Zmiany w zasiłkach w 2023 roku - co musisz wiedzieć

Zacząć należy od wyjaśnienia, że zasiłek macierzyński przysługuje za okresy, które odpowiadają okresom:

• urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,
• urlopu rodzicielskiego,
• urlopu ojcowskiego.

Zmianom uległy w szczególności:

• wymiar zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego,
• wysokość zasiłku macierzyńskiego,
• okres wykorzystywania zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego,
• zasady składania dokumentów stanowiących podstawę do ustalania prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego.

Urlop macierzyński albo urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego

Co do wymiaru samego zasiłku macierzyńskiego nie nastąpiły zmiany. Okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego wynosi:

• 20 tygodni (140 dni) - w przypadku urodzenia jednego dziecka,
• 31 tygodni (217 dni) - gdy urodzi się dwoje dzieci podczas jednego porodu,
• 33 tygodni (231 dni) - gdy urodzi się troje dzieci podczas jednego porodu,
• 35 tygodni (245 dni) - gdy urodzi się czworo dzieci podczas jednego porodu,
• 37 tygodni (259 dni) - gdy urodzi się pięcioro i więcej dzieci podczas jednego porodu.

Przed porodem można wykorzystać do 6 tygodni urlopu macierzyńskiego i zasiłku macierzyńskiego. Wtedy po porodzie korzysta się z pozostałego urlopu.

Urodzenie lub przyjęcie dziecka na wychowanie dziecka mającego zaświadczenie, o którym mowa w ustawie „Za życiem”

Zasiłek jest wypłacany przez 62 tygodnie, gdy:

• rodzina zastępcza (niezawodowa) przyjmie na wychowanie dziecko do lat 7 (lub do 10 lat, jeśli dziecko ma odroczony obowiązek szkolny),
• osoba ubezpieczona przyjmie na wychowanie dziecko do lat 14 i złoży wniosek o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka.

Zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach tego urlopu przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku.

Urlop rodzicielski

Wymiar urlopu rodzicielskiego - wydłużenie wymiaru urlopu poprzez przyznanie nieprzenoszalnej części

Obecnie po zmianach pracownik podlegający ubezpieczeniu chorobowemu, rodzic dziecka ma prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem w wymiarze do 41 tygodni w przypadku gdy liczba dzieci urodzonych przy jednym porodzie lub przyjętych na wychowanie wynosi jedno dziecko, lub 43 tygodnie gdy urodzi się dwoje lub więcej dzieci. Dotychczasowo wymiar ten wynosił 32 tygodnie lub odpowiednio 34 tygodnie.

Urlop w nowym wymiarze, przysługuje łącznie obojgu rodzicom dziecka jednak każdemu z pracowników rodziców dziecka przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego. Prawa tego nie można przenieść na drugiego z pracowników rodziców dziecka. Skorzystanie z urlopu rodzicielskiego w wymiarze co najmniej 9 tygodni oznacza konieczność wykorzystania przez pracownika rodzica dziecka z macierzyńskiego. Matka, nadal po porodzie, w pierwszej kolejności i tak wykorzystuje urlop macierzyński.

Zmiana zasad wykorzystywania urlopu rodzicielskiego

Istotną zmianą jest możliwość wykorzystania urlopu rodzicielskiego w dowolnym terminie. Urlop jest udzielany jednorazowo albo nie więcej niż w 5 częściach nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia. Zniesiono także przepis o minimalnej części urlopu. Urlop rodzicielski nadal udzielany jest na wniosek pracownika złożony w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z niego. Jednak, wniosek będzie mógł zostać złożony w formie papierowej lub elektronicznej. Pracodawca powinien umożliwić złożenie wniosku w jednej z ww. form.

