Gdy starsze dziecko nienawidzi młodszego..

Każdy, kto miał młodsze rodzeństwo pamięta sytuacje, w których młodszy brat lub młodsza siostra doprowadzała go do szału. Z powodu zburzonej wieży z klocków, zniszczonej ulubionej zabawki, wiecznej obecności wszędobylskiego malucha lub wielu innych przyczyn powstawały konflikty.

Tak, jak zdarzały się one nam, tak też zdarzają się naszym dzieciom – jest to zupełnie naturalne. Niezależnie od wieku dzieci, starsze rodzeństwo zawsze odczuwa negatywne emocje w związku z pojawieniem się młodszego brata czy siostry. Traci bowiem część uwagi rodziców, czasu jaki mogą mu poświęcić, przestrzeni w której funkcjonuje. Poza tym rosną wobec niego wymagania, gdyż musi się dzielić, uważać na malucha, być bardziej samodzielnym, gdy rodzic lub rodzice zajmują się drugim dzieckiem.

Bywa, że dla starszego dziecka to trochę za dużo i zaczyna złość odreagowywać np.: obgryza paznokcie, przestaje sygnalizować potrzeby fizjologiczne, choć trening czystości ma już dawno za sobą, przeżywa regres, a czasem wprost buntuje się, wpada w histerię, złości na rodziców lub kieruje agresję w stronę młodszego dziecka.

Najlepiej od samego początku obserwować i dbać o relację między dziećmi. Jeśli jednak z upływem czasu, złość będzie się kumulować i narastać, przeradzając w nienawiść do młodszego rodzeństwa, należy bezwzględnie interweniować. Jeśli chcesz się dowiedzieć, jak się wtedy zachować i co zrobić, żeby naprawić relacje między dziećmi, zapraszam do przeczytania tego artykułu.

Dzieci nienawidzą swojego rodzeństwa wtedy, gdy w ich subiektywnym odczuciu drugie dziecko jest bardziej kochane, ma lepiej, jest faworyzowane przez rodziców. To właśnie od nich, czyli od ciebie zależy jak będą wyglądały relacje między twoimi dziećmi. Na początku zastanów się, jakie twoje postępowanie mogło doprowadzić do negatywnych emocji u starszego dziecka. Potem przeczytaj poniższe wskazówki, pomogą we wprowadzeniu zmian.

1.    NIE PORÓWNUJ!

Porównywanie dzieci lub dawanie młodszego za przykład może wywoływać w starszym dziecku jedynie zazdrość, złość i poczucie, że jest gorszym. Nie rób tego! Powiedz wprost i opisz, co ci się nie podoba bez odwoływania się do drugiego dziecka. Np. zamiast: „ Miałeś się ubrać, zobacz, twoja siostra już stoi w kurtce i czeka”, możesz powiedzieć „Wychodzimy, chciałabym żebyś włożył kurtkę.”

2. POMÓŻ DZIECKU WYRAZIĆ NEGATYWNE EMOCJE

Starsze dziecko ma prawo do złości na młodsze rodzeństwo, to w końcu ono wkroczyło nagle w jego świat i zabrało wyłączność na rodziców. Nie lekceważ jego uczuć i nie zabieraj mu prawa do ich odczuwania. Zamiast tego, nazwij to jak się czuje i wskaż jak może negatywne emocje odreagować w akceptowany sposób. Jeśli wiec dziecko mówi: „Zajmujesz się tylko dzidziusiem”, nie zaprzeczaj, ale powiedz, co może w związku z tym odczuwać np. „Nie podoba ci się, że spędzam z nim tyle czasu”. Możesz też dodać to, co byłoby życzeniem dziecka w tej sytuacji np. „Chciałabyś, żebym tobie poświęcała więcej czasu”. Podobnie, gdy starsze dziecko jest bardziej agresywne: „Nienawidzę jej, zostawmy ją tu”, zamiast karcić dziecko nazwij to, co przeżywa: „Rozumiem, że czasem tak cię złości, że chciałbyś, żebyśmy byli sami”. Gdy dziecko bije młodsze, daj krótki, prosty komunikat, że tego robić nie wolno i pokaż, jak może fizycznie odreagować złość, np. pokazać na lalce, czy poduszce, co czuje. Dla starszych dzieci oczyszczający może być rysunek własnej złości lub każde inne twórcze rozładowanie emocji.

