Dzieci z opóźnionym rozwojem ruchowym

Rozwój ruchowy dziecka zsynchronizowany jest ściśle z rozwojem psychicznym. Deficyt sprawności ruchowej może obejmować różne sfery motoryki. Przejawia się on w zaburzeniach różnych rodzajów koordynacji, orientacji przestrzennej, kierunkowej i czasowej oraz napięcia neuromięśniowego. U dzieci zdrowych rozwój ruchowy również może przebiegać znacznie wolniej.

Przyczyny niepowodzeń ruchowych dzieci to głównie: zaburzania stronności (czyli lateralizacji) oraz zaburzenia orientacji przestrzennej. Trudności związane z opóźnionym rozwojem ruchowym można podzielić na dwie grupy:

• niezręczność ruchową całego ciała,
• niezręczność manualną.

W pierwszym przypadku obserwujemy niechęć do czynności i zabaw ruchowych. Dzieci z niezręcznością ruchową poruszają się w sposób nieskoordynowany, jakby kanciasty, szybko się męczą, gdyż mają słabą kondycję fizyczną. Nie nadążają za innymi dziećmi, mają trudności w bieganiu na palcach. Z trudem opanowują umiejętność jazdy na rowerze, wrotkach czy łyżwach.

U dzieci z niezręcznością manualną utrzymuje się nadmierne lub małe napięcie mięśniowe (stąd mała precyzja), silne przyciskanie i kurczowe trzymanie ołówka, częste współruchy języka, dłoni; zaburzona szybkość ruchów dłoni i palców, która jest przyczyną trudności w majsterkowaniu, wycinaniu, szyciu, zapinaniu, guzików itp.; niewłaściwa koordynacja wzrokowo – ruchowa, przejawiająca się trudnościami w rysowaniu, pisaniu (niestaranne zeszyty, kleksy, pogięte kartki, liczne skreślenia, poprawki brzydkie pismo, brak połączenia między literami, zmiana wielkości kąta nachylenia pisma, wolne tempo pisania) oraz wskutek powolnych ruchów gałek ocznych, trudności przyśpieszania czytania. Dzieci te, codzienne czynności takie jak mycie, ubieranie, jedzenie, wykonują powoli i niezręcznie.      

Jak pomóc dziecku z niezręcznością ruchową całego ciała?

Ćwiczenia ruchowe powinny być wykorzystywane do wdrażania go w orientację w schemacie ciała oraz orientację przestrzenną. Należy zapisać dziecko na gimnastykę, pływanie, proponować inne sporty. Zachęcać do udziału w grach i zabawach, podkreślać osiągnięcia, ukierunkować na czynności ruchowe dające największą możliwość sukcesu i nie dopuszczać do niezdrowej rywalizacji.

Aby zwolnić nadmierne napięcie stawowo - mięśniowe możemy stosować następujące ćwiczenia:

• płynne ruchy ramion,
• naśladowanie lotu ptaków,
• zabawa w marsz w wysokiej trawie (z wysokim podnoszeniem kolan),
• w drzewa na wietrze (poruszanie rękami uniesionymi nad głowę),
• przechodzenie między gałęziami (odpowiednio rozciągnięte ruchy rąk),
• pływanie żabką w basenie (naśladowanie odpowiednich ruchów rąk)

zabawy zręcznościowe

• rzuty do celu,
• popychanie piłek lekarskich,
• rzucanie piłki w parach,
• gra w serso,
• ćwiczenia na równoważni,
• zabawy stolikowe takie jak pchełki, bierki, bilard stołowy. 

ćwiczenia koordynacyjne i inne

• toczenie piłki w skłonie dookoła nóg,
• siad turecki - toczenie piłki do pary,
• maszerowanie z jednoczesnym toczeniem piłki przed sobą,
• przerzucanie piłeczki z jednej ręki do drugiej,
• marsz na czworakach, toczenie piłki głową,
• podawanie piłki w rzędzie górą, dołem, bokiem,
• siad klęczny, toczenie piłki dookoła siebie,
• siad turecki, toczenie piłki dookoła siebie,
• przerzucanie piłki do dziecka z pary,
• wrzucanie piłeczek do kosza,
• skoki zajęcze,
• przechodzenie pod skakanką,
• leżenie tyłem, jazda na rowerze,
• leżenie tyłem, przyciąganie kolan do klatki piersiowej,
• rysowanie krokami figur geometrycznych. 

ćwiczenia logorytmiczne

Muzyka towarzysząca ćwiczeniom organizuje ruch w czasie, a swoją dynamiką reguluje napięcie mięśniowe. Podczas ćwiczeń ruchowych poza kształtowaniem orientacji przestrzennej i poczucia kierunku w odniesieniu do własnej osoby (pamięci ruchowej), wyrabiamy także umiejętność gospodarowania siłą i napięciem mięśni oraz koordynację wzrokowo - ruchową.

Przy niezręczności manualnej należy usamodzielnić dziecko w czynnościach codziennych i samoobsługowych, usprawniać ruchy rąk (wykorzystując różne techniki plastyczne o coraz większym stopniu trudności),  przeprowadzać ćwiczenia ukierunkowane na doskonalenie pisma.

Ćwiczenia wyrabiające odpowiednią szybkość ruchów, doskonalące ich precyzję i płynność z uwzględnieniem spostrzegania wzrokowego:

• lepienie z gliny, plasteliny kształtów walcowatych – kiełbasek, rogalików, węży,
• gra na instrumentach, wyszywanie, haftowanie, pisanie na komputerze,
• wycinanki, wydzieranki, nawlekanie koralików,
• malowanie palcami na dużym formacie,
• ugniatanie kul z gazety, bibuły, papieru jedną ręką,
• układanie różnych kształtów z nici, ryżu, wstążek, kolorowych sznurków,
• wykonywanie ornamentów z piasku,
• kalkowanie różnych wzorów, np. literopodobnych, geometrycznych,
• malowanie ozdobnych szlaczków grubym pędzlem na dużej powierzchni,
• wykonywanie labiryntów według własnego projektu,
• lepienie konturów z plasteliny, gliny itp.,
• kolorowanki,
• wycinanie wcześniej namalowanych wzorów,
• rysowanie dużych kół na tablicy, najpierw jedną ręką, potem obiema,
• zapełnianie dużych płaszczyzn farbą lub plasteliną.