Wiele osób posyła swoje dzieci do przedszkola tylko dlatego, że uważa je za bardzo ważną część „rozwoju społecznego” malucha. Kiedy dziecko zaczyna chodzić do szkoły, rodzice znacznie rzadziej zastanawiają się nad tym, czy posiada odpowiednie umiejętności społeczne, a przecież to właśnie wówczas są one potrzebne bardziej niż kiedykolwiek wcześniej.

Dziecko poszerza swoją grupę relacji i zaczyna nawiązywać kontakty nie tylko z najbliższymi. Wymaga to opanowania i przestrzegania określonych norm obowiązujących w danym miejscu.

„Ja” czy „my”?

Dziecko rozpoczynające naukę w szkole staje się członkiem grupy, która może o sobie powiedzieć: „to my” i „nasza klasa”. Uczeń nawiązuje kontakty w grupie, odnajduje w niej swoje miejsce. To, czy zostanie przywódcą, czy raczej outsiderem, zależy od wielu rzeczy, przede wszystkim jednak od jego umiejętności komunikacyjnych oraz intuicyjnego rozeznania w tym, jak przebiegają relacje między innymi.

Są dzieci, które „widzą” kto kogo lubi, kto lubi przewodzić, a kto chętnie się podporządkuje i potrafią wykorzystać tę wiedzę w taki sposób, aby osiągnąć w grupie pożądaną przez siebie pozycję. Inne zaś tych zależności nie dostrzegają, popełniają błędy, ponoszą ich konsekwencje, a w końcu przyjmują taką rolę, jaką narzucają im inni, a która najczęściej jest rolą nie do końca mile widzianą przez dziecko (i jego rodziców): kozła ofiarnego, klasowego błazna,  dyżurnego łobuza czy osoby wykluczonej.

Dlaczego tak ważna jest akceptacja?  

Kiedy dziecko znajduje się w grupie rówieśników, niezwykle ważna dla niego jest akceptacja z ich strony. Dzięki niej uczeń czuje się częścią czegoś większego, a to podnosi jego poczucie wartości. Poczucie, że jest się odrzuconym i przekonanie, że inni go nie akceptują, ma fatalny wpływ na samopoczucie dziecka, które zaczyna siebie postrzegać w sposób negatywny.

Jeżeli próby zmiany tej sytuacji spełzają na niczym, dziecko uczy się, że nie ma po co się starać i zaczyna odczuwać niechęć do podejmowania jakichkolwiek wysiłków. Zaczyna traktować grupę z coraz większym dystansem, ale jednocześnie czuje się osamotnione. Może się odnaleźć w nowej, innej grupie, ale jeżeli jego niska samoocena będzie utrwalona, to najprawdopodobniej w każdym zespole będzie przyjmować postawę bierności, wycofania i niedostosowania społecznego.

„Katalog umiejętności społecznych”

Warto się zastanowić, jakie umiejętności społeczne są przydatne i ułatwiają funkcjonowanie w grupie. Przede wszystkim jest to umiejętność:

-    przestrzegania norm, dostrzegania ich (także tych ukrytych i nienazwanych wprost),

-    rozmawiania, czyli słuchania (uważnego, ze zrozumieniem i skoncentrowaniem się na rozmówcy) oraz dyskutowania, ale bez narzucania swojego zdania,

-    rozwiązywania konfliktów, negocjowania,

-    traktowania innych z wyrozumiałością i szacunkiem,

-    bycia tolerancyjnym,

-    kontrolowania własnych emocji,

-    rezygnowania z własnych, egocentrycznych celów na rzecz zachowań akceptowanych przez grupę,

-    liczenia się z opinią innych.

Oczywiście, to tylko niektóre pożądane umiejętności, o których rozwój warto zadbać. W jaki sposób? Przede wszystkim pozwalając dziecku na nabycie ich w tej pierwszej, najmniejszej grupie, jaką jest rodzina: wprowadzając normy, które są przestrzegane, pokazując dziecku, że jest wiele „niepisanych” zasad, których się przestrzega, aby nie wchodzić w konflikty z innymi, wysłuchując dziecka z szacunkiem, ale i domagając się tego, aby ono brało pod uwagę, co czują inni. Z czasem, gdy dziecko staje się coraz starsze, powinno mieć coraz więcej praw, ale i obowiązków, bo poczucie odpowiedzialności za samego siebie i swoje postępowanie sprawia, że taka osoba ma świadomość, że może być sprawcą tego, jak inni będą go odbierać.

Joanna Górnisiewicz

Wychowanie ucznia 

Rozwój dziecka w wieku szkolnym 

Masz dziecko w przedszkolu ? - zajrzyj tutaj