3 najważniejsze objawy ADHD

Czy Twoje dziecko łatwo się rozprasza i ma trudności z doprowadzeniem swoich działań do końca? Jest impulsywne? Nadpobudliwe? Nie usiedzi ani chwili w bezruchu? Potrzebuje nieustannego motywowania, aby wykonywało powierzone mu zadania? Jeśli na większość z tych pytań odpowiadasz  twierdząco, to może być sygnał, że Twoje dziecko cierpi na zespół nadpobudliwości z deficytem uwagi, z angielskiego skrótowca nazywanego ADHD – stanu, który wymaga specjalnych strategii postępowania.

Choć zaburzenie przybiera różne formy i występuje w różnych stopniach natężenia, a zachowania zmieniają się w miarę, jak dziecko dorasta, to w okresie dzieciństwa najczęściej spotyka się następujące, typowe objawy:

Objaw 1 – trudności z koncentracją uwagi

Trudności te dotyczą szeroko pojętej sfery poznawczej. Dziecko, choć najczęściej ogromnie ciekawe świata, to ma trudności w celowym i dłuższym skupieniu uwagi. Nawet jeśli temat czy zajęcie są interesujące, to dość szybko się rozprasza, a każdy bodziec (nawet niewielki szelest, ruch) może być tym czynnikiem, który bezpowrotnie odwróci uwagę.

Jeżeli natomiast dane zajęcie jest postrzegane przez dziecko jako mało interesujące lub korzyść z działania jest niebezpośrednia, wówczas dziecko z najwyższym trudem wytrwa przy zadaniu. I tak: chłopiec zainteresowany pociągami będzie się starał zrobić zadanie, które w jakiś sposób jest z nimi związane, ale pod warunkiem, że jego wykonanie nie będzie wymagało długotrwałego wysiłku. Pomoże też częste wzmacnianie i motywowanie. Natomiast rysowanie szlaczków, które mają wzmocnić motorykę małą (dla dziecka to bardzo odległy i niejasny cel), spotka się z ogromną niechęcią, a dziecko wkładać będzie ogromny wysiłek w pracę i skupienie uwagi.

Najczęściej też jest ono skazane na porażkę i przy pierwszej okazji porzuci nudne zadanie na rzecz ciekawszego zajęcia. Jeśli zostanie zmuszone do siedzenia nad szlaczkami, szybko się zmęczy, zacznie błądzić myślami gdzie indziej, tempo pracy będzie bardzo powolne, a efekt pracy znacznie poniżej rzeczywistych możliwości dziecka.

Innym objawem jest pewna pochopność i pobieżność myślenia. Sprawia ona, że dziecko czyta tylko część polecenia lub „wyłapuje” z tekstu liczby i natychmiast je dodaje (mimo że według polecenia powinno je odjąć czy pomnożyć). Nie potrafi też wykonać poleceń ustnych typu „ubierz buty, ale najpierw zmień skarpetki” - od razu przystępuje do wykonania pierwszej części polecenia, kompletnie ignorując drugą.
To wszystko sprawia, że praca intelektualna ogromnie męczy dziecko, dość typowe jest też osiąganie w testach inteligencji wyników poniżej spodziewanych. Jest to szczególnie widoczne w zadaniach wymagających znalezienia różnic między obrazkami, ułożenia obrazków zgodnie z przyczyną i następstwem, odtworzenia wzoru z klocków.

U wielu dzieci obserwuje się też specyficzne trudności związane z mową; opóźnienie jej rozwoju, nieprawidłową artykulację głosek, trudności w konstruowaniu poprawnych zdań czy wyrażaniu myśli na piśmie.

Oprócz tych wymienionych wyżej, wśród szkolnych trudności, często wymienia się także to, że dziecko „nie słucha, co się do niego mówi” - to często efekt tego, że wśród wielu rozpraszających czynników, dziecku zbyt trudno skupić się na słowach nauczyciela. Dziecko gubi też szkolne przybory, zeszyty i nie umie sobie przypomnieć, gdzie coś zostawiło czy jakie zadanie ma wykonać w domu.

Objaw 2 – impulsywność

Kolejnym objawem typowym dla dzieciaków z ADHD jest nadmierna i przesadna impulsywność. Sprawia ona, że dziecko wyrywa się do odpowiedzi, choć pytanie jeszcze nie zostało zadane. Dziecko spontanicznie zabiera głos w rozmowie dorosłych, wchodząc w słowo, przerywając innym. Mówi rzeczy, których w danej sytuacji nie powinno się mówić – po prostu każda myśl zostaje natychmiast wyartykułowana.

Impulsywne podejmowanie działań to także przyczyna wielu wypadków, bo dziecko bez namysłu angażuje się w ryzykowne zachowania, nie próbuje nawet przewidzieć wcześniej jakie będą tego konsekwencje. Kiedy bawi się z rówieśnikami, nie potrafi poczekać na swoją kolej, co często jest źródłem konfliktów z innymi, podobnie jak upór i nieustępliwe trwanie przy swoich pomysłach na zabawę.

Impulsywność obserwowana jest także w sferze emocjonalnej. Dziecko łatwo ulega emocjom, z trudem uczy się je kontrolować. Szybko wybucha gniewem, ale obserwować można też wzmożoną ekspresję innych uczuć: zbyt mocne uściski, zbyt wiele pocałunków. Przy tym dzieci te są bardzo wrażliwe emocjonalnie i mocno przeżywają to, co przytrafia się im oraz innym.

Objaw 3 – nadpobudliwość

Objaw ten łączy się z wymienionymi wcześniej, ponieważ dzieci z ADHD mają trudności z kontrolą poziomu pobudzenia i kontrolą hamującą. Skutkiem tego jest nadpobudliwość, nazywana też hiperaktywnością. Choć większość dzieci ma chwile, gdy wydają się być rozpierana przez nadmiar energii, to w przypadku dzieci z ADHD ten stan wydaje się trwać cały czas. Nadpobudliwość jest typowa dla dzieci, które wydają się z niej wyrastać (u osób dorosłych nie występuje, dlatego mówi się w ich przypadku o ADD czyli zespole deficytu uwagi).

Dzieci cierpiące z powodu nadpobudliwości ciągle się poruszają – nawet w sytuacjach, gdy powinny pozostać w bezruchu (i wiedzą o tym, jednak nie potrafią nad tym zapanować). Kręcą się na krześle, wstają, przesuwają rzeczy na stole, machają rękami, a nawet zrywają się, żeby chwilę bez celu pochodzić.

Niepokój ruchowy jest bardzo widoczny i ogromnie męczący dla innych – ruchy dziecka sprawiają wrażenie pośpiechu, a jednocześnie są bezcelowe. Wydaje się, że nawet w czasie odpoczynku ich ciała są napięte. Typowe jest też zbyt głośne mówienie i wykrzykiwanie. To objaw, który wywołuje najwięcej uwag krytycznych ze strony innych ludzi, którzy uważają, że dziecko robi to złośliwie i nie rozumieją, że to pozostaje poza jego kontrolą.

Co możesz zrobić?

Jeśli dziecko ma ADHD, ważne jest, aby zrozumieć, że te zachowania nie są "celowe", lecz są wynikiem zaburzeń. Na szczęście istnieje wiele sposobów pomocy dzieciom z ADHD. Poszukaj towarzystwa (choćby tylko wirtualnego – na przykład na BB Forum) innych rodziców, aby lepiej poznać ich historie, ale też wskazówki, jak pomóc dziecku z ADHD.

Joanna Górnisiewicz