Zwolnienie lekarskie w ciąży. Kiedy na L 4?

Na pytanie "od kiedy" pójść na zwolnienie lekarskie w ciąży nie ma odpowiedzi wprost. Ważne jest tu zarówno zdrowie i samopoczucie kobiety, jak i to, co zaleci lekarz prowadzący. Nie bez znaczenia są też rodzaj i warunki pracy.

Warto wiedzieć, że zwolnienie lekarskie przysługuje kobiecie przez cały okres trwania ciąży,nie dłużej jednak niż 270 dni. Donoszona ciąża trwa 40 tygodni, czyli 280 dni.

Niezdolność do pracy przypadająca na okres ciąży oznaczana jest w zwolnieniu lekarskim kodem "B". Wówczas zwolnienie lekarskie za okres ciąży wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, także za okres pobytu w szpitalu. Brak kodu "B" na zwolnieniu lekarskim, będzie skutkował obniżeniem wysokości świadczenia do 80%.

Sam fakt bycia w ciąży nie jest powodem skierowania kobiety na zwolnienie.Chorobowe w ciąży powinno być wystawione tylko wtedy, kiedy istnieją do tego wskazania medyczne.

Wskazania do L4 w ciąży powinny wynikać z dokumentacji medycznej. Mogą wiązać się np. z samopoczuciem ciężarnej. Zdarza się, że w pierwszych tygodniach występują dolegliwości ciążowe np. nudności i wymioty, które znacznie utrudniają wykonywanie pracy.

Należy pamiętać, że jeżeli lekarz dostrzeże jakiekolwiek zagrożenia związane z powikłaniami ciąży i zdecyduje się na skierowanie pacjentki na zwolnienie, wskazane jest skorzystanie z przysługującego w tym okresie prawa, niezależnie od tygodnia ciąży.

Nie tylko ginekolog, ale także lekarz rodzinny czy też inny specjalista mogą wystawić zwolnienie chorobowe w ciąży. Zwolnienia lekarskie, tzw. ZUS-ZLA może wystawiać lekarz, który uzyskał uprawnienia do ich wystawiania.

Zdarzyć się może również tak, że przyszła mama otrzyma L4 w ciąży ze względu na zły stan zdrowia psychicznego. Wynagrodzenie chorobowe wypłacane będzie wówczas w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku chorobowego.

Gorsze samopoczucie może mieć różne podłoże. Jeżeli wyjście z domu, spacery bądź krótki wyjazd mogą wywołać dobre samopoczucie przyszłej mamy, warto zadbać o to aby w zwolnieniu lekarskim lekarz wskazał właściwy kod "zezwalający" na wychodzenie. Czynności te mają jednak pomóc kobiecie w ciąży w powrocie do równowagi psychicznej. Jeżeli nie będą one sprzeczne z celem wystawienia zwolnienia lekarskiego, ZUS nie będzie miał podstaw do podważenia takiego zwolnienia.

W przypadku umowy o pracę podstawowym warunkiem, by uzyskać prawo do zasiłku, jest 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Do okresu ubezpieczenia zalicza się także poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa w ubezpieczeniu nie przekraczała 30 dni.

Jeśli przyszła mama dobrowolnie opłacała ubezpieczenie chorobowe np. prowadząc własną działalność gospodarczą lub jest zatrudniona na umowę zlecenie, okres ten wynosi 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego.

Przez pierwsze 33 dni w roku pracownica, która nie ukończyła 50. roku życia, otrzymuje wynagrodzenie chorobowe od pracodawcy, natomiast od 34 dnia otrzyma zasiłek chorobowy finansowany ze środków ZUS.

Okres 33 dni niezdolności do pracy, za który zachowuje się prawo do wynagrodzenia chorobowego, ustala się sumując poszczególne okresy niezdolności do pracy w roku kalendarzowym, nawet jeżeli wystąpiły między nimi przerwy, a także jeżeli w danym roku kalendarzowym zatrudnienie było u więcej niż jednego pracodawcy.

Jeżeli stan osób zgłoszonych do ubezpieczenia chorobowego nie wyniósł co najmniej 20 osób, płatnik składek (pracodawca) nie jest uprawniony do wypłaty zasiłków i ma obowiązek przekazania dokumentów do ZUS celem wypłaty świadczenia chorobowego.

W trakcie trwania ciąży ciężarna powinna głównie stosować się do zaleceń lekarza. Kod zaznaczony przez lekarza na zwolnieniu lekarskim również wskazuje jakie czynności wolno wykonywać kobiecie w okresie ciąży.

W zwolnieniu lekarskim lekarz może wybrać dwa kody tj. kod 1, czyli tzw. "zwolnienie leżące". W tym przypadku kobieta powinna być głównie w domu. Jedyne aktywności, jakich może podjąć się przyszła mama to np. wizyta u lekarza lub w aptece, najlepiej w obecności drugiej osoby. Kod 2 to tzw. "zwolnienie chodzące", podczas którego można wykonywać czynności nie będące sprzeczne z celem zwolnienia. Chory może przemieszczać się w razie konieczności. Jednak i tu należy zachować zdrowy rozsądek.

W żadnym z tych wypadków w trakcie ciąży nie można wykonywać pracy.

W zwolnieniu lekarskim lekarz wpisuje adres pobytu pacjenta. Pod tym adresem ZUS lub pracodawca będzie dokonywał kontroli. W przypadku dłuższego wyjazdu poza aktualny adres pobytu umieszczony na zwolnieniu ciężarna musi do trzech dni poinformować ZUS pisemnie, że w danym okresie będzie przebywała w innym miejscu niż wskazane.

