Wychowując dziecko współczesny rodzic zadaje sobie pytanie, jak w skuteczny sposób nauczyć je postępowania i zachowania zgodnego z przyjętymi wartościami i ideałami. Jak reagować na łamanie zakazów i lekceważenie nakazów. W odpowiedzi na niepożądane zachowanie dziecka często stosuje się karę. Ma ona zapobiegać ponownemu pojawianiu się tego zachowania w przyszłości.

Choć środki dyscyplinarne jakie stosują rodzice czy nauczyciele, są różnorakie bardzo ważne jest, aby nie wiązały się z upokarzaniem i uwłaczaniem godności dziecka. Nie mogą stać się sposobem wyładowania agresji, czy bezradności, która wzbiera w opiekunach. Nie powinny stać się jedyną formą radzenia sobie z problemami wychowawczymi. Zamiast kar lepiej zapobiegać pojawianiu się niewłaściwych zachowań. Gdy rodzic decyduje się zrezygnować z oddziaływania z pozycji siły, to nie znaczy, że decyduje się z wywierania wpływu.

Dziecko powinno znać zachowania akceptowane, których się od niego oczekuje. System wymagań i zakazów powinien być jasno i precyzyjnie sformułowany, aby mogło go w pełni zrozumieć - musi więc być sformułowany w języku odpowiednim dla wieku dziecka. Ważne jest aby przy wpajaniu obowiązujących reguł pomóc dziecku, ucząc go akceptowanych form wyrażania negatywnych emocji, nie poprzez krzyk, czy obraźliwe epitety, ale na przykład boksowanie poduszki. Dziecko musi wiedzieć czego się od niego oczekuje i jakich konsekwencji może spodziewać się w wyniku swojej niesubordynacji.

Jeżeli zachowanie dziecka zmusi nas do zastosowania kary, to powinna ona być stosowana w konsekwentny i zrozumiały dla niego sposób. Wówczas też skutecznie redukuje niepożądane zachowania. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę z tego, że kara może powodować wiele skutków ubocznych;

• osoba karająca dziecko może skojarzyć mu się z karą tak silnie, że będzie ono unikało kontaktu z tą osobą,
• silne kary mogą wywoływać u dziecka agresję i inne silne zachowania emocjonalne jak na przykład krzyk,
• kara obok zachowania niepożądanego może zredukować także reakcje pożądane -np. ukaranie dziecka w czasie lekcji przez nauczyciela za to, że odpowiada nie pytane, może spowodować, że dziecko zaprzestanie jakiegokolwiek zgłaszania się na lekcji,
• rodzic jest dla dziecka autorytetem i często modelem zachowań. Dlatego dziecko może przejąć od niego także zachowania niepożądane. Często karane, w przyszłości, jako dorosły człowiek może stosować te same agresywne metody działań,
• czasami kary mogą wzmagać niepożądane zachowania jeżeli są jedyną formą zwracania uwagi przez rodzica na dziecko - dzieje się tak wówczas, gdy dziecko spragnione kontaktu i uwagi ze strony ojca lub matki postępuje niewłaściwie bo to powoduje, że rodzice się nim interesują.

Podsumowując, powiedzieć można że stosowanie kar w wychowywaniu dzieci często może nie przynosić spodziewanych rezultatów. Zamiast wywierania na dziecko wpływu jedynie poprzez stosowanie siły należy sformułować jasne reguły postępowania, czyli to co wolno, a czego nie. Restrykcje za ich łamanie zawsze muszą być wymierzane z rozwagą i spokojem, a nie w złości.

mgr. A. Musiał

Bibligrafia:
1.Gordon T. "Wychowanie bez porażek w praktyce", Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1996 2.Vasta R., Haith M., Miller S. "Psychologia Dziecka", WSziP, Warszawa 1995Dodatkowe informacje na powyższy temat znaleźć można w lipcowym (1999rok) numerze miesięcznika "Twoje Dziecko".

Wychowanie dziecka - przeczytaj pozostałe nasze artykuły.

Rozwój dziecka w wieku przedszkolnym - kliknij tutaj.