Covid 19 u dzieci - objawy, sposoby leczenia, zagrożenia

Dzieci rzadziej niż dorośli zarażają się koronawirusem SARS-CoV-2, a jeśli zachorują na COVID-19, choroba często przebiega bezobjawowo lub łagodnie. Tylko niewielki odsetek najmłodszych pacjentów wymaga hospitalizacji. Jakie są najczęstsze objawy choroby i możliwe powikłania? Jak leczyć COVID-19 u najmłodszych pacjentów? Co robić, by chronić dziecko? Zobacz, co warto wiedzieć.

Covid-19 u dzieci

Zazwyczaj zakażenie COVID-19 u dzieci przebiega dużo łagodniej i ustępuje szybciej. W 80-90% przypadków choroba ma charakter skąpoobjawowy lub bezobjawowy. Dane sugerują, że dzieci są mniej wrażliwe na zakażenie SARS-CoV-2 niż dorośli. Chorują znacznie rzadziej, choć wzrost zachorowań w tej grupie wiekowej jest zauważalny.

Przebieg zakażenia koronawirusem ma związek z wiekiem i stanem zdrowia dziecka.

- Należy się bać zakażenia u niemowląt i małych dzieci. Obserwujemy, że u dzieci do 2 lat przebieg choroby bywa cięższy. W tej grupie wiekowej częściej dochodzi do zmian zapalnych w płucach, drgawek gorączkowych. Kolejna grupa pediatryczna, o którą się boimy, to wcześniaki oraz dzieci obarczone chorobami przewlekłymi. Wcześniaki, zwłaszcza skrajne, przychodzą na świat z niedojrzałymi płucami i zakażenie wirusem SARS-CoV-2 jest dla nich szczególnie niebezpieczne. Mieliśmy też przypadki choroby COVID-19 u pacjentów z chorobami nowotworowymi, z białaczką. Ci pacjenci przechodzili zakażenie bardzo ciężko. - mówi prof. dr hab. n. med. Jacek Wysocki, pediatra, specjalista chorób zakaźnych, kierownik Katedry i Zakładu Profilaktyki Zdrowotnej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. [1]

Do początku kwietnia 2020 r. według World Health Organization (WHO) w przebiegu pandemii nowego koronawirusa zanotowano niemal 1,3 mln zakażeń w ponad 166 krajach na świecie. Nie wiadomo jednak, jaka jest skala zjawiska w populacji pediatrycznej, ponieważ w kierunku SARS-CoV-2 nie są prowadzone masowe badania przesiewowe.

Co warto wiedzieć o SARS-CoV-2 i COVID-19

Koronawirus SARS-CoV-2 (Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2) zostały wykryty 31 grudnia 2019 roku w Wuhan (Chiny). Jego nazwa pochodzi od wyglądu patogenu w powiększeniu. Ponieważ posiada on liczne kolce, przypomina koronę. Koronawirus z Chin (SARS-CoV-2) to nowy podtyp koronawirusa z rodziny SARS i MERS.

COVID-19 to choroba układu oddechowego, która może mieć zarówno łagodny, jak i ciężki przebieg. Wówczas prowadzi do ostrej niewydolności oddechowej. Zarażenie drobnoustrojem odbywa się drogą kropelkową lub poprzez kontakt z zakażonymi przedmiotami.

Objawy Covid 19 u dzieci

Objawy koronawirusa u dzieci mają najczęściej łagodniejszy charakter. Większość z nich choruje bezobjawowo lub lekko. Uważa się, że wynika to z faktu, że posiadają mniej receptorów ACE2, które stanowią punkt wejścia wirusa do komórki. Nie bez znaczenia jest, że większość z nich nie ma chorób towarzyszących.

Jak przebiega zakażenie koronawirusem u dzieci? Objawy choroby COVID-19 u dzieci to zwykle

• katar,
• kaszel,
• ból głowy,
• przekrwienie błony śluzowej nosa,
• ból gardła,
• gorączka.

Inwazja SARS-CoV-2 może powodować również objawy ze strony przewodu pokarmowego: biegunkę, nudności, wymioty. Mogą także pojawić się nietypowe objawy, takie jak choćby wysypka.

W przebiegu choroby u dorosłych dominujący objaw kliniczny COVID-19 stanowi ostry zespół oddechowy, gorączka, kaszel, duszności (głównie objawy ze strony układu oddechowego, ale także ból klatki piersiowej czy zapalenie spojówek). Pojawiają się również zaburzenia smaku i węchu. To także objaw, który spotyka się u dzieciaków. Starszaki skarżyły się na dziwne smaki, ponieważ nie zawsze potrafią opisać, co się z nimi dzieje. Maluchy odmawiały jedzenia potrawy, którą wcześniej lubiły lub miewały gorszy apetyt.

