgotne miejsce, przyczepiają się do naczyń krwionośnych i wzrastają tam w trakcie cyklu tak samo, jak robią to w środku macicy.

Inne teorie mówią o tym, że to jest zaburzenie migracji komórek endometrium jeszcze w fazie prenatalnej. Obie te teorie mają mocne podstawy naukowe. Bardzo często spotykamy endometrium u pacjentek po cięciach cesarskich czy po operacjach wyłuszczenia mięśniaka w macicy, bo są to sytuacje, kiedy otwieramy wnętrze macicy i eksponujemy ją na jamę brzuszną.

Leczeniem endometriozy ma dwa bardzo ważne aspekty. Jeden to macierzyństwo. Tutaj zaleca się bardzo poważne podejście. Musimy mieć świadomość, że każda interwencja chirurgiczna może ograniczać szanse na zajście w ciążę. Jeśli więc decydujemy się na leczenie chirurgiczne, powinno być ono przeprowadzone raz a dobrze.

I tutaj znowu apel do kobiet, by konsultowały się z lekarzami w odpowiednich ośrodkach, które są w stanie całościowo zająć się tą chorobą. Nie tylko wyłuszczeniem pojedynczej torbieli, ale także usunięciem zrostów, czyli blizn wewnątrz brzucha, które tę chorobę powoduje czy usunięcie innych jego ognisk. Po takim leczeniu trzeba jak najszybciej zachodzić w ciążę.

Jeżeli w trakcie operacji będzie stwierdzona mocno zaawansowana endometrioza, która  bliznami czy zmianami obejmuje także jajowody, nie ma się co silić na duże interwencje chirurgiczne, które zawsze ograniczają rezerwę jajników (operując dany organ zawsze go nieco uszkadzamy. Zawsze tworzy się tam blizna, która sprawia, że organ gorzej funkcjonuje niż zdrowa tkanka). Trzeba się skupić na leczeniu przy pomocy in vitro czy innych metod wspomaganego rozrodu, bo to daje najlepsze efekty.

Endometrioza to jednak nie tylko niepłodność, ale bardzo często także bardzo silne dolegliwości bólowe. To jedna z najbardziej bolesnych chorób, która może obejmować różne narządy i bardzo utrudniać nasze życie.

Terapię należy wówczas zacząć od leczenia hormonalnego, które spowoduje zahamowanie wzrastanie endometrium nie tylko w macicy, ale też w tych miejscach patologicznych. Jeżeli będzie można dobrze kontrolować chorobę lekami, to należy to robić nawet kilka lat. Na szczęście nie jest to schorzenie na całe życie. Po menopauzie dolegliwości z nią związane mogą się zakończyć.

Mam zespół napięcia przedmiesiączkowego. Jak odróżnić to, co jest normalne od tego, co jest poważniejsze?

Bycie zdrowym to nie tylko nieposiadanie choroby, ale też dobre samopoczucie i czucie się zdrowym. Dlatego PMS trzeba traktować poważnie. Jak sobie radzić z towarzyszącymi mu dolegliwościom?

Metod jest wiele. Najprościej zacząć od diety. Jej zmiana może bardzo dużo pomóc. Trzeba na przykład zwrócić uwagę na to, ile przyjmujemy fitoestrogenów (to substancje działające podobnie do hormonów), czy nie spożywamy dużo soi. Warto poczytać o wpływie diety na zdrowie kobiety.

Jeśli zmiana diety nie pomaga, często potrzeba drobnego wsparcia farmakologicznego. Mamy do dyspozycji odpowiednie preparaty, które pozwalają rozwiązywać problemy na tego typu: nie tylko hormonalne, ale też symulatory wychwytu serotoniny. Warto o tym porozmawiać ze swoim ginekologiem.

Mam 40 lat, ostatnio mój okres przestał być regularny. Czy to może być objaw menopauzy? Jak to sprawdzić?

Tak, może to być pierwszy objaw menopauzy. Menopauza, czyli ostatnia miesiączka w życiu kobiety, najczęściej występuje około 50-51 roku życia. Pamiętajmy jednak, że nawet u 10 % kobiet może to być 10 lat wcześniej, a 1 % kobiet może przestać miesiączkować w wieku lat 30.

Bardzo wiele zależy od stylu życia, ale również kontaktu z lakierem i farbami czy ciężkiej pracy fizycznej. Są też ważne szlaki rodzinne. Warto zapytać mamę, kiedy przestała mieć miesiączki, żeby wiedzieć, czy z organizmem nie dzieje się nic niedobrego. Warto o to pytać szczególnie dzisiaj, kiedy wiele dziewczyn odkłada zajście w ciążę na później (a może okazać się, że jest już za późno).

