Trudne dziecko? 7 objawów zaburzeń opozycyjno - buntowniczych

Złość czy wybuchy gniewu zdarzają się każdemu – młodszym i starszym. Jednak powtarzające się bójki, uciekanie z zajęć, negowanie zasad porządku społecznego czy nagminne atakowanie innych osób może wskazywać na poważniejszy problem. Mowa o zachowaniach opozycyjno-buntowniczych. Czym są i jak je rozpoznać?

Zaburzenia opozycyjno-buntownicze, czyli dziecko przeciwko całemu światu

„Trudne dziecko”, „buntownik”, „agresor” - różnie nazywane są dzieci, które przejawiają zaburzenia zachowania. Warto podkreślić, że często takie etykietki są przypisywane na wyrost, bezpodstawnie, bez próby zrozumienia dziecka i jego sytuacji. Niemniej występują realne zaburzenia opozycyjno-buntownicze, które są diagnozowane na podstawie szeregu konkretnych objawów. Muszą one występować jako stały wzorzec zachowania przez co najmniej sześć miesięcy. Ważne, aby do diagnozy podchodzić ostrożnie, rozeznać sytuację rodzinną, system wychowawczy, funkcjonowanie w szkole.

I tak, dla dzieci młodszych niż 5 lat zachowania powinny pojawiać się praktycznie codziennie przez co najmniej 6 miesięcy, a du dzieci, które ukończyły 5 lat  występują przynajmniej raz w tygodniu przez 6 miesięcy. Ponieważ dzieci mogą wykazywać objawy tylko w jednym otoczeniu - zazwyczaj w domu - i są bardziej skłonne do buntu w interakcji z dorosłymi i rówieśnikami, których dobrze znają, objawy mogą nie być widoczne podczas pierwszych badań u specjalistów.

Jeśli Ty, jako rodzic, zastanawiasz się, jak pomóc swojemu dziecku lub adolescentowi, nie wiesz, co masz myśleć o negatywistycznych zachowaniach dziecka oraz jego podejściu do narzuconych norm – zweryfikuj objawy, które wskazują na znaczne trudności córki lub syna w dostosowaniu własnego zachowania do określonych sytuacji społecznych.

7 objawów zaburzeń opozycyjno-buntowniczych

1. Bardzo częste napady złości i gniewu – niepanowanie nad własnymi emocjami, uleganie im przez nastolatka i przenoszenie frustracji na inne osoby. Powtarzające się napady złości, które skutkują kłótniami z dorosłymi i aktami agresji wobec rówieśników i dzieci młodszych od siebie. Pojawia się mściwość i złośliwość w stosunku do innych – wyśmiewanie się, plotkowanie, obmawianie innych.

2. Aktywne odrzucanie reguł i zasad społecznych – wagarowanie, dewastowanie mienia publicznego lub prywatnego, przeciwstawianie się dorosłym i kwestionowanie wypowiedzi oraz zasad rodziców i nauczycieli.

3. Rozmyślne wyrządzanie innym przykrości, prowokowanie do gniewu i złości – podejmowanie działań, które sprawiają frustrację innym osobom, wyrządzają im szkodę, są atakiem na godność lub nietykalność cielesną.

4. Oskarżanie innych o swoje niepowodzenia i pomyłki – nagminne nie przyznawanie się do błędu, nie branie odpowiedzialności za własne czyny, zrzucanie winny na inne osoby.

5. Notoryczne kłamstwa, zrywanie obietnic – niedotrzymywanie słowa, mówienie nie prawdy, nawet w obliczu przyłapania na kłamstwie, poszukiwanie winy w innych osobach.

6. Wagary, kradzieże, przejawianie okrucieństwa w stosunku do zwierząt oraz ludzi.

7. Agresja psychiczna i fizyczna wobec innych osób, zadawanie bólu i dręczenie.

Objawy mogą być subtelne lub bardzo wyraźne. Jeśli jakaś niepokojąca sytuacja zdarzyła się raz lub nie obserwuje się wzorca zachowania, należy być bardzo ostrożnym w ocenie i obserwować dziecko.

Jednak jeśli pewne wydarzenia się powtarzają, powinno to wzbudzić niepokój. Zaburzenia opozycyjno-buntownicze mogą przybierać różną formę, mogą być łagodne lub bardzo nasilone - te ostatnie często skutkują wkroczeniem młodej osoby na drogę przestępstwa.

Jak pomóc dziecku z zachowaniami obsesyjno-buntowniczymi?

Działania, jakie należy podjąć w celu pomocy osobie zagrożonej zaburzeniami obsesyjno-buntowniczymi to konsultacja psychologiczna i psychiatryczna. Specjaliści po określeniu problemu mogą zalecić psychoterapię oraz farmakoterapię, działania psychoprofilaktyczne i psychoedukację.

Psychoterapia: czesto proponuje się terapię behawioralną, do której włącza się rodziców. Rodzic i dziecko pracują razem, wykonując zestaw ćwiczeń. Rodzice uczą się zwiększać pozytywne interakcje z dzieckiem i ustalać spójne konsekwencje dla niepożądanych zachowań. Dzieci uczą się ograniczać zachowanie i cieszyć się bardziej wspierającymi relacjami z rodzicami. Rodzice odgrywają kluczową rolę w terapii.

Farmakologia: Leki nie są wskazane do stosowania w ODD., chyba że współwystępują inne zaburzenia, które wymagają wsparcia farmakoogicznego.

Paulina Gaworska - psycholog

Bibliografia:
Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10, Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”, Warszawa 1998, s. 140.