Uczymy dziecko wybaczać

Żal, poczucie krzywdy, złość, smutek i rozczarowanie - to wszystko mogą odczuwać już małe dzieci, zarówno w domu, jak i w przedszkolu. Wymienione emocje są wynikiem trudnych sytuacji, które wiążą się z codziennym funkcjonowaniem małego i dużego człowieka. Czy jest jakaś recepta, jak sobie z nimi poradzić i poczuć się lepiej? Odpowiem od razu – jest! To wybaczanie. Trudna i potrzebna sztuka, która w znacznym stopniu poprawia życie, a możemy jej nauczyć już małe dzieci.

Dlaczego warto uczyć dziecko wybaczać?

Wybaczenie to pozwolenie sobie na akceptację trudnych emocji, które pojawiły się w wyniku doznanej czy wyobrażonej krzywdy i pogodzenie się z nimi. Dlaczego to takie ważne, aby nauczyć dzieci wybaczać? Ponieważ pielęgnowanie w sobie urazy, złości czy poczucia krzywdy nie daje nic dobrego - zatruwa serce i głowę. Sprawia, że ludzie jawią się jako potencjalni sprawcy, a osoba, która nie umie wybaczyć, stawia siebie na pozycji ofiary, której „należy się” współczucie.

Uczenie wybaczania dzieci od najmłodszych lat może im pomóc godzić się z nieuniknionymi stratami, zawiedzionymi przyjaźniami czy niespełnionymi marzeniami. Niestety każda z tych ewentualności może się zdarzyć w życiu Twojego dziecka.

Wybaczanie to szansa na pogodzenie się z czynami drugiej osoby, a także z własnymi emocjami. Przebaczanie jest uwalniające, ponieważ sprawia, że mimo iż krzywda nie znika, pozwala na pogodzenie się i przyjęcie odpowiedzialności za sytuację, w której nie mogłeś dać rady. Według badań skłonność do wybaczania korzystnie wpływa na bliskie relacje, samopoczucie, a także zdrowie fizyczne.

Twoje dziecko może nauczyć się wybaczania, właśnie dzięki Tobie i podglądaniu Twojego zachowania w trudnych sytuacjach z innymi ludźmi. Dasz mu tę szansę?

Kiedy dziecko może uczyć się wybaczać?

Szanse na wybaczenie Twoje dziecko ma praktycznie codziennie. W przedszkolu i w domu wiele razy może poczuć się niesprawiedliwie skrzywdzone – wyrwane zabawki, spory o miejsce przy stole, celowe lub przypadkowe popchnięcie czy bójka, wyśmiewanie czy pominięcie przy zabawie. Dziecko może czuć się smutne, pokrzywdzone i niesprawiedliwie potraktowane. W sytuacji, kiedy osoba, która zawiniła okazuje skruchę i chęć naprawienia krzywdy, Twoje dziecko ma trzy wyjścia.

Może zignorować zachowanie osoby, która chce naprawić sytuację, może nie przyjąć przeprosin, a ma również szanse na okazanie przebaczenia. Uznanie winy, zaakceptowanie uczuć, przyjęcie przeprosin oraz nie powracanie do sytuacji to komponenty wybaczenia. Dziecko, które wybacza przykre zachowanie kolegi daje sobie i jemu szansę na zbudowanie dobrej relacji, która jeszcze nie raz będzie wystawiona na próbę.

Przyjęcie przeprosin za zabraną zabawkę czy wykluczenie z zabawy sprawia, że Twoje dziecko uczy się dawania drugiej szansy, ale także akceptowania trudnych i niejednokrotnie niewygodnych emocji.

Jak nauczyć dziecko wybaczać?

Nauka przebaczania przez człowieka jest związana z jego rozwojem moralnym. Kształtowanie umiejętności przebaczania popracowali Enright i współpracownicy, stosując teorię rozwoju moralnego człowieka przedstawioną przez Lawrence’a Kohlberga, gdzie wyróżnili sześć etapów rozwoju przebaczenia. Naukowcy przyjęli, że im dziecko bardziej potrafi przyjąć perspektywę innej osoby, wykształca kolejne zdolności poznawcze oraz potrafi wczuć się w trudne sytuację innych osób, tym zdobywa kolejne szczeble rozumienia i stosowania przebaczenia.

Jak nauczyć dzieci wybaczania, jak im wytłumaczyć, że to czy przyjmą przeprosiny czy nie jest ogromnie ważne? Trzeba również zrozumieć, że umiejętność wybaczania wiąże się z wiekiem dziecka, na początku są to działania instrumentalne – przebaczam, aby kogoś ukarać lub uzyskać zadośćuczynienie. Kiedy dziecko wychodzi z fazy egocentryzmu, przebacza, ponieważ jest to w zgodzie z normami i zasadami społecznymi, do których powoli zaczyna się stosować. Kolejnymi dwoma etapami jest umiejętność przebaczania ze względu na chęć utrzymania harmonii społecznej oraz zainteresowanie dobrem drugiego człowieka.

Możemy uczyć dzieci przebaczania, pokazując im perspektywę drugiej osoby, rozmawiać o powodach danych zachowań, tłumaczyć zachowania i ukazywać zależności pomiędzy słowami, emocjami i zrachowaniami swoimi, jak i innych ludzi. Aby dziecko rozumiało na czym polega przebaczenie warto odnosić się do norm oraz zasad społecznych, a także pokazywać, co dzieje się z trudnymi emocjami, kiedy przebaczamy. A najważniejsze to wspomagać dziecko w sposób dostosowany do jego wieku i pamiętać, że wszystko pojawi się w swoim czasie, również umiejętność przebaczania.

Paulina Gaworska - psycholog

Bibliografia:
Zarzycka B. Psychologiczne koncepcje przebaczenia w relacjach między ludzkich. (2016), Pedagogika Christiana 1/37 s.172-173, Lublin
Gruszecka E., Piotrowski J. Interpersonalne konsekwencje wybaczenia. Kiedy wybaczenie nie jest mile widziane? (2010), Psychologia Społeczna tom 5 4()15) 316-329, Gdańsk