Zespół Aspergera - jaką szkołę wybrać? Ogólnodostępną, integracyjną, specjalną?

Na zespół Aspergera, całościowe zaburzenie rozwoju, cierpi coraz więcej osób zarówno w kraju, jak i na świecie. Jeśli jesteś mamą dotkniętego nim dziecka w wieku przedszkolnym, z pewnością zastanawiasz się, jaką szkołę wybrać - ogólnodostępną, integracyjną, a może specjalną?

Dziecko z zespołem Aspergera, czyli jakie?

Dzieci z zespołem doświadczają trudności w relacjach z rówieśnikami, w nawiązywaniu kontaktu wzrokowego i podtrzymywaniu bliskich więzi z innymi. Wiąże się to z brakiem rozumienia konwenansów społecznych, co skutkuje zachowaniami często niedostosowanymi do sytuacji.

Dzieci z zespołem nierzadko nie wiedzą, co wypada powiedzieć, a o czym nie mówi się głośno. Często mogą więc zupełnie nieświadomie wprawić innych w zakłopotanie, zawstydzić czy spowodować niezręczną sytuację. Z tego też względu osoby z zespołem Aspergera nierzadko odbierane są przez innych jako dziwacy.

Ich mowa często jest niewyraźna i oryginalna, brakuje jej płynności. Występują duże trudności w prowadzeniu dialogu oraz interpretacji wypowiedzi innych adekwatnie do kontekstu rozmowy. Pomimo bogatego słownictwa zdarza się, że dzieci z zespołem zapominają słów czy nawet tematu rozmowy podczas prowadzenia konwersacji. Mowa ciała, metafory, ironia czy sarkazm pozostają dla nich zupełnie niezrozumiałe, co znacznie utrudnia im funkcjonowanie w obszarze relacji interpersonalnych.

Co więcej, cierpiący z powodu tego zaburzenia przejawiają sztywne, stereotypowe, powtarzające się schematy i wzorce zachowań. Źle znoszą też jakiekolwiek zmiany w ich harmonogramie dnia, na które często reagują złością. Brakuje im elastyczności.

Warto zauważyć, że osoby z zespołem często posiadają swoje obszary fascynacji i zainteresowań, którym najchętniej poświęciliby całe swoje życie. Mogą opowiadać godzinami o swoich pasjach napotkanym osobom zazwyczaj nie dostrzegając znudzenia na twarzy rozmówców. Zazwyczaj ich wypowiedzi są wtedy płynne, zbudowane ze zdań złożonych i nacechowane licznymi profesjonalnymi wyrazami z danej branży oraz bogatym zasobem słownictwa.

Dzieci z zespołem Aspergera są bardzo inteligentne. Pomimo wielu trudności, z jakimi borykają się na co dzień, okazuje się, że ich inteligencja plasuje się co najmniej na poziomie przeciętnym. Często są to osoby o ilorazie wysokim. Zazwyczaj nie mają więc większych problemów z opanowaniem materiału szkolnego, ale nierzadko brakuje im motywacji i wytrwałości.

Problemy szkolne dzieci z zespołem Aspergera

Trudności w szkole często związane są z nieodpowiednim lub aroganckim zachowaniem u podłoża którego leży brak zrozumienia podstawowych norm i zasad społecznych, jak również problemy emocjonalne i związane z nimi wybuchy złości oraz agresja. Dzieci z zespołem mogą na przykład po wejściu do klasy położyć się na ławce lub chodzić na czworaka pod ławkami nie rozumiejąc, że jest to niegrzeczne zachowanie.

Zdenerwowane mogą również przejawiać niekontrolowane wybuchy złości krzycząc, na przykład, na cały głos na nauczyciela podczas lekcji.

Jaką szkołę wybrać dla dziecka z zespołem Aspergera?

Wielu rodziców zastanawia się, gdzie posłać swoją pociechę do szkoły. Obawiają się, że dziecko w szkole ogólnodostępnej nie poradzi sobie, a z powodu licznych niekonwencjonalnych i dziwacznych zachowań może stać się obiektem żartów i kpin ze strony rówieśników.