Innym typowym objawem zakażenia wirusem SARS-CoV-2 u dorosłych są duszności. U dzieci także obserwuje się problemy ze spadkiem saturacji. Niekiedy wymaga to wspomagania tlenem. Rzadkością jest konieczność wentylacji mechanicznej, czyli użycia respiratora.

Przebieg choroby COVID-19 może być odmienny dla każdego pacjenta. Cięższy dotyczy głównie grup ryzyka:

1. Dzieci z chorobami towarzyszącymi, takimi jak:

• wrodzone wady serca (z sinicą), kardiomiopatie,
• choroby metaboliczne,
• schorzenia neurologiczne,
• wady genetyczne np. dystrofie nerwowo-mięśniowe upośledzające oddychanie,
• choroby nowotworowe,
• przewlekłe choroby nerek,
• mukowiscydoza, dysplazja oskrzelowo-płucna, przewlekłe choroby dróg oddechowych (z obturacją),
• niedobór odporności po przeszczepie narządowym,
• cukrzyca źle kontrolowana.

2. Noworodki i niemowlęta

3. Dzieci z otyłością, zwłaszcza z BMI ≥ 120% wartości odpowiadającej 95. centylowi BMI lub BMI ≥ 30 kg/m2

Diagnostyka COVID-19 u dzieci

Podstawą rozpoznania COVID-19 u dzieci jest wykrycie materiału genetycznego wirusa SARS-CoV-2 metodą RT-PCR w wymazie z nosogardła, pobranym do 10. doby od początku objawów. U dzieci z objawami klinicznymi COVID-19 dodatni wynik testu antygenowego II generacji (pobranego do 7. doby od wystąpienia objawów) pozwala także ustalić rozpoznanie.

Niemowlęta oraz dzieci do ukończenia 2. roku życia w przypadku gorączki, kaszlu lub innych niepokojących objawów wymagają zbadania przez lekarza w poradni. W zależności od stanu klinicznego dziecko kierowane jest do:

• dalszej opieki domowej (ewentualnie z zaleceniem wykonania ambulatoryjnie testu w kierunku zakażenia SARS-CoV-2),

• szpitala I poziomu, diagnozującego dzieci w kierunku COVID-19.

Jeśli dziecko zostaje w opiece domowej, konieczna jest teleporada po 2-4 dniach w celu ustalenia aktualnego stanu dziecka i oceny realizacji zaleceń.

Nowe badanie wykazało, że mniej niż jedno na 20 dzieci z objawowym COVID-19 doświadczyło objawów trwających dłużej niż 4 tygodnie, a prawie wszystkie dzieci w pełni wyzdrowiały do ​​8 tygodni.

Sposoby leczenia Covid-19 u dzieci

Dzieci z podejrzeniem lub rozpoznaniem COVID-19 i łagodnymi symptomami choroby powinny być leczone w domu. Podstawą terapii COVID-19 u większości pacjentów pediatrycznych pozostaje leczenie objawowe i wspomagające. Nie mniej ważne są działania mające na celu ograniczenie szerzenia się zakażenia SARS-CoV-2.

U dziecka ze zdiagnozowanym COVID-19, ale bez widocznych objawów choroby, wystarczająca jest teleporada u lekarza z podstawowej opieki zdrowotnej. Wówczas ważne jest, by zadbać o prawidłowe nawodnienie dziecka. Należy regularnie mierzyć temperaturę ciała.

Jeśli dziecko źle się czuje, powinno odpoczywać. Gdy pojawią się skąpe objawy, można podawać leki np. przeciwgorączkowe czy tabletki na ból gardła. Generalnie leczenie jest podobne jak w przypadku innych infekcji górnych dróg oddechowych lub przewodu pokarmowego. Rekomendowane jest zbadanie dziecka przez lekarza i kontrolny pomiar saturacji.

W sytuacji, gdy obserwuje się nasilone i niepokojące objawy oraz u dzieci z grupy ryzyka, lekarz POZ po badaniu może zdecydować o skierowaniu małego pacjenta do szpitala.

