Co powinien umieć mówić przedszkolak?

Rozwój mowy cechuje się pewnym prawidłowościami. Dzieci w wieku około 3 lat wchodzą w okres zdania, a to znaczy, że posługują się prostymi zdaniami, także pytającymi i przeczącymi, posługują się wieloma słowami – ich zasób to około półtora tysiąca.

Cztero- i pięciolatek wchodzi w okres swoistej mowy dziecięcej – mówi coraz bardziej skomplikowanymi zdaniami, zrozumiale dla innych, choć często używa charakterystycznych dla tego okresu neologizmów dziecięcych.

Dzieci rozwijają się w różnym tempie, jednak przed ukończeniem przedszkola, każde dziecko powinno, między innymi:

• zwiększyć swoje słownictwo do 3 – 4 tysięcy słów,
• różnicować słownictwo i stosować je adekwatnie do sytuacji,
• opanować podstawowe reguły składni,
• znać typowe formy gramatyczne,
• opowiadać krótko i zrozumiale o obrazku, ale też o sytuacji,
• zadawać pytania, prosić, zabraniać,
• budować zdania złożone, składające się z kilku słów,
• odtwarzać własnymi słowami historyjkę,
• rozpoznawać początek, środek i koniec bajki, opowieści,
• zapamiętywać i powtarzać słowa, zdania, wierszyki, piosenki,
• wymawiać prawidłowo głoski (nadal trudności może sprawiać  sz, ż, cz, dż oraz r),
• dopasowywać obrazek do pierwszej głoski w nazwie (np. „kot” do „k”),
• dobierać rymujące się wyrazy,
• rozpoznawać zapis - swoje imię, ale też proste wyrazy, jak „mama”, „tata”,
• określać, gdzie książka ma początek i koniec, a tekst górę i dół.

Opanowanie tych umiejętności można wspierać poprzez:

1. Robienie min przed lustrem – ćwiczą one narządy artykulacyjne: wargi, język, policzki.
2. Puszczanie baniek mydlanych, zdmuchiwanie piórka z ręki, nadmuchiwanie baloników itp. ćwiczenia oddechu.
3. Zabawy do rytmu muzyki – nie tylko taniec, ale i maszerowanie, podskakiwanie, machanie rękami.
4. Zabawy ruchowe – naukę poruszania się w sposób inny niż zawsze: chodzenie/skakanie bokiem i do tyłu, stawianie stopy za stopą, chodzenie na czworakach – normalnie i w pozycji odwróconej (brzuchem do góry), skakanie jak żabka i dreptanie jak kaczuszka.
5. Ćwiczenie ruchów naprzemiennych, to znaczy prawa ręka i lewa noga – można je podnosić, machać nimi, dotykać ręką kolana lub kostki, wykonywać jednoczesny ruch w bok. Oczywiście, ćwiczenie robimy zamiennie – raz prawa ręka i lewa noga, a potem lewa ręka i prawa noga.
6. Powtarzanie sekwencji ruchów, na przykład: połóż ręce na głowie, na ramionach, a potem wyciągnij je wyprostowane przed siebie. W miarę jak dziecko wprawia się w ćwiczeniu, sekwencje mogą być coraz bardziej rozbudowane.
7. Nauka na pamięć rytmicznych wierszyków i rymowanek, a następnie poruszanie się do nich (na przykład maszerowanie i zmiana kierunku ruchu (dwie osoby muszą się trzymać za obie ręce) do wierszyka „siała baba mak”).
8. Układanie „rytmicznych” wzorów graficznych – można zakupić odpowiednie pomoce (zwykle są to różne kształty w kilku kolorach oraz karty z wzorami, które trzeba odtworzyć), ale można też układać na ścieżce w parku wzór z kasztanów i żołędzi, na dywanie z kolorowych samochodzików czy na drewnianej tacce z makaronów i koralików.
9. Rozpoznawanie i nazywanie dźwięków – tych naturalnych, jak i wytwarzanych przez człowieka. Można słuchać ptaków w naturze, a potem sprawdzić czy dobrze go rozpoznaliśmy (jest wiele stron internetowych z nagranymi odgłosami zwierząt). Warto też słuchać brzmień różnych instrumentów i nasłuchiwać dźwięków miasta.
10. Zabawy słowami: co się zaczyna na „o”? Wymień wyrazy, które się kończą na „u”. Co się rymuje do „trawa”? Jakie słowo chowa się w „serce”?
11. Niezależnie od tego, czy dziecko uczy się w przedszkolu liter czy nie, pisz imię dziecka, podpisuj z nim obrazki i odpowiadaj na pytania typu „co to za litera”, które z pewnością się pojawią.
12. Czytajcie jak najwięcej. Bogata biblioteczka, w której stoi mnóstwo wielokrotnie przeczytanych z dzieckiem książek, to najlepsza gwarancja prawidłowego rozwoju mowy dziecka. 

Joanna Górnisiewicz