Co kształtuje samoocenę u przedszkolaka?

Pozytywna samoocena to ogromna wartość zarówno w dziecięcym, jak i dorosłym życiu. Świadomość mocnych stron, własnych zalet oraz zadowolenie z własnej osoby są pozytywnym potencjałem, który wspiera twoje dziecko. Jak pomóc wierzyć mu we własne siły? Co kształtuje samoocenę przedszkolaka?

Czym jest samoocena?

Samoocena według psychologów to poznawcza ocena dotycząca cech człowieka – wyglądu fizycznego, cech osobowości, relacji z innymi ludźmi. Może mieć pozytywną lub negatywną wartość. Dodatkowo samoocena może się zmieniać w ciągu rozwoju. Jeśli jest zbliżona do rzeczywistości, nazywana jest trafną, jeśli nie - nietrafną.

Obrazowo można pokazać, że samoocena to relacja, jaką w naszej głowie przyjmuje idealne wyobrażenie siebie i swoich cech (ja idealne) do realnego, rzeczywistego obrazu własnej osoby (ja realne).

Od kiedy kształtuje się samoocena u dziecka?

Samoocena zaczyna się kształtować w dzieciństwie, na etapie około szóstego roku życia. Pierwszy etap rozwoju samooceny to czas, kiedy dzieci wypracowują zdolność spostrzegania własnych cech – pozytywnych i negatywnych, jednak jeszcze nie potrafią ich sprawnie zanalizować i zmienić niepożądanych zachowań.

Drugi etap przypada na średni wiek szkolny, gdzie samoocena zaczyna być coraz ważniejsza we wzajemnych interakcjach.

Trzeci etap to czas dorastania i okresu młodzieńczego, gdzie kształtuje się umiejętność krytycznej refleksji nad własną osobą.

Jak wspierać przedszkolaka w budowaniu samooceny?

Rozwijanie mocnych stron oraz postrzeganie siebie jako wartościowej i skutecznej osoby przez dziecko możemy wspierać już od najmłodszych lat, dzięki stawianiu przed przedszkolakiem adekwatnych i konkretnych wyzwań, z którymi potrafi sobie poradzić. Ubieranie się, samodzielne jedzenie, umiejętności związane z grafomotoryką: takie jak rysowanie, wyklejanie, pisanie dostarczają dziecku sukcesów każdego dni.

Wspieranie samodzielności dziecka, poszerzanie granic jego świata to również szansa na budowanie pozytywnej samooceny. Im więcej wyzwań, z którymi przedszkolak potrafi sobie poradzić, tym bardziej ocenia sam siebie jako pozytywną, skuteczną osobę. Jednak również porażki oraz wielokrotne próby są bardzo cenne, ponieważ to one pokazują dziecku obszary do nauki, dają realistyczny obraz własnej osoby, dzięki czemu samoocena jest bardziej trafna.

Najważniejszym czynnikiem w środowisku rodzinnym, jaki wpływa na kształtowanie się pozytywnej samooceny jest akceptacja dziecka przez rodziców, a także empatycznym zrozumieniu jego zachowań - dzięki temu dziecko ma szanse na wykształcenie zaufania do własnych sił i możliwości.

Doświadczanie przez przedszkolaka bycia kochanym, szanowanym i akceptowanym, a także zapewnienie przez rodziców psychicznego i fizycznego bezpieczeństwa są najważniejszymi czynnikami wpływającymi na jego rozwój. Jednocześnie nie można też zapomnieć o stawianiu adekwatnych, jasnych granic, określeniu zasad, które w różnych sytuacjach i w toku rozwoju dziecka można negocjować.

Aby wspierać kształtowanie się pozytywnej, adekwatnej samooceny u przedszkolaka, warto tłumaczyć mu rolę, jaką odgrywamy w pokonywaniu konkretnych wyzwań, dawać znać, że porażka, nie jest błędem, a kolejną lekcją do nauki, informacją, którą można wykorzystać w podjęciu kolejnej próby przezwyciężenia trudności.  

Taka wiedza na temat własnej osoby dla przedszkolaka jest niezbędna. Dodatkowo zdrowy stosunek do sukcesów i porażek pokazuje dziecku, że nie zawsze liczy się wygrana, a raczej to, jak sobie z taką sytuacją rywalizacji bądź współpracy poradzimy. Warto też pamiętać, że to my-rodzice jesteśmy lustrem dla naszych dzieci, które - jako wyśmienici obserwatorzy - uczą się, przyglądając się naszym reakcjom i zachowaniu.

Paulina Gaworska - psycholog

Bibliografia:

Biernat R. Troska o poczucie własnej wartości dzieci w rzeczywistości szkolnej – wymiar teoretyczny i praktyczne implikacje., Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku, s. 151- 167
Zabronikowski A. Poczucie własnej wartości dziecka z ograniczeniami rozwoju. (2011), Pedagogika Rodziny 1/3/4, s. 59-68