Świadczenia z zakresu ubezpieczeń społecznych są przyznawane w drodze decyzji administracyjnych i wypłacane na ich podstawie.

Jeśli płatnikiem zasiłku chorobowego jest ZUS (nie pracodawca), płatnik składek przekazuje do ZUS dokumenty niezbędne do przyznania i wypłaty zasiłku niezwłocznie, nie później niż w terminie 7 dni od dnia ich otrzymania. Wypłata zasiłku chorobowego przez ZUS następuje niezwłocznie, nie później niż w terminie 30 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności do ustalenia prawa do tego zasiłku.

W przypadku przyznania prawa do zasiłku chorobowego wypłata zasiłku przez ZUS następuje na wskazany we wniosku rachunek. Jeśli nie podano numeru rachunku, ZUS wypłaca zasiłek chorobowy na adres zamieszkania podany we wniosku o zasiłek chorobowy lub inny, wskazany jako adres do wypłaty.

Wysokość zasiłku chorobowego dla ciężarnej będzie zawsze wynosiła 100% wynagrodzenia.

Podstawą prawną przeprowadzania kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnienia lekarskiego jest art. 17 i 68 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwaoraz rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu przeprowadzania kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich.

Do przeprowadzenia kontroli prawidłowości wykorzystywania L4 w ciąży uprawniony jest zarówno płatnik składek tzn. pracodawca, gdy zgłasza do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych, jak i jednostka terenowa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Podjęcie kontroli przez zakład pracy uzależnione jest od decyzji pracodawcy. Bardzo często takie kontrole są "wynikiem" donosu. W związku rosnącą liczbą wystawianych zaświadczeń o czasowej niezdolności do pracy, ZUS w 2023 r. zapowiedział 500 tys. kontroli zwolnień lekarskich.

Kontrola prawidłowości wykorzystywania zwolnienia chorobowego polega na ustaleniu, czy pracownik w okresie orzeczonej niezdolności do pracy nie wykonuje pracy zarobkowej albo czy nie wykorzystuje zwolnienia od pracy z powodu choroby w sposób niezgodny z jego przeznaczeniem.

Jeżeli ciężarna kobieta nie udzieli wyjaśnień lub odmówi udzielenia wyjaśnień co do przyczyn swojej nieobecności w czasie kontroli, ZUS podczas postępowania kontrolnego uznaje, że zwolnienie lekarskie mogło być wykorzystywane nieprawidłowo.

Kobieta w ciąży, która w czasie niezdolności do pracy wykonuje pracę zarobkową albo wykorzystuje to zwolnienie niezgodnie z jego celem, traci prawo zarówno do wynagrodzenia za okres niezdolności do pracy z powodu choroby, jak i zasiłku chorobowego za cały okres objęty zwolnieniem lekarskim.

W przypadku gdy pracodawca wypłacił zasiłek chorobowy, a w wyniku kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnienia lekarskiego od pracy ustalił brak prawa do świadczenia, powinien wystąpić do oddziału ZUS o wydanie decyzji zobowiązującej do zwrotu wypłaconego nienależnie świadczenia. Oddział ZUS w drodze decyzji zobowiązuje wówczas ubezpieczonego do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, zarówno wynagrodzenia jak i zasiłku chorobowego.

Poza kontrolą prawidłowości wykorzystywania zwolnienia chorobowego, prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego kwestionowane jest również w przypadku, gdy na krótko przed przejściem kobiety w ciąży na zwolnienie chorobowe zawarto z nią umowę lub gdy miała miejsce istotna zmiana warunków umowy o pracę np. zwiększenie etatu, podwyższenie wysokości wynagrodzenia, co mogło skutkować zawyżeniem wysokości pobieranego świadczenia.

Od decyzji ZUS, która wstrzymuje prawo do wypłacania zasiłku chorobowego, przysługuje odwołanie.

Jaka będzie wysokość zasiłku chorobowego, uzależnione jest od zarobków ubezpieczonego. Podstawa wymiaru zasiłku to średnie wynagrodzenie pracownika w ciągu 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym pojawiła się niezdolność do wykonywania pracy z uwagi na ciążę. Jeśli pracował krócej, to z przepracowanych miesięcy. Do średniego wynagrodzenia wliczane są dodatkowe wypłaty np. nagrody czy nadgodziny.

Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego jest również powiązana z wysokością minimalnego wynagrodzenia za pracę. W 2023 r. minimalna podstawa wymiaru chorobowego wynosi:

• od 1 stycznia do 30 czerwca - 3 011,52 zł,
• od 1 lipca do 31 grudnia – 3 106,44 zł.

Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego kobiety w ciąży z tytułu pracy w pełnym wymiarze czasu pracy nie może być niższa od kwoty ustawowego minimalnego wynagrodzenia za pracę po jego pomniejszeniu o 13,71%.

Płatne zwolnienie lekarskie w czasie ciąży przysługuje do dnia poprzedzającego poród. Jednak ciężarna pracownica może wykorzystać 6 tygodni urlopu macierzyńskiego i zasiłek macierzyński do dnia porodu. W tym przypadku pracodawca opiera się jedynie na zaświadczeniu lekarskim o przewidywanej dacie porodu. Po porodzie ciężarna skorzysta z pozostałego urlopu.

Zatrudnione kobiety będące w ciąży, są szczególnie chronione przez przepisy Kodeksu Pracy. Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy. Jednak jeżeli na terenie zakładu pracy działa zakładowa organizacja związkowa, musi ona wyrazić na to zgodę.

Źródło

https://www.zus.pl/swiadczenia/zasilki/

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jednolity    Dz.U. z 2022 r. poz. 1732 z późn. zm.)