3.  PAMIĘTAJ, ŻE ZASADY DOTYCZĄ KAŻDEGO DZIECKA TAK SAMO

 Ważne, żeby dzieci znały zasady odnoszenia się względem siebie. Nazywaj to, czego robić nie wolno i chwal za to, co pozytywne. Stosuj te zasady bezwzględnie wobec każdego z dzieci. Nie pobłażaj młodszemu tylko dlatego, że jest małe i nie upominaj starszego, dlatego że „powinno zrozumieć” lub że „jest mądrzejsze”. Nie każ mu też ustępować młodszemu – w ten sposób dajesz mu komunikat, że młodsze dziecko ma specjalne względy, czyli w rozumieniu dziecka jest lepsze, bardziej kochane. Nie obawiaj się, że młodsze dziecko nie zrozumie. Jeśli jest bardzo małe i nie zrozumie słów odczyta twój ton głosu i po kilku podobnych sytuacjach, będzie kojarzyło dane zachowanie z twoją dezaprobatą.

4. SZANUJ PRAWO DO WŁASNOŚCI

 Nie każ starszemu dziecku dzielić się zabawkami z młodszym. Jeśli nie chce nie musi tego robić. Każde z nich ma prawo do własności, które należy uszanować. Oczywiście ucz dzieci, że warto się dzielić, ale ich do tego nie zmuszaj. Kiedy dziecko podzieli się zabawką, pochwal je. Pamiętaj też o tym, aby mówić, które rzeczy są wspólne. Trzeba to dzieciom nazwać, inaczej któreś z nich może dany przedmiot uznać za swój i ciężko będzie to odkręcić.

5.    SZANUJ PRAWO DO PRYWATNOŚCI

Każdy członek rodziny mimo dzielenia mieszkania czy domu z pozostałymi domownikami, potrzebuje mieć swój własny azyl, swoje własne miejsce, w którym można się schować przed całym światem. Może to być własny pokój, własny kąt, gdzie dobrze się czujemy, własna szafka, do której nikt nie ma dostępu czy też własne pudełko z ważnymi rzeczami. Zasada jest jedna – ma to być miejsce, w którym szanowane jest nasze prawo do prywatności. Dzieci też potrzebują takiego miejsca, szczególnie wtedy, gdy młodsze rodzeństwo zagląda w każdy kąt i rusza wszystko, co do nich należy. Zadbaj o to by starsze dziecko miało taki azyl. Jeśli pozwalają na to warunki lokalowe niech to będzie jego własny pokój. Jeśli będzie potrzebowało być samo niech ma prawo pobawić się w nim bez towarzystwa. Naucz młodszego obywatela, że ten czas trzeba uszanować i zainteresuj go czymś atrakcyjnym.

Jeśli dzieci mają wspólny pokój zadbaj o to, aby dla każdego z nich znajdowało się w nim jakieś miejsce, do którego rodzeństwo nie będzie miało wstępu, np. zamykana skrzynka lub pudełko. Namów starsze dziecko, aby schowało tam zabawki, których bezwzględnie nie chce udostępnić młodszemu. Młodszemu dziecku pokaż to samo. Nauczysz je prawa do prywatności i obowiązku uszanowania prywatności kogoś innego.

