Urlop wychowawczy

Urlop wychowawczy przysługuje zarówno matce, jak i ojcu, jeżeli oboje są pracownikami zatrudnionymi co najmniej 6 miesięcy.

Jak długo trwa urlop wychowawczy?

Wymiar urlopu wychowawczego wynosi maksymalnie 36 miesięcy, ale obowiązują tu zasady podziału pomiędzy rodzicami:

• 35 miesięcy do dowolnego podziału pomiędzy matką lub ojcem
• 1 miesiąc dodatkowego urlopu dla drugiego rodzica.

Ten dodatkowy miesiąc urlopu nie może być przekazany – jeżeli jedno z rodziców nie skorzysta z niego, ten dodatkowy miesiąc przepada.

Urlop może być wykorzystany maksymalnie w 5 częściach. Urlop wychowawczy jest udzielany na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia lub w przypadku urlopu wychowawczego na opiekę nad niepełnosprawnym dzieckiem do 18 roku życia dziecka.

Urlop wychowawczy: kiedy poinformować pracodawcę?

Wniosek o urlop wychowawczy należy złożyć nie później niż 21 dni przed planowaną datą rozpoczęcia urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika.

Czy wniosek o urlop wychowawczy można wycofać?

Tak. Pracownik może wycofać wniosek o urlop wychowawczy, ale nie później niż 7 dni  przed planowaną datą rozpoczęcia urlopu.

Jakie warunki należy spełniać, by móc skorzystać z urlopu wychowawczego?

By móc skorzystać z urlopu wychowawczego należy posiadać sześciomiesięczny staż pracy, przy czym staż ten liczony jest łącznie dla wszystkich dotychczasowych miejsc zatrudnienia.

Czy urlop wychowawczy jest płatny?

Urlop wychowawczy co do zasady jest urlopem bezpłatnym. Rodzicom pobierającym zasiłek rodzinny wypłacany jest jednak dodatek do zasiłku z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym. Obecnie jest to kwota 400 złotych miesięcznie, jednak trzeba mieć ustalone prawo do zasiłku rodzinnego, zależnego od kryterium dochodowego.

Czy rodzice dziecka mogą przebywać równocześnie na urlopie wychowawczym?

Tak. Prawo przewiduje możliwość równoczesnego korzystania z urlopu wychowawczego przez oboje rodziców, przy czym łączny okres korzystania z tego urlopu nie może przekraczać maksymalnego wymiary przewidzianego przepisami Kodeksu pracy.

Czy możliwe jest przerwanie urlopu wychowawczego?

Tak. Urlop wychowawczy może zostać przerwany w każdym momencie jego trwania na mocy porozumienia pracownika z pracodawcą. W przypadku braku porozumienia pracownik ma prawo złożyć wniosek o wcześniejsze zakończenie urlopu w terminie 30 dni przed planowaną datą powrotu do pracy. Pracodawca obowiązany jest wiosek pracownika uwzględnić.

Czy pracodawca może zwolnić rodzica przebywającego na urlopie wychowawczym?

Ogólna zasada przyznaje rodzicom przebywającym na urlopie wychowawczym szczególną ochronę stosunku pracy – w tym ochronę przed wypowiedzeniem umowy. Istnieją jednak sytuacje, w których pracodawca ma prawo złożyć wypowiedzenie rodzicowi na urlopie.

Rozwiązanie umowy o pracę możliwe jest w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy oraz gdy zachodzi konieczność rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, zarówno w trybie grupowym (zwolnienia grupowe), jak i indywidualnym (np. likwidacja stanowiska pracy).

Czy zamiast korzystania z urlopu wychowawczego można zredukować zatrudnienie do części etatu?

Tak. Praca w niepełnym wymiarze, ale nie mniejszym niż 0,5 etatu, stanowi uprawnienie zamienne do urlopu wychowawczego. Rodzic uprawniony do urlopu ma prawo domagać się obniżenia wymiaru czasu pracy jako zamiennika dla urlopu wychowawczego.

I chociaż przepisy prawa nie określają precyzyjnie terminu złożenia wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy, przyjęło się uważać, ze analogicznie do wniosku o urlop wychowawczy stosowny wniosek należy złożyć pracodawcy w terminie 21 dni przed planowaną datą rozpoczęcia pracy w niższym wymiarze.

Pracownik korzystający z obniżenia wymiaru czasu pracy jako uprawnienia zamiennego do urlopu wychowawczego podlega szczególnej ochronie zatrudnienia przez okres 12 miesięcy od dnia złożenia wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy.

Czy rodzic zatrudniony w dwóch różnych firmach może w jednej z nich przebywać na urlopie wychowawczym, a w drugiej korzystać z prawa obniżenia wymiaru czasu pracy?

Tak. Pracownik posiadający dwa miejsca zatrudnienia ma prawo korzystać u obu pracodawców z pełni praw pracowniczych. Jeżeli zatem praca na cześć etatu nie uniemożliwia sprawowania opieki nad dzieckiem, prawo nie stoi na przeszkodzie, by przebywać w jednym z miejsc zatrudnienia na urlopie wychowawczym, a w drugim miejscu pracy korzystać z obniżenia wymiaru czasu pracy.

Czy przebywając na urlopie wychowawczym można podjąć pracę zarobkową?

Tak. Rodzic przebywający na urlopie wychowawczym może podjąć pracę u dotychczasowego lub innego pracodawcy pod warunkiem, że praca ta nie wyklucza sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

Jakie są konsekwencje zaprzestania sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem przez rodzica przebywającego na urlopie wychowawczym?

W przypadku stwierdzenia, iż pracownik przebywający na urlopie wychowawczym zaprzestał sprawowania opieki nad dzieckiem (na przykład na skutek podjęcia dodatkowego zatrudnienia uniemożliwiającego opiekę, wyjazdu bez dziecka poza miejsce zamieszkania, oddania dziecka do placówki opiekuńczej itp.) pracodawca może wezwać pracownika do stawienia się w pracy w terminie przez siebie wskazanym, nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dnia powzięcia wiadomości o zaprzestaniu opieki i nie wcześniej niż po upływie 3 dni od dnia wezwania.

Czy po urlopie wychowawczym pracownik wraca na stanowisko zajmowane przed urlopem?

Pracodawca dopuszcza pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym kwalifikacjom zawodowym pracownika. Prawo przewiduje zachowanie poziomu wynagrodzenia nie niższego od wynagrodzenia za pracę przysługującego pracownikowi w dniu podjęcia pracy na stanowisku zajmowanym przed urlopem.

Podstawa prawna:

1.    Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1040 ze zm.)
2.    Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków (Dz. U. z 2015 r. poz. 2243 ze zm.).