Ustalenie nowych wymiarów urlopu rodzicielskiego dla pracowników, którzy przyjęli dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej lub występujących o adopcję dziecka

Zasiłek jest wypłacany przez 38 tygodni, gdy:

• rodzina zastępcza (niezawodowa) przyjmie na wychowanie dziecko do lat 7 (lub do 10 lat, jeśli dziecko ma odroczony obowiązek szkolny),
• osoba ubezpieczona przyjmie na wychowanie dziecko do lat 14 i złoży wniosek o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka.

Wysokość zasiłku rodzicielskiego

Zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego przysługuje w wysokości 70% podstawy wymiaru zasiłku. Do dnia 25.04.2023 r. wynosił on 60% ww. podstawy, na której wysokość wpływ ma wynagrodzenie pracownika.

Ile wynosi zasiłek macierzyński "roczny"?

Jeżeli wniosek o zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach tego urlopu i urlopu rodzicielskiego złożony zostanie w pełnym wymiarze do 21 dni po porodzie albo przyjęciu dziecka na wychowanie, zasiłek będzie wynosił  81,5% podstawy wymiaru zasiłku. Dotychczas wynosił on 80% podstawy wymiaru zasiłku.

Wniosek o zasiłek macierzyński nie może dotyczyć 9 tygodni urlopu rodzicielskiego dla drugiego z rodziców. Za tą część urlopu zasiłek zawsze wynosi 70% podstawy wymiaru zasiłku.

W przypadku gdy miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych jest niższa niż kwota świadczenia rodzicielskiego, kwotę zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych podwyższa się do wysokości świadczenia rodzicielskiego. Kwota ta jest określana jako podwyższenie zasiłku macierzyńskiego. Świadczenie rodzicielskie przysługuje w kwocie 1.000,00 zł miesięcznie i nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Zmiany w urlopie ojcowskim

W celu sprawowania opieki nad nowo narodzonym dzieckiem pracownik ojciec dziecka ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia albo do upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia. Urlop ojcowski może być wykorzystany jednorazowo albo nie więcej niż w 2 częściach, z których żadna nie może być krótsza niż tydzień.

Ubezpieczony ojciec wychowujący dziecko w dniu 26 kwietnia 2023 r. ma prawo do urlopu ojcowskiego na dotychczasowych zasadach, jednak najpóźniej do dnia, w którym dziecko skończy 24 miesiące.

Wysokość zasiłku ojcowskiego

Zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami kodeksu pracy jako okres zasiłku ojcowskiego, przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku.

Okres przejściowy

Osoba ubezpieczona, która od 2 sierpnia 2022 r. do 25 kwietnia 2023 r. (włącznie) była uprawniona (korzystała) z zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego albo jego części – udzielonego na podstawie kodeksu pracy – ma prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego w nowym wymiarze.

W przypadku osób przebywających na dzień 26 kwietnia 2023 r. na zasiłku macierzyńskim za okres urlopu macierzyńskiego, urlopie na warunkach tego urlopu lub urlopie rodzicielskim, osoby te mają prawo do zasiłku na nowych zasadach.

Osoba ubezpieczona, która przed 26 kwietnia 2023 r. złożyła wniosek o zasiłek macierzyński, ale na 26 kwietnia 2023 r. jeszcze go nie pobiera,  może skorzystać z zasiłku macierzyńskiego w nowej wysokości.

Aby otrzymać zasiłek w nowej wysokości, należy złożyć wniosek między 26 kwietnia a 17 maja 2023 r. Bez wniosku zasiłek wypłacany będzie w dotychczasowej wysokości.

Zasiłek macierzyński w zmienionej wysokości przysługuje od 26 kwietnia 2023 r. do końca urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach tego urlopu lub urlopu rodzicielskiego.

Kto wypłaca zasiłek?

