Ratunku moje dziecko nie mówi! Czym jest mutyzm wybiórczy
Komunikacja słowna wydaje nam się prosta i naturalna, jednak są dzieci, które mają z nią trudności. Różnego rodzaju zaburzenia mowy mogą dotknąć je w różnym wieku. Jednym z mało poznanych trudności w zakresie mowy jest mutyzm wybiórczy - zaburzenie, które w wyraźny sposób odbija się na funkcjonowaniu dziecka. Jeśli masz sygnały, że w przedszkolu lub szkole Twój syn lub córka rzadko lub w ogóle się nie odzywa – sprawdź objawy i podejmij odpowiednie kroki.
Zaburzenia mowy – czym są i jak sobie z nimi radzić?
Rozwój mowy u dzieci przebiega w określony sposób. Około 2-3 roku życia maluch wypowiada wyraźnie pierwsze słowa, tworzy proste zdania, rozumie kierowane do niego pytania, powoli uczy się operowania gramatyką. W tym czasie zdiagnozowanie zburzeń mowy jest dość trudne, ponieważ rozwój dziecka może być nieharmonijny lub skokowy.
Jąkanie, niewypowiadanie określonych głosek czy seplenienie są charakterystyczne dla danego okresu rozwojowego – logopeda, przeprowadzając szereg badań, może stwierdzić, czy dane wypowiedzi dziecka są w normie czy też przydałoby się kilka ćwiczeń, aby popracować nad mową.
Inna sytuacja występuje, kiedy dziecko w domu wesołe, śmiałe i gadatliwe, w innych miejscach np. przedszkolu, szkole czy też na zajęciach dodatkowych, w ogóle się nie odzywa. Ten fakt może być ignorowany przez nauczycieli przez długi czas, ponieważ takie dziecko zazwyczaj nie sprawia kłopotów, jest spokojne, schludne. Dopiero poproszone o wypowiedź czy opowiedzenie historii może zostać zganione, a jego trudności zauważone.
reklama
Kłopotem mogą być również etykietki, które są nadawane dziecku „mruk”, „nieśmiały”, „milczek”, które są krzywdzące i przez dziecko odbierane jako dodatkowe obciążenie, z którym musi sobie radzić.
Brak porozumiewania się mową w nowych sytuacjach, przedszkolu i szkole, a z drugiej strony wypowiadanie się w bezpiecznych i komfortowych warunkach domowego zacisza może sugerować mutyzm wybiórczy.
Moje dziecko nie mówi! Czy to mutyzm wybiórczy?
Mutyzm wybiórczy to zaburzenie lękowe, które objawia się tym, że dziecko staje się nieme w określonych sytuacjach, nie może się odezwać, wydać żadnego dźwięku. Powoduje to trudności w funkcjonowaniu dziecka w świecie społecznym, gdzie mowa jest niezbędna do nawiązywania i podtrzymywania relacji z innymi ludźmi.
Objawy, takie jak niemożność wydania dźwięku – śmiechu czy słów objawia się w trakcie interakcji z rówieśnikami i dorosłymi np. w szkole. W domu to samo dziecko może prawidłowo porozumiewać się z rodzicami i rodzeństwem.
reklama
Jakie są przyczyny mutyzmu wybiórczego?
Najczęściej uważa się, że mutyzm wybiórczy jest spowodowany lękiem społecznym. Zazwyczaj pierwsze symptomy można zaobserwować w wieku 3 – 6 lat. Lęk blokuje dzieci, które wycofują się z kontaktów społecznych, nie potrafią nawiązywać konwersacji, czują się wyobcowane i napiętnowane.
Obecnie badacze rozpatrują różne koncepcje przyczyn tych trudności u dzieci, między innymi jako jedną z nich podaje się zburzenia procesów nieprawidłowego przetwarzania docierających do mózgu bodźców.
Dzieci doświadczone mutyzmem wybiórczym bywają bardzo wrażliwe, mogą przejawiać ubogą mimikę, a także trudności z nawiązywaniem kontaktu wzrokowego i skąpą mowę ciała. To, że nie mówią w szkole czy przedszkolu nie jest wynikiem ich uporu ani złośliwości.
Jak pomóc dziecku z mutyzmem wybiórczym?
Stworzenie atmosfery bezpieczeństwa, otwartości i akceptacji może pomóc dziecku podjąć próby przezwyciężenia lęku. Czasami jest konieczna zmiana otoczenia przedszkola lub szkoły, jednak nie zawsze.
Okazanie akceptacji i zrozumienia oraz docenianie zaangażowania, wysiłków buduje pozytywną samoocenę dziecka i uwalnia je od poczucia winy. W rozmowie z dzieckiem warto zadawać pytania zamknięte, nie zmuszać do kontaktu wzrokowego.
Jeśli masz podejrzenia, że Twoje dziecko może mieć zaburzenia w postaci mutyzmu wybiórczego lub dostajesz niepokojące sygnały ze strony nauczycieli – reaguj spokojnie. Na początku przyjrzyj się relacjom dziecka z rówieśnikami, zapytaj o samopoczucie w przedszkolu/szkole.
Porozmawiaj również z nauczycielami. Swoje obawy warto skonsultować z specjalistami – logopedą i psychologiem, którzy pomogą Ci odpowiedzieć na pytanie – dlaczego Twoje dziecko nie odzywa się w innych miejscach niż dom oraz zaproponują różnorodne oddziaływania, aby pomóc dziecku opanować lęk.
Paulina Gaworska - psycholog
Bibliografia:
Holka-Pokorska J,Piróg-Balcerzak A, Jarema M. Kontrowersje wokół diagnozy mutyzmu wybiórczego – krytyczna analiza trzech przypadków w świetle współczesnych badań oraz kryteriów diagnostycznych. Psychiatria Polska, 2018; 52(2):323-343