Podstawę leczenia dzieci z COVID-19, także z ciężką postacią choroby, stanowi leczenie objawowe i wspomagające. Terapia przeciwwirusowa powinna być rozważana indywidualnie, w zależności od ciężkości przebiegu klinicznego choroby oraz chorób współistniejących, które mogą zwiększać ryzyko progresji. Pacjenci z ciężką postacią koronawirusa wymagają hospitalizacji w szpitalu z zapleczem OIT (oddział intensywnej terapii, oddział intensywnej opieki medycznej, OIOM to część szpitala, w której leczy się pacjentów znajdujących się w stanie krytycznym).

Zagrożenia i powikłania choroby Covid-19

Choć dzieci chorują na COVID-19 rzadziej i bardziej łagodnie, u części zakażonych SARS-CoV-2 rozwijają się powikłania. Niektóre z nich przypominają zespół Kawasakiego. Dochodzi do gwałtownego pogorszenia stanu zdrowia. Część z nich wymaga leczenia na oddziale intensywnej terapii.

- Zwykle zaczynało się od przedłużającej się gorączki. Zmiany w badaniach laboratoryjnych wskazywały na intensywny proces zapalny. Pojawiały się zmiany skórne o charakterze wysypki rumieniowej. Takim momentem niepokojącym było pogarszanie się funkcji niektórych narządów, jak wątroba, nerki, oraz wystąpienie zaburzeń krzepliwości krwi. prof. dr hab. n. med. Jacek Wysocki, pediatra, specjalista chorób zakaźnych, kierownik Katedry i Zakładu Profilaktyki Zdrowotnej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. [2]

W przypadku dzieci nawet bezobjawowe czy skąpoobjawowe zakażenie koronawirusem SARS-CoV-2może być groźne, ponieważ po pewnym czasie może prowadzić również do pojawienia się wieloukładowego zespołu zapalnego.

MIS-C, bo o nim mowa, to skrót od „Multisystem Inflammatory Syndrome in Children", który oznacza wieloukładowy zespół zapalny u dzieci. Jest to nowa jednostka chorobowa diagnozowana u młodych pacjentów, którzy przebyli zakażenie wirusem SARS-CoV-2. MIS-C nie jest chorobą zakaźną, o reakcją organizmu na przebytą infekcję.

Choroba znana jest także jako PIMS-TS (z ang. Paediatric Inflammatory Multisystem Syndrome - Temporally Associated with COVID-19), czyli wieloukładowy zespół zapalny u dzieci związany z COVID-19. Brytyjscy naukowcy zaproponowali tę nazwę na początku pandemii. Traktowano ją jako wstępną definicję choroby.

- Z polskiego rejestru wynika, że statystyczne dziecko chore na PIMS ma około 9–10 lat. Ale chorują też przedszkolaki i nastolatki. Na naszym oddziale najciężej chorzy pacjenci z objawami kardiologicznymi to były dzieci nastoletnie starsze.– powiedziała dr n. med. Joanna Stryczyńska-Kazubska – specjalista pediatra w Katedrze i Zakładzie Profilaktyki Zdrowotnej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. [3]

Przyczyna MIS-C nie jest jeszcze do końca poznana, niemniej wydaje się, że jest powiązana z COVID-19. Większość dzieci, uzyskało pozytywny wynik testu na obecną infekcję SARS-CoV-2 lub na obecność przeciwciał, co oznacza, że zostały narażone na kontakt z wirusem.

Przebieg MISC-C może być różny: od łagodnego do ciężkiego. Typowe jest, że pojawia się wiele dolegliwości ze strony różnych układów (stąd nazywa się ją wieloukładowym zespołem zapalnym). Objawem podstawowym i kryterium obowiązkowym jest gorączka. Zazwyczaj temperatura ciała wynosi > 38,5°C i utrzymuje się co najmniej 3 dni.

Leczenie MIS-C wymaga multidyscyplinarnego podejścia i zaangażowania wielu specjalistów: pediatrów, zakaźników, reumatologów, kardiologów i hematologów. To dlatego wszyscy pacjenci z podejrzeniem PIMS powinni zostać skierowani do szpitala, przy czym nie muszą to być oddziały przeznaczone dla chorych z COVID-19. Dobra wiadomość jest taka, że skuteczne leczenie podjęte w odpowiednim czasie w większości przypadków pozwala wrócić do zdrowia w ciągu kilku dni.

PIMS to ostry i potencjalnie groźny zespół zapalny, który nieleczony może powodować trwałe uszkodzenie narządów. W jego przebiegu może również dochodzić do rozwoju powikłań kardiologicznych lub wstrząsu. Do najczęstszych trwałych powikłań należą tętniaki tętnic wieńcowych. Dlatego tak ważne jest, aby pacjenci z MIS-C otrzymali natychmiastową pomoc medyczną.

