Dysleksja przedszkolaka

W przypadku dzieci przedszkolnych nie można mówić o dysleksji jako o zaburzeniu, gdyż w wieku kilku lat dziecko ma prawo do braku umiejętności pisania i czytania. Progi zagrożenia dysleksją pozostają płynne, wymowa jest jeszcze nieprawidłowa, pisanie w toku własnych poszukiwań. Przed maluchem wiele wyzwań, podejmowanych we własnym, zdrowym i dobrym dla niego tempie.

Tendencja, by różnego rodzaju trudności edukacyjne uznawać za niezmienne, chronić dziecko przed próbą zmierzenia się z występującym problemem, jest szkodliwa. Równie niebezpieczne jest porównywanie własnej pociechy z rówieśnikami, które w przypadku jakichkolwiek zaburzeń może przerodzić się w prawdziwą trudność malucha.

Niepokój rodziców, ich rozpaczliwe działania oraz brak rzetelnej informacji ze strony lekarza, nauczyciela czy logopedy, mogą przynieść efekt odwrotny i nasilić bądź wręcz wywołać nieistniejący problem. Uleganie współczesnym trendom – „moje dziecko musi być najlepsze, a przynajmniej nie gorsze niż inne dzieci” - prowadzić może do niebezpiecznego etykietowania malca, jako nieporadnego, niedającego sobie rady z konkretnymi czynnościami.

Brak dowartościowania ze strony dorosłych, dzieci odbierają najczęściej jako brak miłości, co nierzadko prowadzi do niskiej samooceny. Dziecko nie akceptuje siebie, nie buduje poczucia wartości własnej, mogą pojawiać się u niego różne zaburzenia zachowania, trudne do leczenia.

O czym warto pamiętać, jeśli chodzi o rozwój dziecka?

Pamiętajmy zatem, że:

• norma rozwojowa, to wartości określonych cech organizmu oraz zachowania prezentowane przez większość dzieci w danym wieku i uznawane za prawidłowe w danej populacji. Odstępstwo od niej nie oznacza od razu jednostki chorobowej

• na różnice między dziećmi wpływa wiele czynników (środowiskowych, emocjonalnych, wychowawczych) niekoniecznie patologicznych. Tempo rozwoju każdego dziecka jest inne, dlatego pozwólmy maluchowi na dojrzewanie w jego własnym tempie

• każdy człowiek, także ten mały, posiada niepowtarzalne cechy indywidualne i należy to docenić.

Z drugiej strony prawdą jest, że wiele symptomów sugerowanej dysleksji można dostrzec już u przedszkolaków. Wykryte jak najwcześniej, pozwolą na podjęcie działań profilaktycznych i wsparcie indywidualne oraz stymulację tych obszarów, które potencjalnie stwarzają ryzyko dysleksji.

Oczywiście dzieci zagrożone ryzykiem dysleksji nie są obejmowane klasyczną terapią. Zabawy logopedyczne, inne formy działań muszą być dla dziecka interesujące i atrakcyjne, by przyniosły oczekiwany efekt, korzystny dla jego rozwoju w przyszłości.

Symptomy ryzyka dysleksji u przedszkolaka

Symptomy ryzyka dysleksji można zauważyć u maluszka już w wieku dwóch, trzech lat. Będzie to:

• opóźniony rozwój ruchowy,
• późniejsze chodzenie, bieganie,
• trudności z automatyzacją chodu,
• mała zręczność manualna,
• nieporadność w samoobsłudz,.
• nieporadność podczas zabaw manipulacyjnych,
• niechęć do rysowania,
• późnienia w rozwoju mowy – później wypowiadają pierwsze słowa,
• jako dwulatki nie łączyły dwóch wyrazów,
• później budują zdania złożone.

W wieku przedszkolnym, który jest również okresem największych możliwości rozwojowych dziecka, bowiem ogromna aktywność i plastyczność mózgu pozwala na dalece skuteczną interwencję, dzieci manifestują już cały wachlarz symptomów, które powinny budzić niepokój.

Kiedy możesz podejrzewać dysleksję u przedszkolaka. Co powinno wzbudzić niepokój rodzica?

• mała sprawność ruchowa w zakresie ruchów całego ciała – dzieci słabo biegają, są niezdarne, nie radzą sobie w zabawach ruchowych, wykazują ogólny brak koordynacji
• mała sprawność manualna – niechętnie i z trudem wykonują codzienne czynności samoobsługowe
• zaburzona koordynacja wzrokowo – ruchowa – mają trudności z układaniem budowli z klocków, nieprawidłowy uchwyt ołówka (za słabe lub za silne napięcie mięśniowe), nie lubią rysować, nie potrafią narysować np. koła
• zaburzony rozwój spostrzegania wzrokowego i pamięci wzrokowej – są nieporadne w rysowaniu, w układaniu puzzli, mozaiki czy obrazków z części
• opóźniony rozwój mowy – cechuje je nieprawidłowa, często wręcz nienaturalna  artykulacja wielu głosek, niewłaściwie wymawiane słowa oraz trudności z budowaniem wypowiedzi, przekręcanie wyrazów, wydłużony czas posługiwania się neologizmami, trudności z rozpoznawaniem rymów, kłopoty z nauką rymowanek, trudności z zapamiętywaniem wierszyków i piosenek
• utrzymująca się oburęczność, świadcząca o opóźnionej lateralizacji
• opóźnienie  orientacji w schemacie ciała i przestrzeni – pod koniec wieku przedszkolnego dziecko myli prawą i lewą rękę.

Warto zaznaczyć, że ujawnienie niektórych objawów nie musi od razu świadczyć o zaburzeniu, dlatego należy podejść do nich z dużą dozą dystansu. Istotne jest tu współwystępowanie niektórych elementów oraz to, że część symptomów może stanowić przejaw dziedziczenia genetycznego, czy własnego tempa rozwoju.

Jak pomóc dziecku?

Wykorzystuj różnorodne zabawy z dziedziny profilaktyki logopedycznej, zadbaj o ćwiczenia fizyczne i gimnastyczne. Usprawniaj ręce przez:

• zabawy paluszkowe,
• zabawy z wykorzystaniem wierszyków i rymowanek,
• rysowanie na dużych powierzchniach,
• ugniatanie i przygotowanie ciasta, pisanie na piasku,
• lepienie z plasteliny i innych mas plastycznych.

Analizę i syntezę słuchową możesz usprawniać poprzez:

• ćwiczenia ruchowe przy ulubionej muzyce,
• zagadki dźwiękowe
• wykorzystanie w zabawie odgłosów znanej dziecku codziennej rzeczywistości, szukanie przedmiotów na daną głoskę itp.

Percepcję wzrokową możesz ćwiczyć:

• dobierając elementy w pary,
• zauważając podobieństwa i różnice na obrazkach,
• gry i zabawy z wykorzystaniem puzzli i układanek, 
• dmuchając i oglądając bańki mydlane oraz inne lekkie przedmioty.

Naucz malca sympatii do książek, czytaj dużo bajek i opowieści, ucz szacunku do słowa. Wykorzystuj audiobooki w sytuacjach, kiedy nie możesz poświęcić całej swej uwagi dziecku np. podczas prowadzenia samochodem.

A przede wszystkim zadbaj o sukces malucha, chwal za najdrobniejsze osiągnięcia – niejednokrotnie dobrze wykonane zadanie jest dla niego najcenniejszą nagrodą, która mobilizuje do dalszego działania.

Anna Czajkowska
pedagog, logopeda,
www.logopedzi.pl