Urlop macierzyński i ojcowski w pytaniach i odpowiedziach

Urlop macierzyński i ojcowski to zagadnienia, z którymi wiąze się wiele pytań. Poznaj odpowiedzi na te, które powtarzają sie najczęściej.

Ile wynosi wymiar urlopu macierzyńskiego?

Wymiar urlopu macierzyńskiego zależy od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie i wynosi:

• 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka;
• 31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci;
• 33 tygodni w przypadku urodzenia trojga dzieci;
• 35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci;
• 37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci.

Najczęściej urlop macierzyński rozpoczyna się w dniu urodzenia dziecka, chociaż prawo przewiduje możliwość rozpoczęcia urlopu nawet 6 tygodni przed planowaną datą porodu.

Czy podstawowy urlop macierzyński przysługuje tylko matce dziecka?

Nie. Urlop macierzyński, wbrew temu co sugeruje nazwa, może być w pewnym zakresie wykorzystany również przez ojca dziecka. Matka po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu może przekazać pozostałą jego część ojcu dziecka. W takiej sytuacji rodzice informują o swojej decyzji obu pracodawców w terminie nie krótszym niż 7 dni przed planowaną datą „zamiany”.

Dodatkowy urlop macierzyński?

Dodatkowy urlop macierzyński to dawna nazwa na 6 tygodniu urlopu, następującego po podstawowym urlopie macierzyńskim. W 2016 roku dodatkowy urlop macierzyński został włączony do urlopu rodzicielskiego, a sama nazwa przestała funkcjonować.

Obecnie funkcjonuje jedynie:

• 20 tygodni - urlopu macierzyńskiego (przy jednym dziecku)
• 32 tygodnie - urlopu rodzicielskiego.

Razem 52 tygodnie, czyli rok. Ważne jest, że jeżeli okres 20 tygodni urlopu macierzyńskiego nie zostanie wykorzystany to rodzicom nie będzie przysługiwał urlop rodzicielski.

Urlop rodzicielski można wykorzystać jednorazowo albo nie więcej niż w 4 częściach. Nie może być między nimi przerwy, ale mogą na nim jednocześnie przebywać oboje rodzice (to nowe rozwiązanie, nie dotyczy urlopu macierzyńskiego), choć łączny wymiar urlopu obojga nie może przekroczyć 32 tygodnie. Część urlopu rodzicielskiego nie może być krótsza niż 8 tygodni.

Kiedy poinformować pracodawcę o zamiarze wykorzystania urlopu rodzicielskiego?

Wniosek o urlop rodzicielski lub jego części należy złożyć w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu albo jego części. Pracodawca musi wniosek uwzględnić.

Czy urlop rodzicielski można łączyć z pracą?

Tak. Urlop rodzicielski może być połączony z pracą u swojego pracodawcy w wymiarze nie przekraczającym połowy etatu. Osoby korzystające z takiego rozwiązania otrzymują zasiłek i wynagrodzenie za pracę w proporcjach odpowiadających stosunkowi czasu pracy do urlopu.

Co to jest urlop ojcowski?

Urlop ojcowski trwa 2 tygodnie i może być wykorzystany do momentu ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia. Nie musi on być wykorzystany jednorazowo ale każda z części nie może być krótsza niż 7 dni. O zamiarze skorzystania z urlopu pracownik informuje pracodawcę w terminie nie krótszym niż 7 dni kalendarzowych przed planowaną datą rozpoczęcia urlopu, a pracodawca musi ten wniosek uwzględnić. Za okres przebywania na urlopie ojcowskim pracownikowi przysługuje 100% zasiłek. Urlop ojcowski może być łączony z urlopem macierzyńskim matki – w tym czasie rodzice wspólnie opiekują się dzieckiem.

Czy zakończenie urlopu macierzyńskiego musi oznaczać powrót do pracy?

Zakończenie urlopu macierzyńskiego nie musi absolutnie oznaczać powrotu do pracy. Jeżeli rodzic chce lub musi kontynuować sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, może wykorzystać kilka możliwości.
 
Najczęstsze jest wykorzystanie urlopu wypoczynkowego (zaległego i bieżącego) bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego. W świetle uregulowań Kodeksu Pracy pracodawca obowiązany jest do udzielenia takiego urlopu, a wniosek o urlop może być złożony w dowolnym momencie – nawet w ostatnim dniu trwania urlopu macierzyńskiego. Innym rozwiązaniem jest skorzystanie z urlopu wychowawczego.

Czy po zakończeniu urlopu macierzyńskiego powrót do pracy oznacza powrót na stanowisko zajmowane przed rozpoczęciem urlopu?

Niekoniecznie. Po zakończeniu urlopu pracodawca powinien dopuścić pracownika do pracy na stanowisku zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu, ale jeśli to niemożliwe – na stanowisku odpowiadającym kwalifikacjom pracownika. Mimo dopuszczenia możliwości zmiany stanowiska – prawo gwarantuje pracownikowi zachowanie poziomu wynagrodzenia sprzed urlopu.

Czy przebywający na urlopie macierzyńskim pracownik jest chroniony przed zwolnieniem?

Przepisy prawa pracy nie ustanawiają bezwzględnego zakazu rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę z kobietą w ciąży lub korzystającej z urlopu macierzyńskiego i przewidują w tym zakresie pewne wyjątki. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy w tym czasie jest dopuszczalne w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. W takiej sytuacji pracodawca jest obowiązany uzgodnić z reprezentującą pracownicę zakładową organizacją związkową termin rozwiązania umowy o pracę. W razie niemożności zapewnienia w tym okresie innego zatrudnienia, pracownicy przysługują świadczenia określone w odrębnych przepisach. Okres pobierania tych świadczeń wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.      

ostatnia aktualizacja: wrzesień 2019 r.

Podstawa prawna
1.    Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1040, ze zm.)
2.    Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków (Dz. U. z 2015 r. poz. 2243).
3.    Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 645 ze zm.)