Odporność dzieci po Covid-19

Badania przeprowadzone przez badaczy z jerozolimskiego szpitala Shaare Zedek Medical Center wynika, że poziom przeciwciał chroniących dzieci po przejściu COVID-19 przed reinfekcją zaczyna się znacząco obniżać już po czterech miesiącach. Wyniki opublikowano na łamach "Acta Paediatrica".
Badanie wykazało, że spośród dzieci uczestniczących w badaniu, u których w jego trakcie wykryto zakażenie koronawirusem, blisko 1/3 (29 proc.) nie miało, po trzech tygodniach od wykrycia zakażenia, przeciwciał chroniących przed SARS-CoV-2. U pozostałych 2/3 przeciwciała pojawiły się, ale po czterech miesiącach ich poziom znacznie się obniżył.

- Badanie wykazuje, że (dzieci) osiągają maksymalny poziom przeciwciał (chroniących przed COVID-19) do trzech miesięcy po zakażeniu - mówi prof. Szlesinger. – Ponadto Jak po tym okresie tempo spadku poziomu przeciwciał u dzieci jest szybsze niż u dorosłych. Może to oznaczać, że dzieci są słabiej chronione przed reinfekcją koronawirusem w dłuższym okresie.

Jak chronić dziecko przed COVID-19?

Dzieci można i należy chronić przed zakażeniem i inwazją koronawirusa SARS-CoV-2. Choć trwająca wiele miesięcy pandemia stała się naszą codziennością, nie należy tracić czujności.

Ochrona dziecka polega na działaniach, które minimalizują ryzyko zakażenia. Co robić? Bardzo ważne jest, by:

• izolować dziecko od osób z niepokojącymi objawami,

• ograniczać wizyty w miejscach publicznych i spotkania z rówieśnikami w większych grupach. Koronawirusa łatwo przenosi się drogą kropelkową,

• wpoić dziecku zasady higieny. Kluczowe jest prawidłowe i częste mycie rąk za pomocą mydła i ciepłej wody (gdy nie ma takiej sposobności, dłonie należy dezynfekować płynem). Czynność tę należy wykonywać: po skorzystaniu z toalety, przed jedzeniem, po wydmuchaniu nosa, po przyjściu do domu,

• przypominać dziecku, by nie dotykało bez potrzeby klamek czy poręczy. Ponieważ mogą z nich korzystać także osoby chore, istnieje ryzyko zakażenia,

* często czyścić i dezynfekować zabawki,

• prawidłowo nosić, zakładać i zdejmować maseczki w przypadku starszaków i młodzieży,

• prowadzić higieniczny tryb życia (ważna jest aktywności fizyczna, regenerujący sen, unikanie stresu, a także dieta wzmacniająca układ immunologiczny).

Zapobieganie szerzeniu się zakażenia wśród dzieci ma związek także z tym, że najmłodsi często są bezobjawowymi nosicielami. Oznacza to, że przechodzą infekcje bez żadnych objawów, ale nadal mogą rozprzestrzeniać ją na innych.

Szczepionki przeciw COVID-19 u dzieci

Jednym ze skutecznych sposobów ochrony przed zagrożeniem są szczepionki. W maju Europejska Agencja Leków (EMA) zdecydowała o zatwierdzeniu szczepionki firm BioNTech i Pfizer przeciw Covid-19 dla grupy wiekowej 12-15 lat.

Obecnie w Polsce, zgodnie z opublikowanym komunikatem szczepienia przeciw COVID-19 w Narodowym Programie Szczepień w grupie wiekowej 12–18 lat są wykonywane przy użyciu szczepionek w schemacie dwudawkowym:

• Comirnaty (Pfizer-BioNTech) przy zachowaniu rekomendowanego odstępu 21 dni między dawkami,
• Spikevax (Moderna) przy zachowaniu rekomendowanego odstępu 28 dni między dawkami.

W celu uzyskania maksymalnej możliwej ochrony przed COVID-19, w tym choroby wywołanej przez wariant Delta wirusa SARS-CoV-2, ważne jest podanie dwóch dawek szczepionki.

W przypadku osób niepełnoletnich zgodę na szczepienie musi wyrazić rodzic lub opiekun.

[1] COVID-19: jak chorują dzieci?

[2] COVID-19: jak chorują dzieci?

[3] Czy to PIMS?