Czy małe dzieci  potrafią kłamać?

W zasadzie bardzo trudno jest powiedzieć że 3 - 4 latki potrafią świadomie kłamać, biorąc pod uwagę tu celowe wprowadzanie drugiej osoby w błąd. Ja raczej jestem bliska stwierdzeniu, że małe dzieci nie kłamią a fantazjują. Opowiadają nam o latających dywanach, smokach siedzących pod łóżkiem czy czekoladowej wodzie.. Są to wytwory fantazji i marzeń dziecka.

Małe dzieci mają często trudności w rozgraniczeniu rzeczywistości od fantazji, w odróżnieniu tego co się stało w bajce, czy jakimś zasłyszanym fantastycznym opowiadaniu, od tego co dzieje się tu i teraz, dlatego też ,,fantastyczne barwne historyjki” opowiadane przez dziecko to nie kłamstwa a po prostu wytwory wyobraźni dziecka.

Ale czy nie zdarza się, że już małe dzieci próbują kłamać naprawdę?

Rzeczywiście. Pierwsze kłamstewka pojawiają się około 3 roku życia. Są one z reguły bardzo proste, naiwne, spowodowane najczęściej chęcią wprowadzenia dorosłego w błąd w celu uzyskania korzyści, nagrody lub uniknięcia przykrości. Tak więc małe dziecko , gdy nie chce się myć będzie wymyślało rozmaite nieprawdziwe powody np. że chcę mu się bardzo spać, boli go brzuszek. Są to wprawdzie małe kłamstewka, ale jeżeli dziecko nauczy się, że takie zmyślanie przynosi mu określoną korzyść, coraz częściej będzie uciekać do kłamstw.

Kłamstwa starszych dzieci

Dzieci 5-7 letnie potrafią już bardzo dobrze wprowadzać drugiego człowieka w błąd, oczywiście w sposób zaplanowany. Niemalże każda grupa przedszkolna ma swojego mistrza kłamania, który tak doskonale i kwieciście potrafi zmyślać, że nawet dorosłym trudno jest stwierdzić czy dziecko kłamie czy też mówi prawdę. Dobrymi kłamczuchami są dzieci obdarzone dużą fantazją i pomysłowością jak również takie, które mają bogaty zasób słownictwa oraz zdolności aktorskie.

Przedszkolaki kłamią, ale nie rozumieją jeszcze czym jest kłamstwo z moralnego punktu widzenia. Jest to jednak dobry czas, aby zacząć rozmawiać z dzieckiem na temat kłamstwa właśnie w aspekcie moralnym.

Dlaczego przedszkolaki uciekają się do kłamstw?

Aby uniknąć kary - najczęściej kłamstwo pojawia się wtedy, gdy dziecko narozrabiało i boi się przyznać rodzicom do złego zachowania. Zapytane: kto zniszczył książkę? W odpowiedzi słyszymy historyjkę, w której głównym sprawcą nieszczęsnego wydarzenia są wszyscy tylko nie nasze dziecko.

Chcą zaimponować swoim kolegom – ten rodzaj kłamstwa najczęściej uwydatnia się w przedszkolu, gdzie dzieci przebywają w grupie. Jedno dziecko mówi ,,Mój tato jest silny”, a zaraz potem następne dziecko dodaje ,,mój tata jest jeszcze silniejszy”..., ,,a mój jeszcze silniejszy potrafi nawet podnieść dom jedną ręką”. Wiadomo podziw wśród rówieśników wzbudzi najsilniejszy tata, a jego syn czy córka stają się bohaterami dnia. A wiadomo, że każdy chce być bohaterem i wzbudzać podziw innych nawet dzieci.

Naśladują rodziców - dzieci, które wychowują się w domu, gdzie panuje kłamstwo, same uciekają się do kłamstw i co najgorsze nie widzą w takim postępowaniu nic złego, skoro tata kłamie, mama kłamie to dlaczego nie mogę i ja.