Szkoła ogólnodostępna

Tymczasem szkoła ogólnodostępna może mieć wiele plusów. Po pierwsze - dzieci z zespołem mają możliwość uzyskania pomocy w funkcjonowaniu w środowisku szkolnym m.in. poprzez zatrudnianie w szkołach nauczycieli wspomagających. Ich zadaniem jest współorganizowanie procesu kształcenia dzieci niepełnosprawnych. Szkoła nie może odmówić zatrudnienia takiego nauczyciela na etacie, ponieważ od 01.09.2016 roku jest to jej obowiązkiem.

Po drugie - dzieci z zespołem, mając cały czas styczność ze zdrowymi rówieśnikami, mogą obserwować i naśladować ich zachowania. Dzięki modelowaniu uczą się norm i konwenansów społecznych.

Kolejnym plusem jest to, że dzieci z orzeczeniem w szkołach powszechnych mają możliwość edukacji dostosowanej do swojego potencjału intelektualnego.

Szkoła ogólnodostępna czy integracyjna?

Rozpatrując dwie równorzędne alternatywy: szkołę ogólnodostępną i szkołę integracyjną (lub z oddziałami integracyjnymi) należy uświadomić sobie, czym różnią się te dwie możliwości. Program nauczania jest identyczny w obu szkołach. Zarówno w pierwszej, jak i w drugiej szkole dziecko otrzyma pomoc ze strony nauczyciela współorganizującego kształcenie, którego zadaniem jest dostosować formy i metody nauczania do możliwości dzieci.

W klasie integracyjnej uczą się zarówno dzieci z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego, jak i dzieci pełnosprawne. Na 15-20 uczniów przypada od 3 do 5 dzieci z różnymi niepełnosprawnościami.

Obok nauczyciela edukacji zintegrowanej (kl. I-III) lub nauczyciela danego przedmiotu (kl. IV-VIII) jest jeden nauczyciel wspomagający, który współorganizuje kształcenie wszystkich dzieci z orzeczeniami. Swoją uwagę i czas dzieli więc na kilkoro dzieci potrzebujących pomocy.

Z kolei w szkole masowej klasy są bardziej liczne, uczy się w nich około 30 dzieci zdrowych, na których przypada 1 uczeń niepełnosprawny. Nauczyciel wspomagający przydzielany jest jednemu uczniowi z orzeczeniem, który pomaga mu w funkcjonowaniu w szkole.

Zarówno szkoła (lub klasa) integracyjna, jak i powszechna są zazwyczaj polecane w przypadku dzieci z zespołem Aspergera. Podejmując decyzję rodzic powinien uwzględnić jednak specyfikę funkcjonowania danego dziecka oraz stopień nasilenia przejawianych przez niego zaburzeń.

Szkoła specjalna

Z kolei w szkole specjalnej znajdują się dzieci z niepełnosprawnością intelektualną i dziecko z zespołem Aspergera (a co za tym idzie z inteligencją w normie lub zdecydowanie powyżej) zwyczajnie będzie się tam nudziło, a jego potencjał intelektualny nie zostanie w pełni rozwinięty i wykorzystany.

Warto również mieć na uwadze, że dzieci z zespołem zazwyczaj są samotnikami i nie utrzymują kontaktów z rówieśnikami poza szkołą. Ze względu na kontakt wyłącznie z dziećmi z niepełnosprawnością intelektualną zostanie ograniczona możliwość modelowania konstruktywnych wzorców zachowań.

Z kolei w szkole ogólnodostępnej lub integracyjnej dziecko będzie mogło integrować się ze zdrowymi dziećmi, nabywając krok po kroku pierwsze doświadczenia społeczne, w czym z pewnością pomoże mu nauczyciel wspomagający. Nawiązywanie kontaktów z rówieśnikami jest bardzo ważne ze względu na ogólny rozwój dziecka.

Z powyższych względów szkoła specjalna nie jest dobrym wyjściem dla dzieci z zespołem Aspergera.

Katarzyna Wasiak, psycholog i pedagog