Prawo do zasiłków ustalają oraz zasiłki te wypłacają:

• płatnicy składek na ubezpieczenie chorobowe, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych – swoim ubezpieczonym w czasie trwania ubezpieczenia,

1. oddziały ZUS:

• ubezpieczonym, których płatnicy składek zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 ubezpieczonych,
• ubezpieczonym prowadzącym działalność pozarolniczą i osobom z nimi współpracującym,
• ubezpieczonym będącym duchownymi,
• osobom uprawnionym do zasiłków za okres po ustaniu ubezpieczenia,
• ubezpieczonym podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu w Polsce z tytułu zatrudnienia u pracodawcy zagranicznego.

Czy zakończenie urlopu macierzyńskiego musi oznaczać powrót do pracy?

Zakończenie urlopu macierzyńskiego nie musi absolutnie oznaczać powrotu do pracy. Jeżeli rodzic chce lub musi kontynuować sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, może wykorzystać kilka możliwości.
 
Najczęstsze jest wykorzystanie urlopu wypoczynkowego (zaległego i bieżącego) bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego. W świetle uregulowań kodeksu pracy pracodawca obowiązany jest do udzielenia takiego urlopu, a wniosek o urlop może być złożony w dowolnym momencie – nawet w ostatnim dniu trwania urlopu macierzyńskiego. Innym rozwiązaniem jest skorzystanie z urlopu wychowawczego.

Urlop wychowawczy

Doprecyzowanie przepisu dotyczącego korzystania z urlopu wychowawczego i obniżonego wymiaru czasu pracy

W okresie ciąży oraz w okresie urlopu macierzyńskiego, z którego korzysta pracownica w związku z urodzeniem dziecka, od dnia złożenia wniosku o udzielenie części urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach tego urlopu albo jego części, urlopu ojcowskiego albo jego części, urlopu rodzicielskiego albo jego części, oraz wniosku o elastyczną organizację pracy, do dnia zakończenia tego urlopu albo do dnia zakończenia pracy w ramach elastycznej organizacji pracy, pracodawca nie może:

• prowadzić przygotowań w związku z zamiarem rozwiązania stosunku pracy z tym pracownikiem,
• wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z tym pracownikiem, chyba że zachodzą przesłanki rozwiązania umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika i reprezentująca pracownika zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę.

Zmiana w przepisie dotyczącym dopuszczenia pracownika do pracy po urlopie wychowawczym

Pracodawca dopuszcza pracownika po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach tego urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego, urlopu ojcowskiego, urlopu wychowawczego do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu na warunkach nie mniej korzystnych od tych, które by obowiązywały, gdyby pracownik nie korzystał z urlopu.

Zmiany w formularzach wniosków o zasiłek

W związku z nowymi przepisami zmieniają się niektóre formularze stanowiące podstawę do wypłaty zasiłku macierzyńskiego (ZUR, ZAM, Z-15a, Z-15b, ZAS-24, Z-3a, ZAS-5, Znp-7).

Nowe wzory formularzy są dostępne na www.zus.pl od 26 kwietnia 2023 r.

Jakie inne zmiany w prawie pracy w 2023 r.? Nie tylko dłuższe urlopy

Nowy przepis art. 148 1 KP to zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika. Pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia.

Nowe przepisy art. 173 1-3 KP mówiące, że pracownikowi przysługuje zasiłek opiekuńczy w wymiarze do 5 dni w roku kalendarzowym w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga znacznej opieki lub znacznego wsparcia z poważnych względów medycznych. Za członka rodziny uważa się syna, córkę, matkę, ojca lub małżonka.

Zmiana art. 178 § 2 KP wprowadzająca pracę w godzinach nadliczbowych za zgodą pracownika wychowującego dziecko do 8 roku życia, nie jak dotychczas do 4 roku życia.

Nowy przepis art. 188 1 KP to elastyczna organizacja pracy. Zaelastyczną organizację czasu pracy uważa się telepracę, systemowy czas pracy, rozkład czasu pracy, obniżenie wymiaru czasu pracy. Praca zdalna. Zmiany w kodeksie pracy zdalnej. Informacje dla rodziców.

Szukasz więcej ciekawych informacji w tej tematyce? Odwiedź stronę główną - babyboom.pl