Dojrzewanie – czy to już?

Jedno w życiu jest pewne – to, że wszystko się zmienia. Są jednak takie chwile, gdy zmiany te są niewielkie i trudno zauważalne oraz takie, gdy niemal każdego dnia dzieje się coś nowego. Największe i najbardziej zaskakujące zmiany następują wtedy, gdy dziecko staje się dorosłym. Wiedza o tym, co się dzieje, jest ważna, bo pomoże w lepszym zrozumieniu naszego nastolatka.

Dojrzewanie, czyli właściwie co?

Śmiało można powiedzieć, że dziecko dojrzewa cały czas – od dnia narodzin jego ciało rośnie i wzmacnia się. Jednak termin „dojrzewanie” jest zarezerwowany dla tego okresu w życiu człowieka, gdy uwalniana jest duża ilość pewnych substancji, nazywanych hormonami, a młody człowiek osiąga dojrzałość płciową. Hormony są one odpowiedzialne za liczne zmiany w ciele dziecka, których celem jest przygotowanie ciała do trudów dorosłego życia. I tak, podwzgórze wytwarza hormon  pobudzający przysadkę, która z kolei uwalnia hormony nazywane gonadotropowymi. Ich rolą jest stymulowanie gruczołów płciowych (jąder lub jajników) do produkcji komórek rozrodczych, ale też do wydzielania hormonów płciowych. Te ostatnie wpływają na cały organizm i są odpowiedzialne za szereg zmian.

Co się zmienia?

Zmiany fizyczne:

• Nagły wzrost całego ciała.
• Wydłużenie rąk, nóg, a nawet stóp.
• Zmiana głosu – mutacja u chłopców.
• Pojawienie się włosów na ciele, przede wszystkim w pachwinach.
• Zmiany w budowie ciała: u dziewczynek pojawiają się piersi, zaokrąglają biodra, u chłopców rozrastają się barki, sylwetka „mężnieje”.
• Przetłuszczanie się włosów i skóry oraz pojawienie się na twarzy pryszczy.
• Intensywne pocenie się i zmiana zapachu potu.
• Rozwój układu rozrodczego – rosną genitalia, ale też dojrzewają wewnętrzne narządy płciowe i pojawia się płodność – dziewczynki zaczynają miesiączkować.

Zmiany w psychice i zachowaniu:

• Rozwój kory przedczołowej sprawia, że dziecko staje się bardziej krytyczne w myśleniu, łatwo ocenia innych.
• Nierównomierny rozwój mózgu sprawia, że dziecko staje się zmienne i łatwo przechodzi z jednego nastroju w drugi.
• Może pojawić się agresywność, płaczliwość, przesadna emocjonalność.
• Trudności w zapanowaniu nad emocjami i nie zawsze akceptowalne wyrażanie ich.
• Zmiany w upodobaniach.
• Wzrost samoświadomości i wiedzy o samym sobie.
• Zainteresowanie czynnościami niosącymi z sobą duże ryzyko: sportem i wyczynami sportowymi, ale też paleniem papierosów, piciem alkoholu, zażywaniem narkotyków czy seksem.
• Pojawienie się popędu płciowego, wzrost zainteresowania płcią przeciwną.

Kiedy dziecko zaczyna dojrzewać?

Tak jak dzieci zaczynają samodzielnie siadać czy chodzić w różnym czasie, tak samo nie ma jednego terminu jeśli chodzi o dojrzewanie.  Choć istnieje pewien przedział wiekowy, w którym zdrowe i prawidłowo rozwijające się dziecko zaczyna dojrzewać, to kiedy dokładnie to się stanie, jest kwestią bardzo indywidualną.

I tak - u dziewczynek okres dojrzewania zaczyna się między 7. a 13. rokiem życia, natomiast u chłopców między 9. a 15.

O osiągnięciu dojrzałości płciowej mówimy wówczas, gdy u dziewczynek pojawia się pierwsze krwawienie (zwykle między 11. a 14 rokiem życia), a u chłopców pierwszy wytrysk (między 14. a 16. lat). Nie ma jednak powodów do zmartwień, gdy dzieje się to nieco wcześniej czy trochę później, choć jeśli coś zdecydowanie odbiega od tych przedziałów czasowych, to warto skonsultować się z lekarzem, który rozwieje wątpliwości lub skieruje na badania.

Jak się przygotować?

Okres dojrzewania średnio trwa 2-4 lata. W tym czasie nastąpi wiele zmian. Zwykle dorośli nie są nimi zaskoczeni, taka jest kolej rzeczy, ale dla dziecka jest to bardzo trudny czas. Aby uniknąć sytuacji, w której dziecko przechodzi ogromny kryzys, zacznij odpowiednio wcześnie się do tego przygotowywać. Co można zrobić?

• Wyjaśniaj czym jest dojrzewanie przy okazji rozmów o tym, jak zbudowane jest ciało, wizyt u lekarza, czy ciężarnej, którą dziecko zauważy w swoim otoczeniu. Używaj języka medycznego – mimo że brzmi oschle, opisuje anatomię najlepiej i jest najbardziej neutralny.

• Nawet jeśli szczerze i dużo rozmawiacie o wszystkim, zadbaj o odpowiednie książki dostosowane do wieku – ich samodzielna lektura pozwala dziecku znaleźć odpowiedzi na pytania, których z różnych powodów nie chce zadać.

• Rozmawiajcie także o uczuciach – pomóż nastolatkowi nazywać te wszystkie kotłujące się w nim emocje. Zachęcaj do mówienia o tym, co czuje. Nigdy nie bagatelizuj, nie umniejszaj i absolutnie nie wyśmiewaj tego, co mówi, nawet jeśli jest to naiwne, czy zabawne.

• Otwarcie mów o konsekwencjach działań. Także tych związanych z rozpoczęciem życia seksualnego.

• Jeśli nie czujesz się wystarczająco pewna siebie, aby takie rozmowy prowadzić, upewnij się, że wśród bliskich dorosłych dziecka jest taka osoba, której dziecko ufa i z którą może porozmawiać.

Dbaj o kształtowanie zdrowych nawyków

Dojrzewanie to trudny okres, który jest też sporym obciążeniem dla organizmu. Szczególnie ważne staje się dbanie o takie nawyki, które pomogą w poradzeniu sobie z dojrzewaniem:

• wypoczynek – sen powinien trwać od 8 do 10 godzin!
• regularne ćwiczenia, uprawianie sportu,
• zdrowe odżywianie, duża ilość warzyw w diecie,
• nawadnianie – wypijanie odpowiedniej ilości płynów,
• rozwijanie zainteresowań, pielęgnowanie pasji, która pozwoli na poznawanie interesujących i wartościowych ludzi mających cel w swoim życiu. Hobby stanowi dla dziecka odskocznię od codziennych obowiązków, a takie zajęcia w towarzystwie innych w pewnym sensie „chronią” dziecko przed bardziej niekorzystnymi wpływami.

Joanna Górnisiewicz