Dziecko z centralnymi zaburzeniami przetwarzania słuchowego

Zaburzenia przetwarzania słuchowego (auditory processing disorder - APD), znane również jako centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego (central auditory processing disorder -CADO), jest to problem, który wpływa na słuch około 5% dzieci w wieku szkolnym.

Szacuje się też, że co najmniej połowa dzieci z rozpoznanymi trudnościami w uczeniu się, dysleksją, zespołem zaburzeń uwagi i zachowania, ma również problemy z przetwarzaniem słuchowym typu centralnego.

Dzieci z tą chorobą nie są w stanie przetwarzać tego, co słyszą w ten sam sposób jak ich rówieśnicy. Występują u nich problemy ze słyszeniem części dźwięków, mimo prawidłowego słuchu fizycznego, spowodowane przez uszkodzenie centralnej - nerwowej - części układu słuchowego. Zaburzenie występuje jedynie na poziomie przetwarzania bodźców słuchowych, bowiem mózg dziecka nie potrafi rozpoznawać i interpretować dźwięków, zwłaszcza mowy. To niezwykle istotna informacja dla rodziców!

Kłopoty z rozumieniem mowy

Dzieci z APD mogą słyszeć normalnie i rozpoznawać pojedyncze dźwięki w bardzo cichym otoczeniu. Problem pojawia się zazwyczaj wtedy, gdy różnice pomiędzy dźwiękami w słowach, nawet wypowiadanych głośno i wyraźnie, są niewielkie. Często zdarza się to w pomieszczeniach, miejscach, w których panuje hałas, na przykład na placu zabaw, podczas imprez sportowych, w szkolnej stołówce. Gdy mowa nie jest kierowana bezpośrednio do nich, mogą jej nie rozumieć.

Podobnie z pytaniami i poleceniami - często nieprawidłowo reagują na nie, zwłaszcza, gdy są długie i skomplikowane. Objawy centralnych zaburzeń słuchu mogą wahać się od łagodnych do ciężkich, przybierając różne formy.

Objawy centralnych zaburzeń słuchu

Jeśli podejrzewasz, że twoje dziecko cierpi Centralne Zaburzenia Przetwarzania Słuchowego, zadaj sobie następujące pytania:

• Czy dziecko łatwo się rozprasza i wyraźnie przeszkadzają mu głośne lub nagłe hałasy?
• Czy wykazuje nadwrażliwość na dźwięki, a hałaśliwe otoczenie denerwuje je?
• Czy jego zachowanie i reakcje znacząco poprawiają się w cichszym otoczeniu?
• Czy twoje dziecko ma trudności w wypełnianiu poleceń, nawet bardzo prostych i wielokrotnie powtarzanych?
• Czy ma trudności w czytaniu, ortografii, nauce języka obcego?
• Czy ustnie podawane zadania matematyczne są trudne dla dziecka?
• Czy obserwujesz, że twoje dziecko jest słabo zorganizowane i zapominalskie?
• Czy w rozmowie ma ono problemy z podążaniem za myślą drugiej osoby?

Inne częste objawy, to przede wszystkim:

• opóźniony rozwój mowy,
• zaburzenia intonacji i głosu, które mogą przybrać formę mowy wolnej i cichej, bądź bardzo szybkiej i głośnej,
• zmęczenie po przebywaniu w hałaśliwym miejscu,
• częste, silne bóle głowy,
• zaburzona umiejętność skupienia i koncentracja uwagi,
• nadmierne zwracanie uwagi na nieistotne, rozpraszające bodźce słuchowe,
• trudności z zapamiętaniem i powtarzaniem usłyszanej informacji, sekwencji dźwięków, trudności z uczeniem się na pamięć i zapamiętywaniem (na przykład imion, dni tygodnia),
• pismo o charakterze dysgraficznym,
• trudności w czytaniu, polegające na niewłaściwym łączeniu głosek w sylaby, a potem w wyrazy oraz myleniem podobnie brzmiących głosek jak p/b, w/f  (co dodatkowo odzwierciedla się w błędnym  zapisie),
• błędy ortograficzne w piśmie, ale zazwyczaj typu słuchowego,
• skupianie uwagi na głosie mówiącego, a nie na słyszanych treściach,
• trudności z dobrym słyszeniem w szumie,
• brak płynności w wypowiedzi.