Nie chcą sprawić innym przykrości – ten rodzaj kłamstwa występuje u dzieci dobrych, miłych, które nie potrafią sprawić drugiemu przykrości. Wolą skłamać niż patrzeć jak inna osoba jest smutna lub cierpi.

Aby uciec od obowiązków – często jest tak, że gdy powierzamy dziecku obowiązki z początku jest ono zachwycone, że może pełnić powierzone funkcje, z czasem jednak obowiązki stają się nużące, mało atrakcyjne i najchętniej dziecko zrezygnowałoby z ich wypełniania. Dlatego też poproszone o wyrzucenie śmieci często odpowiadają: ,,Mamo teraz nie mogę boli mnie ręka chyba mam złamaną”, ,,Pójdę później bo teraz maluje”, choć dziecko w rzeczywistości gra na komputerze. Uciekając się do kłamstwa ma nadziej, że wyrozumiały rodzic da mu w końcu spokój i zwolni go od nałożonych na nie obowiązków.

Chcą uzyskać jakąś korzyść – dzieci uciekają się do kłamstwa w celu otrzymania np. nagrody,pochwały.

Jak reagować na kłamstwa?

Jeżeli zauważysz, że Twoje dziecko kłamie powinnaś przeprowadzić z nim spokojną rozmowę. Nie unoś się nie zawstydzaj dziecka. Pokaż mu najlepiej na przykładzie, że kłamstwo sprawia innym ból, przykrość i że za jakiś czas i tak prawda wyjdzie na jaw.

Sprawdź co jest przyczyną?  Może dziecko się boi kary? Może się boi, że przestaniesz je kochać? Może wstydzi się jakiegoś wydarzenia. Poznaj powody kłamstwa dziecka i szukaj z nim wspólnych rozwiązań w sytuacji których dopuściło się do mówienia nieprawdy.

Jeśli dziecko opowiada „bajkę” , np.: o smokach, rycerzach to wysłuchaj, „wejdź” w świat jego wyobraźni stań się partnerem, taki rodzaj kłamstwa nikomu nie szkodzi, a świadczy o  bujnej wyobraźni,

Stosuj pochwały za mówienie prawdy, gdy dziecko przyzna się do winy. Jeżeli najpierw zaczniesz od krzyku i nałożenia kary możesz być pewna, że następnym razem dziecko nie przyzna się i znów usłyszysz kolejną zmyślaną historyjkę.

Zapewnij dziecku zdrowy rozwój osobowości, atmosferę miłości i wzajemnego zaufania, niech dziecko wie, że w każdej nawet najtrudniejszej sytuacji może bez obawy zwrócić się do ciebie o pomoc, bez obawy o srogą karę.

Staraj się nie kłamać niech dziecko ma w tobie swój autorytet.

Nie dręcz dziecka, raczej pomóżmy przyznac się do winy stosując zwrot „Wiem, że nie chciałeś tego zrobić…. To już się stało, porozmawiajmy, jak tego uniknąć w przyszłości”.

Nie nakłaniaj dziecka do mówienia nieprawdy jest to częste np. gdy dzwoni koleżanka, a Ty prosisz dziecko ,,powiedz cioci, że mnie nie ma”.

Wspieraj dziecko w mówieniu prawdy, powiedz, że czasem jest trudno, ale że przyznanie się do winy jest aktem odwagi i że bardzo podziwiasz dziecko, że to zrobiło i że jesteś bardzo dumny/a.

Jeżeli dziecko nagminnie kłamie i nie możesz sobie z tym poradzić udajcie się do psychologa dziecięcego, który pomoże wam wspólnie przejść ten trudny etap.

Na koniec:

Kłamstwo stało się codziennością Według badań psychologów wynika, że każdy człowiek przynajmniej raz w życiu skłamał, a obecnie przyjmuje się średnią, iż dorosłe osoby w wieku średnim kłamią przynajmniej dwa razy dziennie. Za nim nakrzyczysz zastanów się, czy ty zawsze mówisz prawdę;-)

Monika Broniecka

Wychowanie dziecka - przeczytaj pozostałe nasze artykuły.

Rozwój dziecka w wieku przedszkolnym - kliknij tutaj.