Jak sprawdzić, czy nieregularny okres to objaw menopauzy czy innych zaburzeń? Wystarczy oznaczenie stężenia hormonu folikulotropowego, czyli FSH. To daje odpowiedź. Drugim badaniem jest oznaczanie hormonu anty-Mullerowskiego AMH, który mówi nie tylko o menopauzie, ale i ogólnej rezerwie jajnikowej, co może być także przydatną informacją.

Jakie badania hormonalne trzeba zrobić, gdy cykle są nieregularne?

Zaburzenia miesiączkowania i nieregularne cykle wymagają wykonania dwóch badań. Jedno na początku miesiączki, najlepiej między 2 a 4 dniem krwawienia. Wtedy należy oznaczyć przede wszystkim:

• LH (lutropina, hormon luteinizujący),
• FSH (folikulotropina),
• prolaktynę.

Drugie badanie trzeba wykonać w drugiej fazie cyklu, czyli około 20-24 dnia cyklu. Zależy to od tego, jak są one długie. Bada się jeszcze raz:

• FSH,
• LH,
• progesteron.

To podstawowe badania, które pozwalają ocenić funkcjonowanie osi podwzgórze-przysadka-jajnik. Prawidłowe miesiączki to bowiem nie tylko kwestia jajnika.

Czasami krwawię po seksie. Czy to normalne?

Występowanie krwawień po stosunku może mieć związek z niedopasowaniem partnerów czy używaniem gadżetów erotycznych. Gdy dochodzi do tarcia i podrażnienia skóry, mogą pojawić się drobne krwawienia. Natomiast nie jest to coś stuprocentowo normalne i zawsze powinno być zbadane (wskazane jest badanie ginekologiczne, cytologia, badanie USG). Przyczyną krwawienia po seksie mogą być zmiany na szyjce macicy czy polipy w macicy (nadżerki są bardzo wrażliwe na dotyk, pojawiają się krwawienia kontaktowe).

Jeśli problemem jest niedopasowanie (np. duży członek partnera), pomóc mogą lubrykanty, ale i podejście do stosunku oraz odpowiednie techniki. Pamiętajmy, że w trakcie podniecenia seksualnego organizm kobiety produkuje śluz, który ma za zadanie być tym naturalnym lubrykantem. Ważna jest zatem gra wstępna i odpowiednie przygotowanie pola do stosunku.

Jeśli to nie pomaga, ratunkiem mogą być rozszerzacze pochwowe. To wygląda trochę jak plastikowe wibratory. Wystarczy kupić w aptece zestaw kolejnych nakładek, które można sobie zakładać na kilka godzin i co kilka tygodni zmieniać rozmiar na większy, powodując rozszerzenie pochwy.  

Czy plamienia przedmiesiączkowe, nieregularne cykle i mięśniaki są ze sobą powiązane?

Mogą być, że plamienia przedmiesiączkowe, nieregularne cykle i mięśniaki są ze sobą powiązane. Jedną z głównych przyczyn krwawień acyklicznych są mięśniaki, szczególnie gdy rosną w kierunku środka macicy, do jamy macicy. Wtedy mogą powodować krwawienia czy po stosunku, czy po prostu nie związane z cyklem.

Pamiętajmy, że mięśniaki to są takie twarde piłeczki. W zależności od wielkości piłeczki ping pongowej, ale i do tenisa. Te twarde guzy nie pozwalają prawidłowo obkurczyć się macicy i mogą powodować chociażby przedłużające się miesiączki, znaczną utratę krwi, anemię, apatię i wiele problemów. Warto porozmawiać z lekarzem o możliwości ich usunięcia.

Dlaczego moje okresy są tak obfite?

Obfitość miesiączek to pojęcie względne. To, co dla jednej kobiety będzie normalne, dla drugiej jest patologią. Generalnie nadmiernie obfite miesiączki to te, które powodują spadek hemoglobiny, anemizację lub wymagają zużywania powyżej 10 podpasek dziennie. Wtedy zdecydowanie trzeba reagować i zgłosić się do lekarza.

Przyczyny nadmiernie obfitych miesiączek są różne. Mogą być to przyczyny organiczne (to mięśniaki czy polipy, które można wykryć w badaniu ginekologicznym czy w USG). Mogą to być też pierwsze objawy przerostu endometrium, czyli nadmiaru błony śluzowej, która może także dotykać młodych kobiet. Pamiętajmy, że obfite miesiączki mogą mieć także związek z zaburzeniami hormonalnymi w zespole policystycznych jajników, ale mogą też być spowodowane chorobami krwi i zaburzeniami krzepnięcia.