6.    CHWAL, CHWAL, I JESZCZE RAZ CHWAL

Nie od dziś wiadomo, że chwalenie jest lepszym systemem motywacyjnym, niż ciągłe upominanie czy karcenie dziecka. Jeśli więc kilka razy wychwycisz choćby najmniejszy pozytywny gest starszego rodzeństwa wobec młodszego i go za to pochwalisz, dasz mu w ten sposób sygnał, że właśnie takie zachowanie jest przez ciebie aprobowane. Dziecko otrzyma pozytywny komunikat i na pewno będzie chciało to powtórzyć. Jeśli relacje między dziećmi są bardzo zaognione, możesz zacząć od pochwalenia ich za krótką chwilę, w której się nie kłócą. Bezwzględnie chwal starsze dziecko, za pomoc młodszemu, a oboje za wspólną zabawę. Aby uniknąć zazdrości nie zapomnij też o pochwale dla młodszego dziecka.

7.    POKAŻ DZIECIOM, JAK MOGĄ SIĘ WSPÓLNIE BAWIĆ

Czasem dzieci nie wiedzą jak sensownie i bez konfliktów spędzić ze sobą czas.
Zaangażuj je w coś, co mogą robić wspólnie niezależnie od różnicy wieku. Wspólną zabawę możesz wykorzystać również do nadania starszemu dziecku roli opiekuna dla młodszego dziecka, który w razie potrzeby mu doradzi czy pomoże. Podkreślisz w ten sposób wagę bycia starszym bratem czy siostrą i pokażesz jeden ze sposób nawiązywania pozytywnej relacji z młodszym rodzeństwem. Nie myl jednak nadawania roli opiekuna z oddawaniem odpowiedzialności za młodsze dziecko – za oboje dzieci zawsze odpowiedzialni są rodzice.

8.    NIE ZABRANIAJ DZIECIOM KONTAKTU

Kiedy w domu masz niemowlaka instynktownie obawiasz się o to, aby nie stała mu się krzywda. Łatwo wtedy o izolowanie rodzeństwa i budowanie wokół kontaktu dzieci napięcia. Postaraj się nie ograniczać kontaktu dzieci i nie krzyczeć, gdy starsze sprawi młodszemu ból. Zamiast tego naucz jak powinno traktować malucha, a jak mu nie wolno i dlaczego.

9.    MAMA I TATA NA WYŁĄCZNOŚĆ

Znajdź czas, który będzie przeznaczony wyłącznie dla starszego dziecka. Idźcie razem na spacer, pograjcie w grę, gdy młodsze dziecko odbywa swoją popołudniową drzemkę, lub poszło spać wieczorem. Wyjdźcie razem do kina, na basen, na lody. Nie ważne gdzie, ważne, aby twoje dziecko miało sto procent twojej uwagi, choć przez chwilę. Pomyśl, w jakiej sytuacji miło spędzicie czas i będziesz miała okazję pokazać starszemu dziecku, że jest dla ciebie ważne. O to samo poproś swojego partnera. Dziecku potrzebna jest uwaga obojga rodziców.

10. POKAŻ KAŻDEMU DZIECKU, ŻE JEST WYJĄTKOWE

Nie mów dzieciom, że każde z nich kochasz tak samo. Każde dziecko chce być wyjątkowe. Powiedz dziecku indywidualnie, za jakie cechy je kochasz: za to, że nikt inny nie uśmiecha się tak jak ono, nie myśli w taki sam sposób, powiedz, że bardzo cieszysz się z tego, że jest twoją córką czy synem i nie zamieniłabyś je lub jego na nikogo innego. To ważne wiedziało i czuło, że rzeczywiście tak jest.

Pamiętaj, że nic się nie zmieni w ciągu jednego dnia. Sytuacja, do której doszło eskalowała przez dłuższy czas i potrzeba czasu, aby zaszły pozytywne zmiany. A gdyby potrzebne ci były dodatkowe przykłady i pomoc, zajrzyj do książki „Rodzeństwo bez rywalizacji” autorek Adele Faber i  Elaine Mazlish. Gdy jednak czujesz, że sytuacja zupełnie wymyka się spod kontroli, skorzystaj z porady psychologa dziecięcego.

Joanna Rudzka psycholog