Zaburzenia przetwarzania słuchowego bywają często mylnie rozpoznawane, ponieważ wiele wymienionych zachowań towarzyszy również innym problemom, takim jak trudności w uczeniu się, nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD), a nawet depresji. Wstępną diagnozę może postawić specjalista z Poradni  Psychologiczno – Pedagogicznej, jednak  właściwe rozpoznanie należy do audiologa bądź otolaryngologa.

Przyczyny centralnych zaburzeń słuchu

Często przyczyna choroby dziecka nie jest znana, ale do czynników ryzyka, które mogą mieć wpływ na wystąpienie Centralnego Zaburzenia Przetwarzania Słuchowego należą:

• wcześniactwo,
• niedotlenienie w czasie porodu,
• uraz głowy,
• zatrucie ołowiem,
• częste i przewlekłe infekcje, zapalenia ucha środkowego,
• genetyczne dyspozycje – dysleksja

Czynnikiem ryzyka może być również zbyt długi czas spędzany przed telewizorem i komputerem.

Bardzo ważna jest diagnoza centralnych zaburzeń słuchu

Bardzo ważna jest wczesna, właściwa diagnoza, które ukierunkuje pracę terapeutyczną z dzieckiem. Pozwala to uniknąć opóźnień w rozwoju mowy i problemów w nauce szkolnej.  Jednak większość z testów przeprowadzonych w celu sprawdzenia centralnych zaburzeń przetwarzania słuchowego wymaga odpowiedniego wieku, czyli ukończonych 7 lub 8 lat, dlatego wiele dzieci nie jest diagnozowanych wcześniej i dość późno rozpoczyna odpowiednią terapię.

Należy pamiętać, że układ słuchowy dziecka rozwija się do 15 roku życia, toteż większość dzieci z rozpoznaniem APD można jeszcze rozwinąć lepsze umiejętności w okresie, gdy ich układu słuchowy wciąż dojrzewa.

Właściwa terapia mowy i języka oraz urządzenia wspomagające słyszenie mogą pomóc dzieciom w rozumieniu dźwięków i rozwijaniu dobrych umiejętności komunikacyjnych. W obecnych czasach w Polsce możliwości oddziaływań terapeutycznych są znaczne, powstaje coraz więcej ośrodków prowadzących terapię zaburzeń przetwarzania słuchowego. Stosuje się standardowe metody pracy terapeutycznej oraz nowoczesne metody rehabilitacji – treningi słuchowe metodą Johansena, Tomatisa, Warnkego i inne.

Jak możesz pomóc dziecku?

Wskazówki dla rodziców dziecka z centralnymi zaburzeniami przetwarzania słuchowego:

• w miarę możliwości, w domu i w szkole, redukuj wszelkie szumy i hałasy,
• poproś dziecko, by patrzyło  na ciebie, gdy mówisz,
• wracaj się do niego za pomocą prostych, wyrazistych zdań,
• mów w nieco wolniejszym tempie i spokojnie,
• za każdym razem proś dziecko, aby powtórzyło na głos twoje polecenia (także samo do siebie),
• zapisuje zalecenia, rzeczy do wykonania w późniejszym czasie. Twojemu dziecku pomaga dobra organizacja, planowanie, dlatego warto zadbać o spokojny, zorganizowany styl życia,
• zapewnij dziecku spokojne miejsce, w którym w ciszy może odrabiać lekcje i uczyć się,
• dbaj o odpowiednią ilość snu,
• ucz pozytywnego, realistycznego podejścia do własnych ograniczeń oraz buduj w dziecku poczucie własnej wartości – to bardzo ważne dla prawidłowego rozwoju osobowości twojej pociechy. Wiara w siebie i odpowiednie techniki radzenia sobie z zaburzeniem, czasami mogą zdziałać cuda.

Z wykorzystaniem:  Andrzej Senderski - Diagnostyka centralnych zaburzeń przetwarza­nia słuchowego. Algorytm postępowania diagnostycznego oraz R.W. Keith  - Zaburzenia procesów przetwarzania słuchowego. Otolaryngologia, 2004.

Anna Czajkowska
pedagog, logopeda