Jeżeli u młodej, ogólnie zdrowej osoby mamy bardzo obfite miesiączki, a badanie ginekologiczne nic nie wykazało (USG jest prawidłowe), to zwróćmy uwagę, czy nie robią się często siniaki bądź nie pojawiają się inne objawy zaburzeń krzepnięcia czy skazy płytkowej.

Czy COVID-19 wpływa na zmiany cyklu miesiączkowego?

Nie tylko koronwairus SARS-Cov-2, który wywołuje chorobę COVID-19, ale każda ciężka choroba ogólną ustrojowa czy przebiegająca z gorączką może doprowadzić do zmiany cyklu. Zazwyczaj w ciągu 2-3 miesięcy wszystko powinno wrócić do normy. Jeśli po tym okresie dalej dzieje się coś niepokojącego, trzeba rozpocząć badania. Przyczyną nieprawidłowości nie musi być jednak Covid. Nie wydaje się, by choroba atakowała układ rozrodczy kobiet czy mężczyzn.

Jak wybrać dla siebie najlepszą antykoncepcję?

Obecnie żyjemy w super czasach, gdy mamy do dyspozycji ogromną liczbę metod antykoncepcji. Jak wybrać najlepszą? To kwestia indywidualna. Przede wszystkim trzeba się zastanowić, czy potrzebujemy antykoncepcji na jeden dzień, miesiąc czy kilka lat.

Jeśli potrzebujemy antykoncepcji tylko na chwilę, bardzo dobre są metody barierowe, takie jak prezerwatywa męska czy damska oraz trochę mniej skuteczne żele plemnikobójcze. Jeśli potrzebujemy antykoncepcji na kilka miesięcy, bardzo efektywne są tabletki antykoncepcyjne.

Często pacjentki, które decydują się na tabletki hormonalne, początkowo mają zaburzenia libido, zatrzymują wodę czy skarżą się na gorsze samopoczucie. Zniechęcają się do tej metody, a szkoda. Pamiętajmy, że rodzajów tabletek antykoncepcyjnych jest chyba więcej niż rodzajów batoników. Zdecydowanie można dobrać odpowiednie pigułki dla siebie.

Zawsze trzeba poczekać, aż organizm zbuduje równowagę pomiędzy osią podwzgórze- przysadka-jajnik a stosowaną tabletką. Oznacza to, że trzeba dać sobie na to 2-3 miesiące i dopiero wtedy zrobić analizę i zdecydować, czy jest to metoda dla nas.

Przez pierwszy miesiąc czy dwa mogą pojawić się plemienia. Jest to absolutnie normalne. Pamiętajmy, że możemy zmienić rodzaj tabletki, a nie zrażać się do samej metody.

Wkładki wewnątrzmaciczne czy implanty też nie są idealne. Plastry to także metoda nie dla wszystkich. Są wygodne, nie musimy o nich pamiętać codziennie. Ale mogą powodować zmiany skórne i wysypki czy inne dolegliwości. Nie da się tego jednak przewidzieć, trzeba to sprawdzić. Metoda prób i błędów musi mieć miejsce. Na pewno uda jednak uda się wybrać najlepszą opcję.

Czy są badania, które można wykonać, jeśli cyklicznie pojawia się przed miesiączkowy ból głowy?

W okresie okołomiesiączkowym wiele kobiet doświadcza bólu głowy. Ma to związek z zatrzymywanie wody. Jeśli mamy za dużo wody w organizmie, dochodzi do obrzęku struktur odpowiedzialnych za tworzenie płynu mózgowo rdzeniowego, do zwiększania ciśnienia w zatokach kości czaszki. To może powodować bardzo silne bóle głowy.

Nie ma badania, które dałoby odpowiedź na pytanie, czy ból głowy ma związek z miesiaczką. Można przeprowadzić badanie fizyczne. W czasie spodziewanego bólu głowy warto wprowdzić restrykcje płynowe, to znaczy spróbować nie przewadniać organizmu i nie pić za dużo. Drugą metodą leczenia mogą być niewielkie dawki leków diuretycznych, odwadniających, które często pomagają na tego typu bóle.

Trzeba pamiętać, że zagadnienie bólu głowy związanego z miesiączką a choroba migrenowa to są dwie różne rzeczy. Może być wiele neurologicznych przyczyn migreny, która szczególnie potęguje się właśnie w okresie okołomiesiączkowym. Gdy bóle te są bardzo silne, przebiegają z zaburzeniami widzenia czy potęguje je jasne światło, nie wolno tego bagatelizować. Warto zastanowić się, czy nie włączyć silniejszego leczenia. Nie męczmy się z migrenami, ale walczmy z nim odpowiedzialnie.